Παγκόσμια οικονομία: Κατακλυσμός ύφεσης, ανεργίας, εξαθλίωσης

Παγκόσμια οικονομία

Κατακλυσμός ύφεσης, ανεργίας, εξαθλίωσης

Από την Εργατική Πάλη Σεπτεμβρίου

Αν και πυροδοτήθηκε «εξωοικονομικά» (κορονοϊός), τροφοδοτώντας αρχικά την προπαγάνδα περί δυναμικής ανάκαμψης (σχήμα V, U κ.λπ.), στην πραγματικότητα η κρίση ήδη εκδηλωνόταν, αργόσυρτα, τα τελευταία 1–2 χρόνια. Η πανδημία, έπειτα, δέθηκε αξεδιάλυτα με τη λειτουργία και τις αντιφάσεις του σημερινού καπιταλισμού, δίνοντας στην κρίση διαστάσεις Αποκάλυψης. Ήδη ωχριά η κρίση του 2008–09, μάλλον θα ξεπεραστεί κι αυτή του 1929.

Στο β΄ τρίμηνο, οι ανεπτυγμένες οικονομίες του ΟΟΣΑ συρρικνώθηκαν 9,8%, η μεγαλύτερη πτώση που έχει καταγραφεί σ’ αυτές. Από το G7, τις πιο ακραίες επιδόσεις είχαν Βρετανία (–20,4%), Γαλλία (–13,8%), Ιταλία (–12,4%) και Γερμανία (–9,7%). Για όλο το έτος, οι τρέχουσες προβλέψεις μείωσης του παγκόσμιου ΑΕΠ κλιμακώνονται (αναλόγως και των επιδημιολογικών σεναρίων) από –5% μέχρι –8% (μόλις –0,1% το 2008–09). Τα ευχολόγια περί σύντομης ανάκαμψης έχουν εγκαταλειφθεί. Σε σειρά κλάδων (τράπεζες, ενέργεια, ναυπηγεία κ.ά.) οι επιχειρήσεις –παρότι επιδοτούνται– απολύουν σωρηδόν. Σαρωτικές είναι οι επιπτώσεις σε τουρισμό (3η μεγαλύτερη κατηγορία του παγκόσμιου εμπορίου) και συναφείς δραστηριότητες. Το παγκόσμιο εμπόριο μπορεί να μειωθεί ως και πάνω από 30%. Συνολικά, μια συστολή–σοκ.

Κρατικό χρήμα, ξέφρενος παρασιτισμός, συγκρούσεις…

Περισσότερο απ’ το 2008–09, οι κυβερνήσεις απελευθερώνουν ωκεανούς χρήματος για να σώσουν το κεφάλαιο, πρωτίστως το μεγάλο. Εκτός απ’ τα δημοσιονομικά προγράμματα συνολικά 16 τρισ. δολαρίων (ένα θηριώδες 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ), οι κεντρικές τράπεζες παρέχουν αφειδώς «ρευστότητα» στον ιδιωτικό τομέα (αγορά ομολόγων, μειωμένα επιτόκια κ.λπ.). Όμως, αυτός ο χυδαίος και «ασύλληπτος» κρατισμός των νεοφιλελεύθερων (σφιχταγκαλιασμένοι με νεο– και παλαιο– κεϋνσιανούς, αποφασισμένοι να κάνουν μαζί «ό,τι χρειαστεί») δεν μπορεί να επανεκκινήσει την οικονομία. Αν και τα ποσά προκαλούν ίλιγγο, ο λόγος είναι απλός: η κατάρρευση των προοπτικών, που σωρεύει ζημιές και καθηλώνει τις επενδύσεις, όσες ενέσεις κι αν γίνουν σε επιχειρήσεις «αναξιοπαθούσες» και «πολύ μεγάλες για ν’ αποτύχουν», κολοσσούς με πήλινα πόδια. Έτσι π.χ. 25 δισ. δολάρια κρατικών ενισχύσεων σε επιχειρήσεις αερομεταφορών στις ΗΠΑ εξανεμίζονται ραγδαία από μηνιαίες ζημιές 5 δισ.

Κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες παραμυθιάζουν ότι θέλουν το χρήμα να κυλήσει στην «πραγματική οικονομία». Οι τελευταίες θέτουν γι’ αυτό στόχους αύξησης του πληθωρισμού (που θα έδειχνε οικονομική αναθέρμανση). Ο κεντρικός αρθρογράφος των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς γράφει πως τα καταφέρνουν χειρότερα κι από «μια τυχαία γεννήτρια αριθμών, έναν πίθηκο που παίζει βελάκια ή ακόμα έναν ωροσκόπο». Το 2020, η προσφορά χρήματος εκτινάχθηκε 25%, χωρίς κανένα τέτοιο αποτέλεσμα… Όχι τυχαία. Όσο αυτό το χρήμα λείπει από επενδύσεις, θέσεις εργασίας κ.λπ. άλλο τόσο διαρρέει μέσα από μια αρρωστημένη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος: α) Στη μαύρη τρύπα των ζημιών και χρεών επιχειρήσεων–ζόμπι. Π.χ. στη Γερμανία εκτιμάται ότι τέτοια είναι 1 στις 6 – σκελετοί που κρύβονται στη ντουλάπα, παρατείνοντας το μορατόριουμ πτωχεύσεων, που ο αριθμός τους μειώνεται παρά τη χειρότερη ύφεση μεταπολεμικά! β) Στην ανάκαμψη ή στα ρεκόρ των χρηματιστηρίων, όπου κερδοσκοπικά κεφάλαια απαλλοτριώνουν πλούτο πέρα από κάθε πραγματική οικονομική κατάσταση.

