Η επέτειος του Ελληνοϊταλικού πολέμου (Οκτώβριος 1940) – Μύθοι, πραγματικότητα, επαναστατική πολιτική
αναδημοσίευση από το περιοδικό της
Σοσιαλιστικής Σπουδαστικής Πάλης (τεύχος #6, Σεπτέμβριος 2020)
«Αν η χώρα συμμετάσχει στον πόλεμο, ο εργάτης και ο βιοπαλαιστής του χωριού τι θα υπερασπιστούν; Τις ελευθερίες που τους αφαίρεσαν ή τα μεροκάματα της πείνας; Το χρεωμένο χωράφι ή το μαγαζί τους που θα κλείσει; Όχι! Οι εργάτες και οι αγρότες δεν μπορούν να χύσουν το αίμα τους για να υπερασπίσουν τη σκλαβιά και τα δεσμά τους!» – Παντελής Πουλιόπουλος
«Έπος του ’40» και «ΟΧΙ»
Οι αστικές τάξεις ανέκαθεν χρησιμοποιούσαν τον εθνικισμό, για να ευνουχίσουν την ταξική πάλη, να κρατάνε υποταγμένες τις εργαζόμενες και λαϊκές μάζες, να προετοιμάζουν επόμενους πολέμους.
Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που ως «εθνική επέτειο» έχει την ημερομηνία έναρξης του πολέμου, όχι της απελευθέρωσης! Γιατί η απελευθέρωση είναι συνδεμένη με την Αντίσταση, ορθότερα την ελληνική επανάσταση, ιδιαίτερα στην κορύφωση του 1943–44, ενώ η αστική τάξη ήταν εξαφανισμένη με το βασιλιά στο Κάιρο ή δωσίλογη. Με την αποθέωση της 28ης Οκτωβρίου, τα αστικά επιτελεία επιχειρούν να εξωραΐσουν τον δικτάτορα Μεταξά, την ελληνική αστική τάξη. Η δικτατορία είχε επιβληθεί ως απάντηση στον «κομμουνιστικό κίνδυνο» (άνοδος εργατικού κινήματος, Μάης ’36 [1]). Για πρώτη φορά στην ταραχώδη σύγχρονη ελληνική ιστορία, σύσσωμη η αστική τάξη, όλες οι φράξιες της (βενιζελικοί και βασιλικοί) ενώθηκαν να τσακίσουν τον κοινό εχθρό: το εργατικό κίνημα. Στις επιλογές της ελληνικής αστικής τάξης κατά την έναρξη του πολέμου και στους συνεπακόλουθους μύθους (πατριώτης Μεταξάς κ.λπ.) κυριαρχεί η αγωνία μην αμφισβητηθεί ο έλεγχος των μαζών απ’ τη δικτατορία.
Η επίθεση των Ιταλών φασιστών δημιούργησε μια προσωρινή «εθνική» συσπείρωση. Όμως, πίσω απ’ το προπέτασμα της «άμυνας της πατρίδας», η συμμετοχή του ελληνικού καπιταλισμού στον πόλεμο δεν ήταν «αμυντική» ή «εθνικοαπελευθερωτική», όπως έλεγαν οι αστοί και το σταλινικό ΚΚΕ. Η Ελλάδα δεν δέχτηκε άμοιρη ευθυνών μια «ύπουλη» επίθεση, όπως είπε η δικτατορία. Η Ελλάδα ήταν μια καπιταλιστική χώρα, με ιδιομορφίες μιας σχετικής αδυναμίας και καθυστέρησης, αλλά έχοντας ολοκληρώσει την εθνική ανεξαρτησία της στον 19ο αιώνα και τους Βαλκανικούς Πολέμους (μέχρι τη Μικρασιατική Εκστρατεία), ενώ είχε και (δευτερεύουσες) επεκτατικές βλέψεις (π.χ. Νότια Αλβανία). Το βασικότερο: ήταν ήδη τοποθετημένη στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, ευθυγραμμισμένη με τον βρετανικό ιμπεριαλισμό. Ο «Άξονας» ήθελε κυριαρχία στη Μεσόγειο για τα πετρέλαια της Μ. Ανατολής, που κατείχαν οι Αγγλογάλλοι. Η Ελλάδα ήταν νευραλγικό σημείο–πέρασμα, έπαιζε ρόλο φρουρού, τα αστικά συμφέροντα ήταν ταυτισμένα με του βρετανικού ιμπεριαλισμού: «Είμεθα ουδέτεροι εφόσον η Αγγλία θέλει… Τίποτε δεν κάνομε χωρίς συνεννόησιν…. ό,τι κάνομε γίνεται κατά σύστασιν ή παράκλησιν της Αγγλίας» (Μεταξάς). Ο λαός καλούνταν να υπερασπιστεί την «πατρίδα», για να διαφυλάξει την πρόσδεση του ελληνικού καπιταλισμού στους Βρετανούς ιμπεριαλιστές, το στυγνό καθεστώς εκμετάλλευσης και καταπίεσης της δικτατορίας.
