Ελληνική Οικονομία: Βαρέλι δίχως πάτο

Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Μαΐου 2025

Σε σκοτεινές και άγνωστες ατραπούς μπαίνει η εγχώρια οικονομία μετά την αναταραχή που έχει ξεσπάσει παγκοσμίως από τον εμπορικό πόλεμο που κήρυξαν οι ΗΠΑ. Είναι επιφανειακή και παραπλανητική η όποια συζήτηση γίνεται από κυβέρνηση και συστημικά ΜΜΕ, καθώς επικεντρώνονται στις ασήμαντες εξαγωγές που κάνει η Ελλάδα προς την αμερικάνικη αγορά, όπου σε συνδυασμό με τους θετικούς ρυθμούς ανόδου του ΑΕΠ, την αύξηση των κρατικών εσόδων και του πρωτογενούς πλεονάσματος, καταλήγουν στο χιλιοειπωμένο αφήγημα της «θωρακισμένης οικονομίας». Πρόκειται για κατάσταση «ντεζαβού» με την κρίση του 2008 που ήταν το εφαλτήριο της χρεωκοπίας του ελληνικού καπιταλισμού. Μόνο που πλέον υπάρχει η επιβάρυνση μνημονιακής 15ετίας, η οποία έχει καταστήσει τη χώρα σε μια μόνιμη οικονομική (και όχι μόνο) παρακμή.

Παραγωγικό λίμνασμα

Καμία οικονομία δεν μπορεί να ορθοποδήσει μετά από μια μεγάλη κρίση αν δεν έχει ενισχύσει την παραγωγή με ένα πακέτο επενδύσεων, με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας (παραγωγικότητα, εξαγωγές κ.ά.). Κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά κοιτάει όλους τους ανταγωνιστές της να την προσπερνούν. Συνολικά το 34% της προστιθέμενης αξίας στον βιομηχανικό τομέα έχει χαθεί στην εποχή των μνημονίων και δεν έχει ούτε κατά διάνοια αναπληρωθεί. Ακόμα χειρότερη είναι η εικόνα στην μεταποίηση όπου η συμμετοχή της στο ΑΕΠ έχει πέσει στο θλιβερό 5,4%, το χαμηλότερο μέγεθος στην ΕΕ, μετά από 3 κρατίδια-μέλη (Μάλτα, Κύπρος, Λουξεμβούργο). Η αγροτική παραγωγή βιώνει ιστορικά τις χειρότερες μέρες της, καθώς έχει καταβαραθρωθεί η συνολική αξία της σε σταθερές τιμές κάτω από 9 δισ. μετά τις καταστροφικές πλημμύρες το 2023 στην Θεσσαλία. Οι επενδύσεις, βασικός μοχλός οικονομικής ανάπτυξης, έχουν φτάσει στον πάτο της ΕΕ και από το 2008 μέχρι το 2023 συνεχώς μειώνονταν κάθε χρονιά φτάνοντας το 1/3 των προ της κρίσης επιπέδων. Το αποεπενδυτικό χτύπημα περνάει και στην παραγωγικότητα της εργασίας που έχει φτάσει περίπου στο μισό συγκριτικά με τον μέσο όρο της (παρακμάζουσας) ΕΕ.

Αυτή η σαθρότητα που έχει ποτίσει το ελληνικό οικοδόμημα για μια 15ετία είναι βέβαιο ότι θα ταρακουνηθεί εκ νέου με την επικείμενη παγκόσμια κρίση. Όχι προφανώς από τους αμερικάνικους δασμούς στις ελληνικές εξαγωγές (που οι χαμηλές τους επιδόσεις παρουσιάζονται σαν στοιχείο θωράκισης από την παγκόσμια κρίση!), αλλά από την μεγάλη τρύπα που δημιουργείται στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, όπου το έλλειμμα πλησιάζει γρήγορα το μέγεθος πριν την χρεωκοπία του 2009-10 (-6,4% του ΑΕΠ). Αν συνυπολογίσουμε το χρέος (ιδιωτικό και δημόσιο) που συνεχώς αυξάνεται σε απόλυτα μεγέθη, είναι πιθανό μια περαιτέρω συνέχιση του εμπορικού πολέμου ή ακόμη χειρότερα ένα κραχ να φέρει την ελληνική οικονομία σε μια νέα κήρυξη χρεωκοπίας, πολύ χειρότερη από το 2010.

