Τι συνέβει στο Καζακστάν;
Τι συνέβει στο Καζακστάν;
Από την Εργατική Πάλη Φλεβάρη
Το Καζακστάν είναι η 9η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα στον κόσμο και η θέση της στην καρδιά της Ευρασίας ανάμεσα στην Ρωσία και την Κίνα, την κάνει μια εξαιρετικά σημαντική χώρα από γεωστρατηγική άποψη. Για τη Ρωσία είναι ουσιαστικά τμήμα του μηχανισμού ασφαλείας της, στο Καζακστάν υπάρχει σημαντικός αριθμός ρωσικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων και φυσικά το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το ρωσικό διαστημικό πρόγραμμα. Για την Κίνα έχει εξαιρειτική σημασία σε ενεργειακό επίπεδο. Η κινεζική παρουσία στο Καζακστάν έχει λάβει πλέον διαστάσεις στρατηγικής συνεργασίας, ικανής να λειτουργήσει ως αντίβαρο στη Ρωσία. Άλλωστε το Καζακστάν είναι βασικό τμήμα του «δρόμου του μεταξιού» αλλά και διευκολύνει τους Κινέζους στον έλεγχο των Ουιγούρων της επαρχίας Σιντζιάνγκ της δυτικής Κίνας.
Κορυφαίος παραγωγός ενέργειας στην Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), είναι μεγάλος παραγωγός πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, καθώς και ο μεγαλύτερος παραγωγός και εξαγωγέας μεταλλεύματος ουρανίου στον κόσμο. Αυτός ο τεράστιος πλούτος όμως μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ βρίσκεται στα χέρια μιας χούφτας ανθρώπων, του λεγόμενου «συστήματος Ναζαρμπάγιεφ» του πρώην σταλινικού γραφειοκράτη που το 1989 διορίστηκε ως Πρώτος Γραμματέας του ΚΚ Καζακστάν για να γίνει στη συνέχεια Πρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ του Καζακστάν και να μετατραπεί αργότερα σε… ολιγάρχη! Κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, το Καζακστάν ήταν η τελευταία δημοκρατία που κήρυξε την ανεξαρτησία της, στις 31 Αυγούστου. Την 1η Δεκεμβρίου 1991, ο Ναζαρμπάγιεφ εμφανίστηκε μόνος στο ψηφοδέλτιο για τις πρώτες προεδρικές εκλογές του Καζακστάν. Η οικογένεια Ναζαρμπάγιεφ και οι στενοί τους φίλοι μετατράπηκαν σε υπερπλούσιους ολιγάρχες ελέγχοντας τους τομείς του πετρελαίου, της εξόρυξης και των τραπεζών. Το 2019, μόνο 162 άτομα κατείχαν το 50% του πλούτου της χώρας. Το 2021, το 1% του πληθυσμού κατείχε το 30% του πλούτου. Το 10% κατείχε το 60% ενώ το 50% του πληθυσμού κατέχει μόνο το 5% του πλούτου της χώρας. Μονάχα η οικογενειακή ακίνητη περιουσία των Ναζαρμπάγιεφ, σύμφωνα με δημοσιογραφική ερεύνα, είναι αξίας 758 εκατομμυρίων δολαρίων την ίδια στιγμή που ο μέσος μισθός στο Καζακστάν είναι 500 δολάρια. Η παραίτηση του Ναζαρμπάγιεφ από την εξουσία το 2021 οργανώθηκε για να παρέχει άσυλο στον ίδιο και την οικογένειά του και να αποφύγουν οποιεσδήποτε μελλοντικές διώξεις, ενώ διατήρησε την πολύ σημαντική θέση του Προέδρου του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Ωστόσο, το 2022 απομακρύνθηκε από αυτό το αξίωμα και ορισμένα από τα παιδιά του απομακρύνθηκαν επίσης από επικεφαλής μονοπωλιακών ολιγαρχικών εταιρειών.