Ο αντιδραστικός χαρακτήρας της ελληνικής μπουρζουαζίας φάνηκε και με την κήρυξη του πολέμου. Φοβόταν ότι ο εξοπλισμός του λαού θα ήταν ταφόπλακα της δικτατορίας. Δεν ελάφρυνε ούτε στο ελάχιστο την εκμετάλλευση και καταπίεση των μαζών. Δεν απελευθέρωσε τους 2.000 φυλακισμένους και εξόριστους κομμουνιστές: έφτασε να τους παραδώσει στις γερμανικές αρχές, παρότι κάποιοι ζήτησαν να πάνε στο μέτωπο! [2] Χιλιάδες «εθνικά ύποπτοι» εκτοπίστηκαν ή κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κι όμως, το ΚΚΕ υποστήριξε την πολεμική προσπάθεια…
Το 1ο γράμμα Ζαχαριάδη, ο σοσιαλπατριωτισμός, το σταλινικό ΚΚΕ
«… Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει… έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι… Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη…» (γράμμα Ζαχαριάδη από τη φυλακή, 31/10/1940).
Αυτό το γράμμα αποτέλεσε «σημαία» των σταλινοζαχαριαδικών για το αλάθητο του Μέγα Ηγέτη. Το δημοσίευσε ο Μανιαδάκης (μεταξικός υπουργός Ασφάλειας), γιατί εξυπηρετούσε την αστική τάξη και τη δικτατορία. Το γράμμα δεν είχε καμία σχέση με τις αρχές του Λενινισμού και Διεθνισμού. Υπέταξε το εργατικό κίνημα, χωρίς δική του ανεξάρτητη πολιτική, στη δικτατορία και την αστική τάξη. Ενότητα «υπό Μεταξάν» δεν σήμαινε, για το καθεστώς, αμνηστία στους κομμουνιστές. Μάλιστα, ζητήθηκε δήλωση μετάνοιας απ’ όσους ήθελαν να πολεμήσουν!
Το ΚΚΕ ήταν εξαρθρωμένο απ’ τους μηχανισμούς της ασφάλειας («επιτυχία» του εσωτερικού καθεστώτος Ζαχαριάδη) και η σταλινοποιημένη Κομιντέρν (3η Κομμουνιστική Διεθνής) μετατοπιζόταν έξαφνα απ’ τη μια θέση στην άλλη, με κριτήριο όχι τα συμφέροντα του εργατικού κινήματος αλλά την εξωτερική πολιτική και τις συμμαχίες της γραφειοκρατίας της ΕΣΣΔ, μια με τους Αγγλογάλλους ιμπεριαλιστές, την άλλη με τους Ναζί. Οι ρίζες της σοσιαλπατριωτικής–προδοτικής αυτής στάσης βρίσκονται στα προηγούμενα συνέδρια της Κομιντέρν, στην επικράτηση της αντεπαναστατικής γραφειοκρατίας στην ΕΣΣΔ. Μερικά αποσπάσματα, σε αντίθεση με την σταλινική πλαστογραφία:
6ο Συνέδριο (1928): «… στην περίπτωση ιμπεριαλιστικού πολέμου να καθοδηγούνται (τα ΚΚ) απ’ το πρόγραμμα των Μπολσεβίκων στα χρόνια του Α΄ΠΠ… μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο του προλεταριάτου κατά της αστικής τάξης.» Η θέση αυτή κρατήθηκε μέχρι την άνοδο του Χίτλερ (1933), μαζί με την τραγική για την ενότητα του εργατικού κινήματος θέση «φασισμός και σοσιαλδημοκρατία είναι δίδυμοι» (υπεραριστερισμός της λεγόμενης «3η περιόδου»).