Η μερίδα του λέοντος ανήκει στην ελίτ των ελίτ. Ο πλουτισμός της είναι αμύθητος, αλλά και αυξάνεται με φρενήρεις ρυθμούς, π.χ. μέσα σε 1 μέρα, ο Μπέζος (Amazon) αύξησε την περιουσία του κατά 13 δισ. δολάρια! Μεγαθήρια (ιδιαίτερα της υψηλής τεχνολογίας) μετρημένα στα δάχτυλα απομυζούν τρομακτικά υπερκέρδη (π.χ. κεφαλαιοποίηση της Apple υψηλότερη απ’ τις 100 μεγαλύτερες εισηγμένες στο λονδρέζικο χρηματιστήριο μαζί). Έτσι μεγαλώνει ένας δυισμός έναντι της μεγάλης μάζας των επιχειρήσεων, που στραγγαλίζονται και χαροπαλεύουν – και μαζί εντάσεις, διαιρέσεις, ανισορροπίες που ναρκοθετούν όποια ανάκαμψη.

Η κρατική παρέμβαση, το τυπογραφείο χρήματος δεν είναι κάποιο αεικίνητο, μια βάση ασφαλών κεφαλαίων που «μοχλεύονται» (επαναδανείζονται) στο άπειρο για τη διαιώνιση του καπιταλισμού. Στο τέλος, είναι καταδικασμένα ν’ αποτύχουν, αυξάνοντας εκθετικά τα ελλείμματα και χρέη (δημόσια, ιδιωτικά), φέρνοντας κύμα χρεωκοπιών, μεγαλώνοντας απροσμέτρητα όποιο πρόβλημα σήμερα αγωνιωδώς μπαλώνουν ή μεταθέτουν. Ο καρκίνος του χρέους θρέφεται διαρκώς και με τον φτηνό δανεισμό (υπερπληθώρα κεφαλαίων, που λιμνάζουν και αναζητούν τοποθέτηση ακόμα και με κριτήριο την ελάχιστη απαξίωση, βλ. αρνητικά επιτόκια) κρατών και επιχειρήσεων στις «αγορές», σ’ ένα ντελίριο σαν να μην υπάρχει αύριο.

Η οικονομία των ΗΠΑ δίνει μια συμπυκνωμένη εικόνα αυτής της κατάστασης (επίσης, τη διαχέει διεθνώς πολλαπλασιασμένη). Αστρονομική πτώση του ΑΕΠ (β΄ τρίμηνο –33% από το α΄, –9,5% ετήσια) και έκρηξη της ανεργίας (περίπου 25%), μεγάλο κεφάλαιο και υπερπλούσιοι που γραπώνουν τρισεκατομμύρια των «κορονοπακέτων», ακόμα και κονδύλια προορισμένα για μικρότερες επιχειρήσεις. Η κεφαλαιοποίηση της Γουόλ Στριτ ξεπέρασε το 6πλάσιο του ΑΕΠ (μέχρι το 2000, ήταν το 3πλάσιο). Δεκάδες εκατομμύρια εργαζόμενοι και φτωχοί, περίπου ο μισός πληθυσμός, πέφτουν στην άβυσσο ενός άγριου καπιταλισμού: απώλεια εργασίας και εισοδήματος, καμία ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, μαζικές εξώσεις (πολύ χειρότερα απ’ την «στεγαστική» κρίση του 2008, ενώ αίρεται το μορατόριουμ εξώσεων επί καραντίνας), σίτιση με κουπόνια – ενώ ο κορονοϊός θερίζει ταξικά και το βοήθημα 600 δολαρίων στους άνεργους κόβεται σε 200 (θα ακολουθήσουν κι άλλες περικοπές κοινωνικών δαπανών), γιατί… είναι ψηλό και αντικίνητρο να πάνε για δουλειά! Το έλλειμα θα τριπλασιαστεί (16% του ΑΕΠ, το μεγαλύτερο απ’ το 1945), το ομοσπονδιακό χρέος φτάνει το 100% και θα συνεχίσει ν’ αυξάνεται.

