Αργεντινή: Αντιμέτωπη με μία ακόμη κρίση χρέους (του Ερίκ Τουσέν)
23 Δεκεμβρίου 2019 – μετάφραση από το International Viewpoint
–
Μετά από 4 χρόνια βάναυσης νεοφιλελεύθερης πολιτικής υπό τον Μαουρίσιο Μάκρι στη θέση του προέδρου, η Αργεντινή αντιμετωπίζει και πάλι μια μεγάλη κρίση χρέους.
Ας θυμηθούμε ότι όταν ο Μάκρι ξεκίνησε τη θητεία του τον Δεκέμβριο του 2015, αποδέχτηκε όλες τις διαταγές που διατύπωσε ένας δικαστής της Νέας Υόρκης, ο οποίος είχε αποφανθεί υπέρ των “αρπακτικών” funds (vulture funds) εναντίον της Αργεντινής. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στα επενδυτικά κεφάλαια που ειδικεύονται στην αγορά ομολόγων σε μειωμένες τιμές να συγκεντρώσουν 4,6 δισ. δολάρια, κέρδη 300% (βλ. https://www.democracynow.org/2016/3/11/the_vulture_how_billionaire_rubio_backer). Για να αντισταθμίσει τα κεφάλαια αυτά, ο Μαουρίσιο Μάκρι δανείστηκε από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ισχυρίστηκε ότι όλα θα κυλούσαν καλά, αφού η εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών θα έκανε την Αργεντινή πιο ελκυστική για τους ξένους επενδυτές και τους δανειστές. Τα διεθνή κυρίαρχα ΜΜΕ τον υποστήριξαν. Όταν καλούνταν να σχολιάσουν, ειδικοί στην οικονομία παρουσίαζαν την ιστορία της Αργεντινής ως ένα “success story”. Η έκδοση το 2017 ομολόγων που η πληρωμή τους θα ωρίμαζε 100 χρόνια αργότερα (το 2117) χαιρετίστηκε ως η απόλυτη απόδειξη της νεοφιλελεύθερης επιτυχίας του Μάκρι υπέρ των «αγορών».
Στην πραγματικότητα, η επιτυχία αυτών των ομολόγων είχε μια εντελώς διαφορετική εξήγηση: το ετήσιο επιτόκιο για 100 χρόνια είναι 7,25% (με πραγματική απόδοση της αρχικής τιμής αγοράς 7,917% για τα ομόλογα που πωλήθηκαν σε μειωμένη τιμή για να προσελκύσουν επενδυτές). Ταυτόχρονα, στις αρχές Ιουνίου του 2017, οι τραπεζίτες μπορούσαν να δανειστούν με επιτόκια 0% από την ΕΚΤ, την Τράπεζα της Ιαπωνίας και την Ελβετική Εθνική Τράπεζα, 0,25% από την Τράπεζα της Αγγλίας και 1,00% από την Fed (Oμοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ). Τα επενδυτικά κεφάλαια είχαν τεράστια ποσά μετρητών και η απόδοση των χρεογράφων δημόσιου χρέους στο Βορρά ήταν πολύ χαμηλή ή και αρνητική, τα αργεντίνικα ομόλογα με απόδοση 7,25% σε 100 χρόνια ήταν κάτι θεόσταλτο. Επομένως, η επιτυχία τους δεν απέδειξε την καλή υγεία της Αργεντίνικης οικονομίας. Υπάρχει μια τόσο τεράστια ποσότητα κεφαλαίου που προοριζόταν για κερδοσκοπία (και όχι για παραγωγικές επενδύσεις) ώστε οποιοδήποτε κράτος που εκδίδει κρατικά χρεόγραφα με απόδοση υψηλότερη από τον μέσο όρο είναι πιθανό να βρει δανειστές – αγοραστές γι’ αυτά.