7ο Συνέδριο (1935, τελευταίο): Προδοτική πολιτική των Λαϊκών Μετώπων, συνεργασία των ΚΚ με «δημοκράτες» καπιταλιστές και ιμπεριαλιστές, άλλοθι ο «αντιφασισμός»: «… οι εργαζόμενες μάζες έχουν να διαλέξουν, όχι ανάμεσα στην προλεταριακή δικτατορία και την αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και το φασισμό…».
Σύμφωνο Ρίμπεντροπ–Μολότοφ (23/8/1939): Αφού απέτυχαν οικτρά οι προηγούμενες μανούβρες του, έχοντας σπείρει τεράστια σύγχυση στο εργατικό κίνημα και προδώσει επαναστάσεις (Ισπανία 1936 κ.ά.), ο Στάλιν προχώρησε σε συμφωνία «μη επίθεσης» με τον Χίτλερ (υποτίθεται για να κερδίσει χρόνο και να ενισχύσει τον στρατό, που είχε αποδεκατίσει με εκκαθαρίσεις). Τα ΚΚ, εμβρόντητα, έμαθαν τα νέα απ’ τον διεθνή τύπο. Τώρα έπρεπε: «Να διεξάγουν ιδεολογικό αγώνα εναντίον… της υποστήριξης του μύθου για τον αντιφασιστικό χαρακτήρα του πολέμου…»!
Όταν ξεκίνησε η χιτλερική επίθεση στην ΕΣΣΔ, νέο ζιγκ ζαγκ: ο πόλεμος γίνεται… αντιφασιστικός! «Το κόμμα των χιτλερικών είναι το κόμμα των ιμπεριαλιστών, των πιο αρπακτικών… είναι το κόμμα των εχθρών των δημοκρατικών ελευθεριών, το κόμμα της μεσαιωνικής αντίδρασης… τουλάχιστον σε Αγγλία και ΗΠΑ υπάρχουν δημοκρατικές ελευθερίες» (Στάλιν 6/11/41). Γενικό σύνθημα: υπεράσπιση της δημοκρατίας και εθνικής ανεξαρτησίας. Έτσι, το ΚΚΕ προπαγάνδισε την «εθνική ενότητα», καλλιεργώντας στη διαπασών αυταπάτες, που άλλωστε πήγαζαν απ’ την αντιμαρξιστική, σταλινική ψευδοθεωρία του «σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα». Το γράμμα εσώκλειε την διαβόητη 6η Ολομέλεια (1934), [3] όλο τον αντεπαναστατικό εκφυλισμό του ΚΚΕ. Προοιωνιζόταν τη Βάρκιζα, τις μετέπειτα προδοσίες που ακόμα ταλανίζουν και βαραίνουν το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα!
Η Λενινιστική αντίληψη των Τροτσκιστών: μετατροπή του πολέμου σε επανάσταση
Οι Τροτσκιστές ήταν οι μόνοι που, με όπλο τον επαναστατικό μαρξισμό, αντιλήφθηκαν ως αιτία του πολέμου τον ανταγωνισμό των παλιών αυτοκρατοριών με τους αργοπορημένους νέους ιμπεριαλιστές. Απογύμνωσαν τον σαθρό διαχωρισμό σε «φιλειρηνιστές» και «φιλοπόλεμους»: «Είναι τερατώδες ψέμα… ότι ο πόλεμος θα γίνει ανάμεσα σε ‘δημοκρατικές’ και ‘δικτατορικές’ χώρες, οι ‘δημοκρατίες’ έχουν ήδη συμμαχήσει με πολλούς δικτάτορες… πρώτο θύμα του πολέμου θα είναι τα δημοκρατικά… δικαιώματα… ήδη υπονομευμένα στις ‘φιλειρηνικές’ χώρες.»
Ακολουθώντας τον Λένιν, προπαγάνδιζαν τη «μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο», με στόχο την επαναστατική ανατροπή της αστικής τάξης. Εξηγούσαν πως δεν έπρεπε να υπάρξει καμία παραχώρηση, ακόμα κι αν ηττούνταν η ντόπια αστική τάξη (ντεφετισμός), γιατί νίκη οποιουδήποτε ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου σήμαινε διατήρηση του καθεστώτος πείνας, σκλαβιάς, πολέμων. Το 1914, όταν η Γερμανία επιτέθηκε στη Ρωσία, απλώθηκε στις μάζες ένα κύμα εθνικισμού… ο Λένιν όμως δεν κάλεσε «στον πόλεμο αυτό, που διευθύνει ο Τσάρος, να δώσουμε όλες τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη»!