Το Καζακστάν έχει μια σημαντική ιστορία εργατικών αγώνων. Ο τελευταίος μεγάλος σταθμός ήταν οι αγώνες στην πετρελαιοβιομηχανία στην πόλη Ζαναόζεν με κύριο αίτημα την αύξηση μισθών ο οποίος κατεστάλη άγρια αφήνοντας πίσω 14 νεκρούς, ενώ τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν αγώνες που οδήγησαν στην απαγόρευση των συνδικάτων και ακόμη και του Κομμουνιστικού Κόμματος! Το 2020 υπήρξαν απεργίες σε κλάδους της βιομηχανίας και του πετρελαίου, οι οποίες επεκτάθηκαν το 2021 και στα ορυχεία χρυσού. Οι εργατικοί αγώνες όμως χρησιμοποιήθηκαν πολλές φορές από τους ολιγάρχες στην εσωτερική τους πάλη ακόμη και σε συγκρούσεις μέσα στην ίδια φατρία. Ανάλογα φαινόμενα παρατηρούνται άλλωστε σε όλες τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες όπου την εξουσία υφάρπαξαν οι πρώην σταλινικοί γραφειοκράτες (Ουκρανία, Γεωργία, Λευκορωσία, κ.ά).
Από την πετρελαιοπαραγωγική πόλη Ζαναόζεν ξεκίνησαν στις 2 Ιανουαρίου οι διαδηλώσεις ως απάντηση στην σχεδόν 100% αύξηση της τιμής του υγραερίου από 50-60 τένγκε ανά λίτρο έως 120 τένγκε (1 τένγκε ίσο με 24 λεπτά του ευρώ). Σε αυτήν την πλούσια σε υδρογονάνθρακες περιφέρεια, το 90% των οχημάτων κινούνται με υγραέριο ενώ είναι και η κύρια πηγή οικιακής ενέργειας. Οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν γρήγορα σε άλλες περιφέρειες στα δυτικά της χώρας και κατά το πλείστον ήταν μαζικές και ειρηνικές ενώ ο πυρήνας τους ήταν η εργατική τάξη. Οι διαδηλώσεις αυτές οδήγησαν στην υπαναχώρηση της κυβέρνησης, στην μείωση της τιμής του φυσικού αερίου και στην παραίτηση της κυβέρνησης. Τα πράγματα όμως εξελίχθηκαν διαφορετικά στο Αλμάτι, όπου στις 4 Ιανουαρίου μια συγκέντρωση 1.000 διαλύθηκε από την αστυνομία με χειροβομβίδες κρότου-λάμψης και δακρυγόνα. Στις 5 Ιανουαρίου επαναλήφθηκε μια νέα ειρηνική πορεία όπου παραδόξως η αστυνομία αποσύρθηκε ξαφνικά πριν ολοκληρωθεί η πορεία, ενώ κατέφτασε στην πορεία ένα εξαγριωμένο πλήθος το οποίο άρχισε να λεηλατεί το κέντρο της πόλης. Το σκηνικό τις επόμενες ημέρες μετατράπηκε σε πολεμικό με εκτεταμένες καταστροφές σε δημόσια κτίρια και επιχειρήσεις, καμμένα αυτοκίνητα και πυροβολισμούς. Πάνω από 200 σκοτώθηκαν ενώ 8.000 συνελήφθησαν.
Στις 10 Ιανουαρίου, ο πρόεδρος Τοκάγιεφ ισχυρίστηκε ότι αυτό ήταν έργο «τρομοκρατών και τραμπούκων» και «ξένων ληστών» και ήταν μέρος μιας απόπειρας πραξικοπήματος που υποστηρίχθηκε από ξένες δυνάμεις. Έτσι ενεργοποιήθηκε άμεσα ο Οργανισμός Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας στον οποίο συμμετέχουν η Ρωσία, το Καζακστάν, η Κιργιζία, η Λευκορωσία και το Τατζικιστάν και, με την άμεση αποστολή ρωσικών στρατεύματων ανέκτησε τον έλεγχο η κυβέρνηση Τοκάγιεφ. Αναμφίβολα οι διαδηλώσεις μετατράπηκαν σε μάχη μεταξύ ολιγαρχικών φατριών και η κάθε μια έχει αναζητήσει διαφορετική υποστήριξη, στην Ανατολή ή στη Δύση. Αυτή την φορά υπήρξε ήττα εκείνης της κλίκας που πόνταρε στην Δύση αλλά και όσων δυτικών ιμπεριαλιστών επεδίωκαν μια νέα διευθέτηση μετά το φιάσκο στο Αφγανιστάν και ένα χτύπημα της Ρωσίας για να την αποδυναμώσει στο μέτωπο της Ουκρανίας.