Υπερ-πλεόνασμα: πήραν 5 έδωσαν 1

Βέβαια, ο Μητσοτάκης και οι φίλοι του ζουν μια δικιά τους πραγματικότητα. Οι τελευταίοι τους πανηγυρισμοί αφορούσαν στην αύξηση της ληστείας του κράτους απέναντι στους εργαζόμενους και τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της ΕΛΣΤΑΤ το πρωτογενές πλεόνασμα ξεπέρασε τον προβλεπόμενο στόχο φτάνοντας στο 4,8% του ΑΕΠ και τα 11,4 δισ. (από 4,6 δισ. που ήταν πέρυσι). Αυτό ήταν η αφορμή για να μοιράσει ο Μητσοτάκης προεκλογικού τύπου ελεημοσύνες. Ωστόσο, η αλήθεια κρύβεται στις λεπτομέρειες: η αύξηση των εσόδων που ισχυρίζεται η κυβέρνηση δεν ήρθε με την «πάταξη της φοροδιαφυγής», αλλά με την πώληση περιουσιακών στοιχείων 2,5 δισ. και την περαιτέρω αύξηση της φορολογίας κατά 6 δισ. εκ των οποίων μόνο το 1 δισ. οφείλεται σε νομικά πρόσωπα/επιχειρήσεις, ενώ το υπόλοιπο οφείλεται στον ΦΠΑ (3 δισ.) και τον φόρο φυσικών προσώπων (2 δισ.). Δηλαδή, η κλεψιά ήταν τόσο πετυχημένη που ξεπέρασε κάθε προσδοκία, δίνοντας ένα ξεροκόμματο σαν «χάρη».

Πού πάει η ελληνική οικονομία;

Η φοροληστεία, όσο λεόντεια κι αν είναι για το κεφάλαιο, δεν πρόκειται να αποσοβήσει την χρεωκοπία διαρκείας που βρίσκεται εδώ και χρόνια ο ελληνικός καπιταλισμός. Το βασικό ζήτημα δεν αφορά σε ένα «απλό» άθροισμα των αδυναμιών της εγχώριας οικονομίας αλλά σε μια ποιοτική αλλαγή που έχει συντελεστεί στη συγκρότηση και λειτουργία του ελληνικού καπιταλιστικού σχηματισμού. Ενώ το πρόβλημα προϋπήρχε για δεκαετίες, η τομή έγινε το 2010 με τα μνημόνια, όπου το πρώτο σοκ αντιμετωπιζόταν αρχικά από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ-ΝΔ ως μια «μικρή παρένθεση» που σε λίγα χρόνια θα «εξυγιάνονταν» όλοι οι βασικοί οικονομικοί δείκτες. Η σύγκριση με το 2008 ξεχάστηκε ή έγινε μακρινή καθώς μεσολάβησε η φάση της «εξόδου από τα μνημόνια» που εγκαινίασε ο Τσίπρας και πήρε σκυτάλη ο Μητσοτάκης: η επάνοδος του ΑΕΠ (που λογικό να ερχόταν μετά από μια τέτοια ύφεση) έγινε πάνω στις ιδιωτικοποιήσεις, την κερδοσκοπία, την ακρίβεια, αλλά και σε μεγάλο βαθμό, στην πτώση πραγματικών μισθών (είναι ενδεικτικό ότι το μερίδιό τους στο ΑΕΠ έφτασε την μετεμφυλιακή εποχή!). Παρόλο που η κερδοφορία του κεφαλαίου αυξήθηκε σημαντικά εξαιτίας της αναδιανομής που έγινε υπέρ του, ο πλούτος δεν αυξήθηκε, αντίθετα κατατρώγεται μέχρι και το τελευταίο κόκκαλο. Δεν είναι σημάδια «πρόσκαιρα», είναι χαρακτηριστικά του πυρήνα της αστικής τάξης, όπου έχουν κυριαρχήσει τα πιο παρασιτικά και μαφιόζικα κομμάτια. Αυτός είναι ο νεοφιλελευθερισμός στην πιο παρακμιακή μορφή του: ό,τι μπορούσε να ήταν σανίδα σωτηρίας για την ελληνική οικονομία, κομματιάζεται, δίνεται σε «εργολάβους», ξεπουλιέται. Αυτό που σήμερα παρουσιάζεται ως «ανάπτυξη» από τον Μητσοτάκη, αύριο θα είναι η απόλυτη τραγωδία. Να βάλουμε ένα οριστικό τέλος στο καθεστώς τους για να μπορέσουμε να ανασάνουμε.