Η Άποψή μας | Ξεπουλάνε και την ιστορία του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος

Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Ιουλίου – Αυγούστου 2024

Στις 28/6/24 στο Μέγαρο Μουσικής ιδιωτική εταιρεία ανακοίνωσε ότι «προκηρύσσει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τη Γυάρο(!) για τη δημιουργία επιχειρηματικού “λούνα παρκ”». Η ιδιωτική εταιρεία είναι η βιομηχανία ALUMIL μαζί με την ΑΜΚΕ Αιγέα (εφοπλιστικών συμφερόντων). «Δυστυχώς» την εκδήλωση αυτή που ήταν μια κατάφωρη αλλοίωση της ιστορικής μνήμης του νησιού και μια ύβρη στην ιστορία του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος χαιρέτησαν το ΤΕΕ και το ΕΜΠ.

Αν και στο παρελθόν με δύο υπουργικές αποφάσεις είχαν κηρυχτεί: α) διατηρητέο μνημείο οι φυλακές και όλα τα οικοδομήματα στις περιοχές των όρμων (ΦΕΚ 772 Δ, 19 Σεπτ. 2001) και β) λίγο αργότερα ολόκληρο το νησί χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος, στην πράξη δεν έγινε απολύτως τίποτα. Επιπλέον, τα χρήματα (3.164.000 ευρώ) που είχαν εγκριθεί για την υλοποίηση των δυο αποφάσεων, όχι μόνο δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ, αλλά η κυβέρνηση της ΝΔ το 2004 κατάργησε και απέσυρε αυτόν τον προϋπολογισμό, βάζοντας τέλος στις προηγούμενες αποφάσεις ανάδειξης της Γυάρου ως ιστορικό τόπο. Λίγο αργότερα (2011) ο Γιωργάκης Παπανδρέου με απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού αποχαρακτήρισε – είχαν προηγηθεί και άλλες προσπάθειες – το μεγαλύτερο μέρος του νησιού από κάθε τι ιστορικό.

Η Γυάρος/Γιούρα «λούνα πάρκ»

Η Γυάρος, μαζί με την Μακρόνησο είναι ένα από τα μεγαλύτερα κολαστήρια/θανατονήσια, χώροι ενταφιασμού ζωντανών ανθρώπων, όπου μαρτύρησαν δεκάδες χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι στα χρόνια του εμφυλίου και της μετεμφυλιακής περιόδου. Η Μακρόνησος λειτούργησε από το 1947-1955, πέρασαν από το «ευαγές ίδρυμα» των φρικτών βασανιστηρίων, που ο Π. Κανελλόπουλος το είχε ονομάσει «Νέο Παρθενώνα», περίπου 100.000 κρατούμενοι[i], κυρίως στρατιώτες «για αναμόρφωση». Η Γυάρος άνοιξε και αυτή το 1947 (κυβέρνηση Σοφούλη – κεντρώος, υπουργός Γεώργιος Παπανδρέου) χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος εξορίας[ii] για πρώτη φορά στα νεότερα χρόνια[iii] από το 1947-1952, από το 1955-1961 και για δεύτερη φορά από το 1967-1974 (Δικτατορία Γ. Παπαδόπουλου και Δ. Ιωαννίδη).

Η Γυάρος είναι ένα μικρό νησί των Κυκλάδων ακατοίκητο, άνυδρο, χωρίς χόρτα, δεν πετάνε ούτε πουλιά… δεν έχει ούτε σκουλήκια. Είναι ένας ξερός, απότομος σχιστολιθικός βράχος στη μέση της θάλασσας. Ένας βράχος που τον δέρνουν με τέτοια μανία τα μελτέμια του Αιγαίου, που μέσα στους αιώνες τον έχουν απογυμνώσει από κάθε γόνιμο στοιχείο. Όπως χαρακτηριστικά λέει ένα υπόμνημα κρατουμένων «Η Γιούρα είναι η άρνησις της ζωής και η ζωή έχει αρνηθεί την Γιούραν από καταβολής […] Δεν υπάρχουν ερπετά, δεν υπάρχουν θάμνοι και δένδρα, παρά μόνον ξερόχορτα ολίγων εκατοστών ύψους».[iv] Πάνω του κτιστήκαν κάτω από απερίγραπτες συνθήκες (έσπαγαν βράχια, άνοιγαν δρόμους, μετέφεραν μάρμαρα, τούβλα και άλλα υλικά) από πολιτικούς, ποινικούς κρατούμενους και Μάρτυρες του Ιεχωβά (στην αρχή υπήρχαν ποινικοί και Μάρτυρες κρατούμενοι) οι τεράστιες φυλακές[v] που υπάρχουν στο Νησί.

Στην Γυάρο εξορίστηκαν – πολλοί άφησαν την τελευταία τους πνοή εκεί – την περίοδο 1947-1952 περισσότεροι από 18.000, το 1955-1961 800, το 1967-1973 πάνω από 6.000, το 1973-1974 44, συνολικά δηλαδή περίπου 25.000 αγωνιστές!