Ακολουθεί ένα παράδειγμα παρατηρήσεων που δημοσιεύονται στον Τύπο με τα 100ετή ομόλογα. «Η Αργεντινή πούλησε 2,75 δισ. δολάρια από ένα έντονα απαιτητικό 100ετές ομόλογο σε δολάρια ΗΠΑ τη Δευτέρα, μόλις έναν χρόνο αφού βγήκε από την τελευταία χρεοκοπία / στάση πληρωμών της, σύμφωνα με την κυβέρνηση. Η χώρα της Νότιας Αμερικής έλαβε 9,75 δισ. δολάρια σε παραγγελίες για το ομολογιακό δάνειο, καθώς οι επενδυτές εκτιμούν απόδοση 7,9% σε μια αγορά χαμηλών αποδόσεων σταθερού εισοδήματος όπου τα συνταξιοδοτικά ταμεία πρέπει να κλειδώνουν σε μακροπρόθεσμες αποδόσεις.» Μια έκθεση του Reuters επικροτεί σαφώς το επίτευγμα της χώρας (βλ. σχετικά https://www.cnbc.com/2017/06/20/argentina-sees-strong-demand-for-surprise-100-year-bond.html).
1 χρόνο νωρίτερα, τον Απρίλιο του 2016, το Reuters ανέφερε: «Σημειώνοντας ένα σπάνιο λαμπρό σημείο στις δύσκολες αναδυόμενες αγορές, η Αργεντινή διέθεσε 16,5 δισ. δολάρια δημόσιου χρέους στην πρώτη της διεθνή έκδοση ομολόγων από το 2002… Οι επενδυτές φαινόταν πεπεισμένοι για τη στρατηγική του [νέου προέδρου Μαουρίσιο Μάκρι] … Η Αργεντινή έλαβε προσφορές αξίας 68,6 δισ. δολαρίων από επενδυτές σε όλο τον κόσμο.» [1]
Οποιοσδήποτε θα καταλάβει από τέτοια υπερβολικά σχόλια ότι μεγάλες καπιταλιστικές εταιρείες σε όλο τον κόσμο βρίσκονταν σε αναζήτηση ευκαιριών να αποκτήσουν υψηλή απόδοση αγοράζοντας χρεόγραφα υψηλού κινδύνου. Αυτό όμως δε λέει τίποτα για την οικονομική κατάσταση της Αργεντινής.
Οι πιθανοί δανειστές, όπως τα επενδυτικά κεφάλαια ή οι μεγάλες τράπεζες, θεώρησαν ότι τα χρεόγραφα της Αργεντινής θα είναι εγγυημένα από το κράτος της Αργεντινής και ότι, αν χρειαστεί, θα μπορούσαν να επιδιώξουν ευνοϊκή εκδίκαση στη δικαιοδοσία της Νέας Υόρκης. Ήταν σωστό, από την στιγμή που οι δανειακές συμβάσεις έγιναν σύμφωνα με το δίκαιο της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Σε κάθε περίπτωση, ήταν επίσης πεπεισμένοι ότι σε περίπτωση ανάγκης το ΔΝΤ θα διαφυλάξει την κυβέρνηση της Αργεντινής, ώστε να μπορεί να εξοφλήσει το χρέος της σε ιδιωτικά κεφάλαια, όπως έκανε πάντα. Ένα άλλο επιχείρημα ήταν το εξής: Οι ορυκτοί πόροι της Αργεντινής είναι σημαντικοί και, αν πιεστεί σκληρά, η Αργεντινή θα μπορούσε να αυξήσει την παραγωγή προκειμένου να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των δανειστών.
Εν ολίγοις, το 2016–17, ενώ η πραγματική οικονομία της Αργεντινής κατέρρευσε, η κυβέρνηση κατόρθωσε να βρει δανειστές και η δεξιά κυβέρνησή της επαινέθηκε στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, καθώς και από το ΔΝΤ και άλλες κυβερνήσεις που ελέγχονται απόλυτα από το μεγάλο κεφάλαιο.