Όταν αργότερα το ΚΚΕ ετοιμαζόταν να μπει στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Παπανδρέου και σύσσωμοι αστοί–σταλινικοί περίμεναν τους «σωτήρες» Αγγλοαμερικάνους, οι τροτσκιστές της ΕΟΚΔΕ, κάτω απ’ τη συνδυασμένη καταστολή φασιστών, αστών και σταλινικών, προειδοποιούσαν: «… θα ’ρθουνε για ν’ αντικαταστήσουν τον ένα ζυγό με τον άλλο… Εμπρός για ταξικό μέτωπο… για την οργάνωση του αγώνα για μετατροπή του πολέμου σε εμφύλιο και την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ…».
Η υπεράσπιση της ΕΣΣΔ (απέναντι στον ιμπεριαλισμό, ως γραφειοκρατικά εκφυλισμένο εργατικό κράτος, όπου επιβίωνε η κατάκτηση της εθνικοποιημένης οικονομίας απ’ την Οκτωβριανή Επανάσταση, παρά την αποκρουστική σταλινική δικτατορία), ήταν βασική για τους τροτσκιστές. Αλλά όχι ως άλλοθι υποταγής στους «δημοκράτες» ιμπεριαλιστές και αστούς! Θα γινόταν με τα όπλα της ταξικής πάλης, τη διεθνή επέκταση του επαναστατικού κινήματος.
Οι σημερινές αλλαγές (μετά από 70–80 χρόνια) του ΚΚΕ στις παλιές θέσεις, δεν πρέπει να συγχέονται με κάποια «αποκατάσταση του επαναστατικού χαρακτήρα» του. Από τη μια, επισήμως αναθεωρεί τα βάθρα του παραδοσιακού σταλινισμού, π.χ. γράφοντας: «… το 7ο Συνέδριο προσανατόλιζε τα ΚΚ στη σύμπραξη με τη μία ιμπεριαλιστική πλευρά… η νέα στρατηγική ωθούσε να διεξάγεται η πάλη του κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος υπό ξένη σημαία» (δηλ. των αστών, υπογράμμιση δική μας, Το ΚΚΕ στον Ιταλοελληνικό πόλεμο 1940–41, εκδ. της ΚΕ του ΚΚΕ). Δηλαδή: Λαϊκά Μέτωπα, ΕΑΜ κ.λπ. δεν ήταν εντέλει άλλο απ’ αυτό που έγκαιρα εξηγούσαν οι επαναστάτες μαρξιστές/τροτσκιστές: αντεπαναστατική πολιτική. Από την άλλη, στην τρέχουσα πολιτική και πρακτική, το ΚΚΕ υπερθεματίζει στον αστικό εθνικισμό για τα «εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα», όπως όλα τα μαοσταλινικά απολιθώματα.
Τα διδάγματα σήμερα, που τα σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν, είναι κρίσιμα! Η αντιδραστική αστική τάξη μας καλεί να γίνουμε κρέας για τα κανόνια, για τα δικά τους συμφέροντα! Όπως και τότε, μόνο ο επαναστατικός μαρξισμός, ο διεθνισμός των εργατών και λαών μπορεί να εξοπλίσει το εργατικό κίνημα, για μια διέξοδο στα πολεμοκάπηλα, τυχοδιωκτικά σχέδια των ιμπεριαλιστών και αστικών τάξεων.
[1] Για την εξέγερση της Θεσσαλονίκης και την σταλινική προδοσία της, που άνοιξε τον δρόμο στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου, βλ. Μάης 1936, εκδ. Εργατική Πάλη.
[2] Εγκληματική ευθύνη φέρει η ηγεσία του ΚΚΕ, που αρνήθηκε την πρόταση των Τροτσκιστών για οργανωμένη απόδραση απ’ το κάτεργο της Ακροναυπλίας, ενώ τα δικά του στελέχη απέδρασαν αργότερα.
[3] Εκεί η ζαχαριαδική ηγεσία άλλαξε τον στρατηγικό στόχο του ΚΚΕ: αντί της σοσιαλιστικής επανάστασης, «ολοκλήρωση του αστικοδημοκρατικού μετασχηματισμού». Η συντριπτική κριτική του Π. Πουλιόπουλου (πρώτος γραμματέας του ΚΚΕ, κορυφαίος μαρξιστής, ηγέτης των επαναστατών τροτσκιστών) στο Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα; (εκδ. Εργατική Πάλη).