Από τα δυο κολαστήρια πέρασαν και αρκετές δεκάδες αγωνιστές κομμουνιστές του επαναστατικού μαρξισμού/τροτσκισμού[vi]. Τέλος, με την αμνηστία που δόθηκε στους πολιτικούς κρατούμενους στις 23 Ιουλίου 1974 (Μεταπολίτευση) άφησαν το κολαστήριο της Γυάρου οι δυο τροτσκιστές κρατούμενοι που είχαν εξοριστεί από την χούντα του Δ. Ιωαννίδη μετά την Εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Αυτό το «θανατονήσι» είναι αιώνιο μνημείο

Σήμερα ουσιαστικά μόνο οι Φυλακές και αυτές με σοβαρές βλάβες παραμένουν όρθιες, αλλά είναι βέβαιο ότι σε λίγα χρόνια θα καταρρεύσουν και αυτές. Σχεδόν όλα τα υπόλοιπα κτίρια που υπήρχαν και είχαν κατασκευαστεί από τους κρατούμενους έχουν καταρρεύσει. Αυτό επιδιώκει η κυβέρνηση Μητσοτάκη ώστε να βρει κάποια «δικαιολογία» για να πουλήσει αυτό τον ιστορικό τόπο/μνημείο, στα πιο σκοτεινά και άθλια συμφέροντα. Άλλωστε αυτό κάνουν παντού στη Ευρώπη και στη λεγόμενη Δύση, σβήνουν την συλλογική μνήμη των λαών και ιδιαίτερα την μνήμη και την ιστορία των αγώνων του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος και αναδεικνύουν τα δικά τους παραμύθια, των «δημοκρατικών και φιλελεύθερων» ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ. Τώρα, αυτό που θέλουν να κάνουν στη Γυάρο είναι να καταστρέψουν και την Ιστορία αυτής της κοινωνίας, να την αφήσουν να σβήσει για να μην υπάρχει τίποτα πια που να μαρτυρά τους αγώνες και τις αγωνίες των εργαζομένων, των φτωχών λαϊκών στρωμάτων και της νεολαίας. Η Γυάρος ταυτίστηκε με εκείνη την περίοδο, όπως λέει και ο μεγάλος ποιητής Γ. Ρίτσος, «Μόνες περγαμηνές μας: τρεις λέξεις: Μακρόνησος, Γυάρος και Λέρος».[vii]

 ­

[i] Αυτό τον αριθμό, όπως και οι περισσότεροι ιστορικοί, αναφέρει ο Αντώνης Λιάκος στο βιβλίο Ο Ελληνικός 20ός αιώνας, 2019, εκδ. Πόλις

[ii] Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για εξορία, αλλά για «πειθαρχική διαβίωση».

[iii] Οι Ρωμαίοι το 80 π.Χ χρησιμοποίησαν το νησί σαν τόπο εξορίας.

[iv] Απόσπασμα από το Υπόμνημα κρατουμένων προς τον υπουργό Δικαιοσύνης της κυβέρνησης Πλαστήρα το 1951.

[v] Τα σχέδια είναι των Άγγλων και των Αμερικανών. Την επίβλεψη είχε ο άγγλος στρατιωτικός Τσαρλς Ουίκαμ (επονομαζόμενος και «κουλοχέρης»), με πείρα από τα κάτεργα των αποικιών.

[vi] Ο Δ. Λιβιετάτος (ήταν στρατιώτης τότε και πέρασε από το «αναμορφωτήριο» της Μακρονήσου) αναφέρει ότι από τη Μακρόνησο πέρασαν περίπου 40 τροτσκιστές. Σε όλα τα νησιά (Αη Στράτης, Ανάφη, Φολέγανδρος… και τόπους εξορίας, είχαν εξοριστεί αγωνιστές του επαναστατικού μαρξισμού-τροτσκισμού… μέχρι και τη μακρινή Ελ Ντάμπα στα βάθη της Αιγύπτου, όπου είχαν εξοριστεί κατά τα Δεκεμβριανά 8-10.000 από τους Άγγλους και την κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου. Για την ιστορία ο τροτσκιστής λεγόταν Νίκος Ρεμπούτσικας (ένα αγωνιστής παλικάρι που δε λύγισε ποτέ, και αργότερα στην Μακρόνησο ήταν ένας από τους 2-3 που έμεινε όρθιος παρά τα φρικτά βασανιστήρια που υπέστη). Από τη Ελ Ντάμπα πέρασε και ο μεγάλος ηθοποιός Μίμης Φωτόπουλος (το 1980 εκδόθηκε από τη Σύγχρονη Εποχή το βιβλίο του για την Ελ Ντάμπα με τον τίτλο, Όμηρος των Εγγλέζων-Ελ Ντάμπα.).

[vii] Γιάννης Ρίτσος, Ο Ηρακλής και εμείς, Λέρος 28.ΙΙΙ.68. Υπάρχει στον τόμο: Γιάννης Ριτσος, Ποιήματα Γ΄(1963-1972), εκδ. Κέδρος.