Αλλά η κατάσταση χειροτέρευση το 2018, ως συνέπεια πολλών αρνητικών παραγόντων που απορρέουν από τις πολιτικές του Μάκρι, όπως η απότομη αύξηση των ποσών αποπληρωμής τόκων (που έπρεπε να χρηματοδοτηθούν με ολοένα και νέα δάνεια), η μαζική φυγή κεφαλαίων, που κατέστη δυνατή από μια πιο χαλαρή πολιτική πλήρους ελευθερίας για το κεφάλαιο ώστε να μπορεί να φύγει από τη χώρα. Αυτό έδειξε ότι οι Αργεντίνοι καπιταλιστές είχαν περιορισμένη εμπιστοσύνη στο μέλλον του Μάκρι και προτιμούσαν να ψωνίσουν από αλλού, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς εξωτερικών χρεογράφων της Αργεντινής σε δολάρια στη Γουόλ Στριτ. Τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκαν απότομα. Η παραγωγή άρχισε να μειώνεται και η Αργεντινή έπεσε σε ύφεση. Η απασχόληση έπεσε κατακόρυφα. Η αγοραστική δύναμη των περισσότερων ανθρώπων μειώθηκε ως συνέπεια των επιθέσεων της κυβέρνησης και των αφεντικών. Ως αποτέλεσμα, μειώθηκε επίσης η εγχώρια κατανάλωση, που αντιστοιχούσε στο 70% του ΑΕΠ της Αργεντινής. Το πέσος της Αργεντινής βυθίστηκε σταδιακά: ενώ την 1η Ιανουαρίου 2018 το 1 ευρώ ισούταν με 22 πέσος, στις 16 Ιουνίου του 2018 ισούταν με 32 πέσος. [2]
Σε αυτό το πλαίσιο, τον Ιούνιο του 2018, ο Μάκρι κάλεσε το ΔΝΤ, όπως είχαν προβλέψει οι ξένοι επενδυτές και οι Αργεντίνοι καπιταλιστές (βλ. εδώ το σχετικό άρθρο https://www.cadtm.org/The-IMF-is-back-in-Argentina-an-economic-and-social-crisis-even-more-serious). Η συνολική πίστωση που υποσχέθηκε το ΔΝΤ αυξήθηκε στα 57 δισ. δολάρια (με τα 44,1 δισ. δολάρια να έχουν πράγματι καταβληθεί ως τώρα). Ως πρώτο βήμα, τον Ιούνιο του 2018, ανακοινώθηκε το ποσό των 50 δισ. δολαρίων και λίγους μήνες αργότερα, καθώς η κατάσταση δεν βελτιώθηκε, προστέθηκαν 7 δισ. δολάρια. Πρόκειται για το υψηλότερο δάνειο που χορηγήθηκε ποτέ από το ΔΝΤ (το δάνειο του ΔΝΤ στην Ελλάδα το 2010 ήταν 30 δισεκατομμύρια ευρώ – υπογραμμίσεις δικές μας). Όπως συνήθως, το ΔΝΤ απαίτησε αυστηρότερες πολιτικές λιτότητας, που ήταν ακόμη πιο αντιδημοφιλείς από εκείνες που είχαν ήδη εισαχθεί από τον Μάκρι.
Τον Οκτώβριο του 2019, ο λαός της Αργεντινής γύρισαν την πλάτη στον Μακρί και εξέλεξαν πάλι τους περονιστές μετά από 4 χρόνια. Ο Αλμπέρτο Φερνάντεζ έγινε Πρόεδρος και η Κριστίνα Φερνάντεζ–Κίρχνερ, η οποία ήταν Πρόεδρος από το 2007 έως το 2015, Αντιπρόεδρος [ο Αλμπέρτο και η Κριστίνα δεν έχουν οικογενειακή σχέση, όπως μπορεί να νομίσει κανείς από την ομοιότητα του επιθέτου – σημείωση του μεταφραστή].
Το λατινοαμερικάνικο και καραϊβικό δίκτυου AYNA της CADTM (Επιτροπή για την Kατάργηση του Xρέους του Τρίτου Κόσμου) έκανε το 8ο ετήσιο συνέδριό του ενόψει της διαδοχής του Μαουρίσιο Μάκρι από τον Αλμπέρτο Φερνάντεζ στην προεδρεία (10 Δεκεμβρίου 2019). Εγώ συμμετείχα στη συνάντηση, όσο και σε διάφορες συζητήσεις, συμπεριλαμβανομένης μίας στο αργεντίνικο κοινοβούλιο. Επίσης έδωσα 4 συνεντεύξεις: 15΄ σε ένα δημοφιλές ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι που είναι ενάντια στον Μάκρι, (https://www.cadtm.org/Puede-Argentina-no-pagar-la-deuda-que-tomo-Macri), ένα βίντεο για μια ενημερωτική ιστοσελίδα (Canal Abierto -> https://canalabierto.com.ar/) που συνδέεται με το κύριο συνδικάτο του δημόσιου τομέα (https://www.cadtm.org/Eric-Toussaint-La-deuda-con-el-FMI-es-espuria), μία στην κύρια ιστοσελίδα της επαναστατικής αριστεράς laizquierdadiario (ημερήσια εφημερίδα της Αριστεράς), που έχει κατά μέσο όρο 2 εκ. επισκέψεις το μήνα (https://www.laizquierdadiario.com/Reperfilando-la-herencia-de-Macri-y-la-deuda-odiosa-en-la-mirada-de-Eric-Toussain) και μία στην κύρια κεντροαριστερή εφημερίδα Pagina 12 (https://www.pagina12.com.ar/235397-la-propuesta-de-guzman-le-vendria-bien-a-argentina-y-al-mund).
