78 χρόνια από την εκτέλεση του Π. Πουλιόπουλου
78 χρόνια από την εκτέλεση του Π. Πουλιόπουλου
–
Από την Εργατική Πάλη Ιουνίου
–
Στις 6 Ιουνίου συμπληρώνονται 78 χρόνια από την εκτέλεση ενός από τους σημαντικότερους μαρξιστές στοχαστές και επαναστάτες, του Παντελή Πουλιόπουλου, που σε όλη του τη ζωή μέχρι και την εκτέλεσή του από τα ιταλικά φασιστικά στρατεύματα αγωνίστηκε για τα συμφέροντα των εργαζομένων και όλων των καταπιεσμένων της χώρας μας και για την παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση.
Ο Παντελής Πουλιόπουλος γεννήθηκε στις 10 Μαρτίου 1900 στη Θήβα, «με τον αιώνα» όπως έλεγε ο ίδιος. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα (αργότερα εξελίχθηκε σε κορυφαίο δικηγόρο, αναγνωρισμένο και από τους αστούς αντιπάλους του, ενώ πάντα υπεράσπιζε αφιλοκερδώς εργάτες, σωματεία, αγωνιστές από διώξεις). Το 1919 θα γίνει μέλος του νεαρού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΕΚΕ), ενώ θα στρατευθεί στο μικρασιατικό μέτωπο. Εκεί θα γνωρίσει τον Τζουλάτι (από τα ιδρυτικά μέλη του ΣΕΚΕ) και την ομάδα Κομμουνισμός και θα αναπτύξει αντιπολεμική δράση (οργάνωσε κομμουνιστικούς πυρήνες και εξέδωσε την αντιπολεμική εφημερίδα Κόκκινος Φρουρός). Θα συνδεθεί με τις μπολσεβίκικες ιδέες της κομμουνιστικής αριστερής πτέρυγας του ΣΕΚΕ και θα ενστερνιστεί τον επαναστατικό μαρξισμό. Αργότερα θα συλληφθεί, θα σταλεί στο στρατοδικείο με την κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας» και θα φυλακιστεί. Σώθηκε από την εκτέλεση μόνο με την κατάρρευση του μετώπου, που επέτρεψε την απόδρασή του.
Όταν θα επιστρέψει στην Αθήνα, θα δημιουργήσει την Ένωση Παλαιών Πολεμιστών (που δίκαια μπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο μαζικό κίνημα στην Ελλάδα) με αντιπολεμικό και ριζοσπαστικό-ταξικό προσανατολισμό και αίτημα την απαλλοτρίωση ιδιωτικών και εκκλησιαστικών κτημάτων, προκειμένου να διανεμηθούν στους αποστρατευμένους. Για τις ανάγκες της Ένωσης έγραψε (με το ψευδώνυμο Ορφανός) το περίφημο μανιφέστο Πόλεμος κατά του Πολέμου.
Το 1924, έχοντας παίξει αποφασιστικό ρόλο στην τάση που επεδίωκε τον επαναστατικό μαρξιστικό προσανατολισμό του ΚΚΕ προς την 3η Διεθνή των Λένιν-Τρότσκι, θα γίνει ο πρώτος γενικός γραμματέας του ΚΚΕ. Το 1925 θα δικαστεί για εσχάτη προδοσία εξαιτίας του συνθήματος υπέρ της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας αλλά και της λανθασμένης θέσης για «ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη», που είχε επιβληθεί στο ΚΚΕ από την 3η Διεθνή (της οποίας είχε αρχίσει ο ραγδαίος σταλινικός εκφυλισμός), με αποτέλεσμα να κινδυνεύει με θανατική καταδίκη. Στη δίκη, με έναν φλογερό και μνημειώδη λόγο, θα υπερασπίσει τον διεθνισμό, τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων, της αυτοδιάθεσης των λαών. Μετά την αθώωσή του, θα εξοριστεί μαζί με άλλους αγωνιστές στη Φολέγανδρο, όπου θα μείνει μέχρι την απελευθέρωσή του το 1926.
