Ιράν: μετ’ εμποδίων προχωρά η ενδιάμεση συμφωνία για τα πυρηνικά

Μπλόκαραν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των ιμπεριαλιστών και του νέου μετριοπαθούς ιρανού προέδρου Χασάν Ροχάνι, πριν καλά-καλά καταλαγιάσει ο ενθουσιασμός για την καταρχήν συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Γενεύη, στις 24 Νοεμβρίου, μετά από πολύμηνες –όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων – διαπραγματεύσεις ιρανών και αμερικανών αξιωματούχων για τον περιορισμό του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, με παράλληλη μερική χαλάρωση του εμπάργκο και των κυρώσεων που υφίσταται, χρόνια τώρα, η χώρα.

Η συμφωνία, στην οποία ουσιαστικά σύρθηκε από τους Αμερικάνους η ομάδα των 5+1 (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία), προβλέπει ότι για ένα εξάμηνο το Ιράν δεν θα προχωρήσει σε εμπλουτισμό ουρανίου πάνω από 5%, θα εξουδετερώσει τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου που διαθέτει, θα παγώσει κάθε πρόοδο στην εγκατάσταση βαρέος ύδατος και θα διασφαλίσει την απρόσκοπτη πρόσβαση των διεθνών επιθεωρητών στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις. Ως αντάλλαγμα, θα υπάρξει μερική χαλάρωση των κυρώσεων, που περιλαμβάνει αποδέσμευση μέρους των τραπεζικών του λογαριασμών, στους οποίους μπαίνουν έσοδα από τις πετρελαϊκές του εξαγωγές, και χαλάρωση των απαγορεύσεων για τις συναλλαγές του με χρυσό, μέτρα που αναμένεται να του εξασφαλίσουν γύρω στα 7 δις δολάρια. Παράλληλα, υπάρχει η δέσμευση από την πλευρά των 6 ότι δεν θα προχωρήσουν σε νέες κυρώσεις, εφόσον το Ιράν τηρήσει το δικό του μέρος της συμφωνίας. Το θέμα–αγκάθι του δικαιώματος του Ιράν να διαθέτει πυρηνική ενέργεια προσπερνιέται με την ασαφή διατύπωση «…αναζητείται συνολική λύση που θα επιτρέψει στο Ιράν το δικαίωμά του στην πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς…», που επιτρέπει, στις μεν ΗΠΑ να ισχυρίζονται ότι κράτησαν σθεναρή στάση και δεν έδωσαν άδεια για εμπλουτισμό ουρανίου, στο δε Ιράν να υποστηρίζει ότι δεν συνθηκολόγησε και δεν απεμπόλησε κανένα από τα δικαιώματα που έως τώρα του αρνούνταν.

Ανακατατάξεις και νέοι συσχετισμοί

Πρόκειται για μια συμφωνία που εξυπηρετεί – τουλάχιστον σε αυτή τη φάση –  και τα δύο καθεστώτα: από τη μία τις νέες ισορροπίες που προσπαθεί να δημιουργήσει ο Ομπάμα, μετά τα φανερά αδιέξοδα τα οποία έχουν δημιουργήσει οι μέχρι σήμερα χειρισμοί του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, αλλά και τα νέα δεδομένα που έφερε η αραβική άνοιξη. Δεν έχει άλλα περιθώρια παρά να προσπαθήσει να κλείσει το μέτωπο της Μέσης Ανατολής, πολύ περισσότερο τώρα που πρέπει να αποχωρήσουν αμερικανικά στρατεύματα από Ιράκ και Αφγανιστάν. Από την άλλη, εξυπηρετεί και την αναγκαιότητα του ιρανικού καθεστώτος να αντιμετωπίσει τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα που έχουν συσσωρεύσει τα 34 χρόνια εμπάργκο, αλλά και να αναβαθμίσει τον ήδη ενισχυμένο ρόλο του στην περιοχή. Βέβαια, τα εμπόδια και για τις δύο πλευρές είναι σημαντικά. Για τις ΗΠΑ, οι άσπονδοι σύμμαχοί τους στην ευρύτερη Μέση Ανατολή (Ισραήλ, Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ, Κατάρ) βλέπουν το ρόλο τους να αποδυναμώνεται, τα συμφέροντά τους να θίγονται και να αναβαθμίζεται ο ρόλος του σιιτικού άξονα (Ιράν, Ιράκ, Τουρκία, Συρία του Άσαντ, Χεζμπολάχ κ.λπ.). Δίπλα σε αυτούς δυσανασχετούν, και ήδη αντιδρούν και αναζητούν τρόπους να σαμποτάρουν τη συμφωνία, και τα κομμάτια της αμερικανικής αστικής τάξης που τα συμφέροντά τους συνδέονται με το εβραϊκό λόμπι ή τις χώρες – στυλοβάτες του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, που στην πλειοψηφία τους συγκαταλέγονται στο σουνιτικό τόξο. Ανάλογες αντιδράσεις ταλανίζουν και την Τεχεράνη, με τα πιο σκληροπυρηνικά κομμάτια της άρχουσας τάξης να αντιδρούν με σκεπτικισμό στη φιλοδυτική προσέγγιση του Ροχάνι.