Αυτός είναι ο βασικός τόνος για όλους τους παλιούς ιμπεριαλιστές, που μπαίνουν σε «δομική στασιμότητα» ή «ιαπωνοποίηση», δηλαδή βούλιαγμα σε χειρότερη κρίση, παρακμή, σήψη. Κι αν ακόμα δεν έχουμε άμεσα πιο άγρια κραχ (δεν είναι απίθανο να χαθεί κάθε έλεγχος, ιδιαίτερα με την υπερσυσσώρευση χρεών και πλασματικών κεφαλαίων), η κατανάλωση, οι επενδύσεις κ.λπ. θα αποσταθεροποιούνται διαρκώς, όποιες ανακάμψεις θα είναι εξαιρετικά αναιμικές, περισσότερο αναπηδήσεις που θα υποτροπιάζουν σε βίαιους σπασμούς, με τους αδύναμους κρίκους να έχουν πολλαπλασιαστεί και ιδιαίτερα το χρηματοπιστωτικό σύστημα (πλασματικά κεφάλαια) να είναι όλο και πιο δύσκολο να ελεγχθεί. Δεν υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο, δεν μπορεί να είναι τέτοιο π.χ. μια νέα φούσκα στις «πράσινες» επενδύσεις ή ένας «καπιταλισμός του ασθενούς», κρατικός παρεμβατισμός χωρίς παραγωγικές επενδύσεις και άλλη στρατηγική, που εξαντλείται στη διασωλήνωση του σημερινού συστήματος. Ιδιαίτερα η ΕΕ βρίσκεται σε δεινή θέση: η αντίδρασή της είναι ποσοτικά μικρή σε σχέση με ΗΠΑ και Κίνα – και, κυρίως, χωρίς άλλο στρατηγικό προσανατολισμό πέραν της «μνημονιακής» ηγεμονίας του γερμανικού ιμπεριαλισμού, που μεγαλώνει τις φυγόκεντρες τάσεις και την αποσύνθεση στο εσωτερικό των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών (π.χ. Ιταλία).

Αντίθετα, η Κίνα (το α΄ εξάμηνο, η ετήσια ύφεση περιορίστηκε σε –1,6%, καθώς στο β΄ τρίμηνο υπήρξε ανάκαμψη), όχι χωρίς αντιφάσεις, δείχνει έτοιμη για νέα μεγάλα βήματα, για μεγαλύτερη αποφασιστικότητα έναντι των ΗΠΑ (γενικά των δυτικών ιμπεριαλιστών), καθώς στηρίζεται σε ισχυρή παραγωγική βάση και είναι η βασική υποψήφια να βγει ενισχυμένη απ’ την κρίση έναντι των ανταγωνιστών της. Αυτή η άμεση απειλή σημαίνει, ιδιαίτερα απ’ την πλευρά των ΗΠΑ, πολλαπλασιασμό όλων των συγκρούσεων (εμπόριο, τεχνολογία, επενδύσεις, εξοπλισμοί, προπαγάνδα κ.λπ.).

… αφανισμός για εργαζόμενους και φτωχούς

Η παγκόσμια εργατική τάξη ζει έναν εφιάλτη. Περίπου η μισή θα πέσει στην ανεργία ή υποαπασχόληση. Το β΄ τρίμηνο, ο αριθμός των ωρών εργασίας παγκόσμια έπεσε 14% και η εκρηκτική απώλεια θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης (είχε αρχίσει το α΄ τρίμηνο, πριν την πανδημία) εκτιμάται ότι θα φτάσει φέτος μέχρι τα 700 εκ. Ανεργία και υποαπασχόληση, επίσημη ή κρυφή, δεν θα πέσουν ακόμα κι όταν η τωρινή ύφεση πιάσει «πάτο», διαλύοντας τα εργατικά δικαιώματα. Το παγκόσμιο «ευκίνητο» εργατικό δυναμικό εκτιμάται ότι θα φτάσει το 42% του συνόλου το 2022, με μεγάλα θύματα τη νέα «γενιά της ευκινησίας» (Generation Flex). Τεράστιες μάζες ξεπέφτουν στην κατάσταση του «φτωχού εργαζόμενου». Ένα τσουνάμι φτώχειας, αποκλεισμού, εξαθλίωσης, πείνας, ακραίου υποσιτισμού υψώνεται, ειδικά για τους πιο αδύναμους (παιδιά, πρόσφυγες, γυναίκες, ηλικιωμένοι), με την κατάσταση σε τεράστιες περιοχές του πλανήτη να είναι δραματική.

Όσα νανουρίσματα κι αν ψάλλουν διάφοροι αστοί «προοδευτικοί», ξεπλυμένοι «ρεφορμιστές» ή νεοφιλελεύθεροι ελεήμονες–φιλάνθρωποι, για «κατάρτιση των ανέργων σε νέες δεξιότητες», «ελάχιστα εγγυημένο εισόδημα», επιδόματα φτωχοκομείου κ.ο.κ., ομολογώντας έτσι ότι το χρεωκοπημένο σύστημά τους δεν μπορεί να κινήσει την παραγωγή, να δώσει δουλειά και αξιοπρεπή διαβίωση, μία είναι η σωτήρια αλήθεια για την τάξη μας: Ενάντια στην καπιταλιστική σήψη και τον κανιβαλικό νεοφιλελευθερισμό, αγώνας μέχρις εσχάτων, για μια διέξοδο επαναστατική και σοσιαλιστική.