Εκμεταλλευόμενη την απουσία του, η ανερχόμενη σταλινική γραφειοκρατία (Χαϊτάς – Ζαχαριάδης – Σιάντος) είχε αρχίσει να εξαρθρώνει το ΚΚΕ, με συνθήματα για «αριστερή/πραγματική δημοκρατία» αλλά και την αρχή μιας εξτρεμιστικής, διασπαστικής συνδικαλιστικής πρακτικής. Ο Πουλιόπουλος παραιτείται από τη θέση του γραμματέα, ζητώντας έκτακτο συνέδριο για να αντιμετωπιστούν τα χρόνια πολιτικά και οργανωτικά ζητήματα (χαμηλό επίπεδο των μελών, έλλειψη συγκεκριμένων αναλύσεων κ.ά.). Οι σταλινικοί, στην γραμμή της Κομιντέρν, οξύνουν την αντιπαράθεση και επιδιώκουν την εκκαθάρισή του, γιατί βλέπουν τον κίνδυνο από την προσέγγισή του στις θέσεις της Αριστερής Αντιπολίτευσης της ΕΣΣΔ και του Τρότσκι. Τον Μάρτιο του 1927 ο Πουλιόπουλος θα τεθεί εκτός Κεντρικής Επιτροπής και αργότερα τον ίδιο χρόνο θα διαγραφεί. Θα σχηματίσει την Ενωμένη Αντιπολίτευση, που διαγράφηκε τον Δεκέμβριο του 1928. Τον Νοέμβριο του 1927 συγκρότησε την ομάδα Σπάρτακος, ως αντιπολίτευση του ΚΚΕ, εκδίδοντας από τον Ιανουάριο του 1928 το ομώνυμο περιοδικό (το οποίο είχε ένα επίπεδο εξαιρετικό για την εποχή). Το Μάρτιο του 1928, ο Σπάρτακος τάχθηκε αλληλέγγυος με τη ρωσική Αριστερή Αντιπολίτευση και αργότερα με τη Διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση. Το 1934 ίδρυσε την Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΟΚΔΕ), η οποία το 1937 μετονομάστηκε σε Ενιαία ΟΚΔΕ (ΕΟΚΔΕ) και αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος της 4ης Διεθνούς το 1938.
Τον Αύγουστο του 1938, επί δικτατορίας Μεταξά συνελήφθη (ήταν επικηρυγμένος με το υψηλότερο ποσό απ’ όλους τους καταζητούμενους). Ύστερα από αρκετούς μήνες φυλακής στην Αίγινα, στάλθηκε στο στρατόπεδο της Ακροναυπλίας. Εκεί οι τροτσκιστές αντιμετώπιζαν εκτός από τους δεσμοφύλακες και τις συκοφαντίες και επιθέσεις των σταλινικών. Κατόρθωσαν όμως να διατηρήσουν τη λειτουργία τους και να διεξάγουν μια μεγάλη συζήτηση γύρω από τη φύση της δικτατορίας, του πολέμου, της ΕΣΣΔ, τα καθήκοντα των επαναστατών, που διασώθηκε στα Τετράδια της Ακροναυπλίας και όπου ο Πουλιόπουλος είχε την κεντρική και καταλυτική συμβολή. Η δικτατορία του Μεταξά παρέδωσε τους πολιτικούς κρατούμενους στους Ναζί – αλλά μπόρεσε να το κάνει μόνο αφού οι σταλινικοί, σε μια πιο τις μελανές σελίδες τους, απέτρεψαν την πρόταση του Πουλιόπουλου εκ μέρους των τροτσκιστών, στην ομάδα συμβίωσης, για μαζική απόδραση, που η επιτυχία της ήταν βέβαιη, καθώς η φυλακή (όπως όλος ο μηχανισμός της δικτατορίας) είχε ξεχαρβαλωθεί με την κατάρρευση του μετώπου και την εισβολή των φασιστικών και ναζιστικών στρατευμάτων.
Το 1942, μεταφέρθηκε άρρωστος σε νοσοκομείο της Αθήνας, έπειτα στις φυλακές Αβέρωφ και τέλος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας. Στις 6 Ιουνίου 1943, μαζί με άλλους 105 φυλακισμένους, εκτελέστηκε από τις ιταλικές κατοχικές δυνάμεις στο Νεζερό, σε αντίποινα για την ανατίναξη αμαξοστοιχίας στο Κούρνοβο από τον ΕΛΑΣ. Μίλησε στα ιταλικά στους στρατιώτες του εκτελεστικού αποσπάσματος, καλώντας τους να μην υπακούσουν στις διαταγές, στο όνομα του αντιφασισμού, της διεθνιστικής αλληλεγγύης, του κοινού αγώνα των προλετάριων για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Οι φαντάροι αρνήθηκαν την εκτέλεση, που τελικά έκαναν οι αξιωματικοί τους.
Ο Π. Πουλιόπουλος είναι ο πιο σημαντικός θεωρητικός του επαναστατικού μαρξισμού και η κορυφαία ηγετική φυσιογνωμία που γέννησε το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα. Άφησε πίσω του ένα πολύ σημαντικό έργο μεταφράσεων στα ελληνικά, με κυριότερα βιβλία το Κεφάλαιο και την Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας του Μαρξ. Συνέγραψε το εξαιρετικής σημασίας θεωρητικό-πολιτικό έργο Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα; (εκδ. Εργατική Πάλη), μια συντριπτική κριτική στις ψευδοθεωρίες του σταλινικού ΚΚΕ για «φεουδαρχικά κατάλοιπα» και «ολοκλήρωση της αστικοδημοκρατικής επανάστασης» (6η Ολομέλειας του 1934), με τα οποία αυτό εγκατέλειπε οριστικά την ταξική ανεξαρτησία του προλεταριάτου, τον στρατηγικό στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Από τις εκδόσεις Εργατική Πάλη κυκλοφορούν επίσης η συλλογή έργων του Διαλεχτά Κείμενα καθώς και η μπροσούρα Παντελής Πουλιόπουλος, Η ζωή και το έργο του.