Το ποσοστό της φτώχειας αυξήθηκε έντονα κατά τη διάρκεια των 4 ετών της διακυβέρνησης Μάκρι, από το 27 στο 40% του πληθυσμού. Τις μέρες πριν από την αποχώρηση του Μάκρι από την Προεδρία, η αποπληρωμή του χρέους ήταν το πιο πολυσυζητημένο θέμα.
Από την άλλη πλευρά, πρέπει να τονίσουμε ότι τα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα στην Αργεντινή είναι τεράστια και καλά οργανωμένα: τα συνδικάτα εξακολουθούν να είναι ισχυρά, το φεμινιστικό κίνημα εξακολουθεί να μπορεί να κινητοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα, οι άνεργοι είναι καλά οργανωμένοι, το συνεταιριστικό κίνημα είναι δυνατό. Τα διάφορα νεοφιλελεύθερα πειράματα που άρχισαν με τη δικτατορία (1976–83) και που είχαν την τελευταία τους απόπειρα στον Μάκρι, δεν μπόρεσαν να κατακερματίσουν την αργεντίνικη κοινωνία και, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στη γειτονική Χιλή, η εκπαίδευση είναι δωρεάν, συμπεριλαμβανομένων των πανεπιστημίων, όπως είναι και η υγειονομική περίθαλψη.
Τα ερωτήματα που τίθενται συχνότερα στα αργεντίνικα ΜΜΕ κατά την περίοδο Νοεμβρίου–Δεκεμβρίου 2019:
- Ενώ η προηγούμενη κυβέρνηση είχε αναστείλει την αποπληρωμή μέρους του εσωτερικού χρέους, η νέα κυβέρνηση θα αποπληρώσει το συσσωρευμένο χρέος και θα εφαρμόσει πολιτικές που έχουν απορριφθεί από την πλειοψηφία του λαού;
- Τι πρέπει να γίνει με τις συμφωνίες με το ΔΝΤ;
- Δεδομένου ότι το ΔΝΤ αναμένεται να πληρώσει την Αργεντινή 11 έως 13 δισ. δολάρια, πρέπει η νέα κυβέρνηση να απαιτήσει αυτές τις πληρωμές ή να αποσυρθεί απ’ αυτές;
- Δεν θα έπρεπε η Αργεντινή να αναστείλει την αποπληρωμή του χρέους για 2 χρόνια, ώστε να διασφαλίσει ότι η οικονομική δραστηριότητα θα επανέλθει κατάλληλα και θα καταστήσει βιώσιμη την αποπληρωμή του χρέους; Πρόκειται για πρόταση του Μάρτιν Γκούζμαν, ενός αργεντίνου οικονομολόγου που διδάσκει στη Νέα Υόρκη και συνεργάζεται με τον Τζόζεφ Στίγκλιτς, βραβευμένο με Νόμπελ για την οικονομία. Ο Γκούζμαν μόλις διορίστηκε υπουργός οικονομίας και οικονομικών στη νέα κυβέρνηση του Αλμπέρτο Φερνάντεζ (βλ. σχετικά το άρθρο στα αγγλικά https://www.batimes.com.ar/news/economy/meet-martin-guzman-argentinas-next-economy-minister.phtml).