Ήδη, το Ιράν διεκδικεί το μερίδιο της πίτας από την παραγωγή-διάθεση πετρελαίου που είχε υποχρεωθεί να εγκαταλείψει λόγω των κυρώσεων, προς όφελος κυρίως της Σαουδικής Αραβίας, ενώ γνωστή είναι η στρατηγική του θέση στην περιοχή του Κόλπου, όσον αφορά τους δρόμους της ενέργειας και τα στενά του Ορμούζ, περιοχή-κλειδί για τη μεταφορά της. Πριν στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας, άρχισαν οι επισκέψεις από τους υπουργούς Εξωτερικών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Τουρκίας. Στην πρόσφατη διάσκεψη των χωρών του ΟΠΕΚ, ο πρώτος απείλησε με πόλεμο αύξησης της παραγωγής πετρελαίου, που θα οδηγήσει σε κάθετη πτώση των τιμών του, αν δεν δοθεί στα Εμιράτα ο χώρος που τους αναλογεί (πριν το εμπάργκο κατείχαν τη 2^η θέση, σήμερα βρίσκονται στην 6^η). Από την άλλη, η πρόσφατη άρον–άρον διακοπή των συνομιλιών, που με τόσο ευοίωνες προοπτικές άρχισαν στις αρχές του Δεκέμβρη, οφείλεται στην ξαφνική προσθήκη 19  επιχειρήσεων στη «μαύρη λίστα» όσων παραβιάζουν τις κυρώσεις κατά του Ιράν. Ήταν μια κίνηση στην οποία κατέφυγε μάλλον αναγκαστικά η κυβέρνηση Ομπάμα, για να αποφύγει επέκταση των κυρώσεων από το Κογκρέσο, θεωρήθηκε ωστόσο «εχθρική χειρονομία» από το Ιράν, που απέσυρε τους εκπροσώπους του από τις συνομιλίες. Είναι εμφανείς οι πιέσεις που ασκούνται και οι δυσκολίες του εγχειρήματος. Το ίδιο μήνυμα στέλνει και ο  αποκλεισμός – από ό,τι φαίνεται ως τώρα – του Ιράν από τις συνομιλίες για τη Συρία, που θα αρχίσουν στις 22 Ιανουαρίου.

Μια νέα περίοδος ανακατατάξεων και νέων συσχετισμών έχει αρχίσει να διαμορφώνεται, με πρωταγωνιστές τις ιμπεριαλιστικές χώρες και τα τοπικά καθεστώτα, που αναζητούν τρόπους να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους, πατώντας πάνω στους λαούς της περιοχής. Τον κεντρικό ρόλο, ωστόσο, μπορεί να τον παίξει και πάλι η θέληση των μαζών, μέσα στις οποίες οι διεργασίες συνεχίζονται, εφόσον παλέψουν για μια άλλη οργάνωση των κοινωνιών, στη βάση των συμφερόντων των λαών.