Η πλειοψηφία των πολιτών απορρίπτει σαφώς το ΔΝΤ, του οποίου οι επιζήμιες επιπτώσεις στην Αργεντινή είναι προφανείς σε όλους. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ο πρόεδρος Χουάν Ντομίνγκο Περόν απέρριψε την προσχώρηση της χώρας του στο ΔΝΤ, έναν θεσμό που εξέθεσε ως όργανο του ιμπεριαλισμού. [3] Η Αργεντινή εντάχθηκε στο ΔΝΤ το 1956 κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας του στρατηγού Πέντρο Εουγκένιου Αραμπούρου Σιλβέτι, ο οποίος ανέτρεψε τον συνταγματικό πρόεδρο Χουάν Ντομίνγκο Περόν το 1955. 20 χρόνια αργότερα το ΔΝΤ υποστήριξε ενεργά την αιματηρή δικτατορία του στρατηγού Χορχέ Ραφαέλ Βιντέλα, δολοφόνου περισσότερων από 30.000 αριστερών πολιτικών του αντιπάλων. Στη δεκαετία του 1990, το ΔΝΤ έθεσε την Αργεντινή υπό πίεση για να μετατραπεί σε μια από τις πιο δραστήριες χώρες όσον αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις και τη «διαρθρωτική προσαρμογή». Αυτό τελικά οδήγησε στο μαζικό ξεσηκωμό του Δεκεμβρίου 2001, που οδήγησε στην πτώση του προέδρου Φερνάντο ντε λα Ρούα.
Στη διάρκεια των δημόσιων διαλέξεων που οργάνωσαν οι ΑΤΤΑC–CADTM μαζί με περίπου δέκα άλλες ενώσεις στο Μπουένος Άιρες από τις 27 ως τις 29 Νοεμβρίου 2019, είχα την ευκαιρία ως διεθνής εκπρόσωπος της CADTM να εκθέσω μια σειρά προτάσεων για την αντιμετώπιση της αργεντίνικης κρίσης χρέους. Αυτές οι προτάσεις είναι το αποτέλεσμα μιας πλατιάς γκάμας συζητήσεων στο εσωτερικό του δικτύου της CADTM. Αυτό έγινε και σε μια ακρόαση στο αργεντίνικο κοινοβούλιο στις 27 Νοεμβρίου με πρωτοβουλία της οικονομολόγου Φερνάντα Βαλέγιος, μια βουλευτή της νέας προεδρικής πλειοψηφίας (βλ. στα ισπανικά https://www.cadtm.org/SIMPOSIO-DEUDA-EXTERNA-Alternativas-para-una-solucion-soberana).
Παρακάτω δίνω μια σύνοψη των σημείων και προτάσεων που ανέπτυξα:
Δεν πρέπει να διστάσετε να υποστηρίξετε το δόγμα του απεχθούς χρέους, διότι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Αργεντινή.
Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, ένα χρέος θεωρείται απεχθές και ακυρωμένο αν πληροί δύο προϋποθέσεις:
- Λήφθηκε αντίθετα προς τα συμφέροντα του Έθνους, του Λαού ή του Κράτους.
- Ο πιστωτές δεν είναι σε θέση να αποδείξουν ότι δεν γνώριζαν ότι το χρέος ήταν αντίθετο προς τα συμφέροντα του Έθνους. Πρέπει να επισημανθεί ότι η φύση του πολιτικού καθεστώτος ή η κυβέρνηση δεν λαμβάνονται υπόψη στο δόγμα.
Ο αποφασιστικός παράγοντας είναι η χρήση αυτού του χρέους. Αν μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση θέσει τον πληθυσμό της σε χρέη ενάντια στο καλύτερο συμφέρον τους, αυτό το χρέος μπορεί να θεωρηθεί απεχθές. Είναι λανθασμένο να πούμε ότι μόνο τα χρέη που έχουν αναλάβει τα δικτατορικά καθεστώτα μπορεί να θεωρηθούν αποτρόπαια (δείτε http://www.cadtm.org/spip.php?page=imprimer&id_article=14223). [4]
Είναι θεμελιώδες το γεγονός η Αργεντινή να λάβει μονομερώς κυριαρχικά μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης που βρίσκεται.
Πέντε κύρια παραδείγματα:
- Εφαρμογή νόμων που απαγορεύουν τα “αρπακτικά funds” (vulture funds).
- Σταμάτημα πληρωμών του χρέους.
- Οι κάτοχοι ομολόγων πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι (να υπάγονται στη δικαιοδοσία) των αρχών του Μπουένος Άιρες.
- Δημιουργία ενός ελέγχου του χρέους από τους πολίτες.
- Απόρριψη των ισχυουσών συμφωνιών με το ΔΝΤ.
1. Εφαρμογή νόμων που απαγορεύουν τα “αρπακτικά funds” (vulture funds).
Όπως έδειξε το Βέλγιο το 2008 και το 2015, είναι δυνατόν να εγκριθούν νόμοι που να περιορίζουν τα τοκογλυφικά ταμεία. Το νομικό δίκαιο είναι αρκετά απλό – ένα ταμείο επενδύσεων δεν μπορεί να απαιτήσει ποσά ανώτερα από αυτά που κατέβαλε για την απόκτηση γραμματίων του δημοσίου. Στην πραγματικότητα, τα ταμεία των τοκογλύφων αγοράζουν τα κρατικά χρέη των χωρών με δυσκολίες αποπληρωμής σε χαμηλές τιμές και στη συνέχεια ασκούν νομική πίεση στην ενδιαφερόμενη κυβέρνηση να πληρώσουν στο ακέραιο και έτσι να αποκομίσουν κέρδη αρκετές εκατοντάδες τοις εκατό της αρχικής τους τοποθέτησης χρημάτων. Αν η Αργεντινή υιοθετήσει παρόμοιο νόμο, θα έχει κάποια προστασία έναντι των “αρπακτικών funds”. Αν πολλές χώρες έκαναν το ίδιο, αυτά θα εξουδετερώνονταν. Πρέπει να τερματιστεί η πρακτική του ορισμού των αλλοδαπών δικαστηρίων (όπως η Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο με νόμους ευνοϊκούς για τους πιστωτές) ως αρμόδια για την επίλυση διαφορών δημόσιου χρέους.
2. Σταμάτημα πληρωμών του χρέους.
Η αναστολή των αποπληρωμών του χρέους είναι μία από τις δυνατότητες που επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν οικονομικές ή και ανθρωπιστικές κρίσεις. Η χώρα μπορεί να δηλώσει την αναστολή μονομερώς, πολλοί έχουν κάνει κάτι τέτοιο. Αυτό συνέβη με την Αργεντινή μεταξύ 2001 και 2005 για το συνολικό ποσό των 80 δισ. δολαρίων, από όπου προέκυχαν οφέλη.
Σε ένα συλλογικό βιβλίο που δημοσίευσε το OUP το 2010 [5] , ο Στίγκλιτς ισχυρίζεται ότι η Ρωσία το 1998 και η Αργεντινή στη δεκαετία του 2000 είναι απόδειξη ότι η μονομερής αναστολή της αποπληρωμής του χρέους μπορεί να είναι ωφέλιμη για τις χώρες που λαμβάνουν αυτή την απόφαση: «Και η θεωρία και τα στοιχεία δείχνουν ότι η απειλή της διακοπής της πίστωσης είναι πιθανώς υπερβολική.» (σελ. 48)
Όταν μια χώρα καταφέρνει να επιβάλει την ελάφρυνση του χρέους στους πιστωτές της και χρησιμοποιεί χρήματα που προορίζονταν προηγουμένως για αποπληρωμή, προκειμένου να χρηματοδοτήσει μια επεκτατική φορολογική πολιτική, αυτό αποφέρει θετικά αποτελέσματα: «Με αυτό το σενάριο μειώνεται ο αριθμός των επιχειρήσεων που αναγκάζονται σε πτώχευση, τόσο λόγω των χαμηλότερων επιτοκίων [6] όσο και λόγω των βελτιωμένων συνολικών οικονομικών επιδόσεων της οικονομίας που ακολουθεί. Καθώς ενισχύεται η οικονομία, τα έσοδα από τα φορολογικά έσοδα αυξάνονται – βελτιώνοντας και πάλι τη δημοσιονομική θέση της κυβέρνησης. […] Όλα αυτά σημαίνουν ότι η δημοσιονομική κατάσταση της κυβέρνησης είναι κινείται εμπρός με μεγαλύτερη ισχύ, καθιστώντας περισσότερο (όχι λιγότερο) πιθανό ότι οι πιστωτές θα είναι πρόθυμοι να παράσχουν και πάλι χρηματοδότηση.» (σελ. 48) Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of Development Economics [7] με τίτλο “Το φαινομενικό κόστος των κρατικών προεπιλογών”, ο Εντουάρντο Λεβί Γεγάτι και ο Ούγκα Πανίτζα, δύο οικονομολόγοι που εργάστηκαν στην Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, περιέγραψαν τα συμπεράσματά τους σε μια έρευνα για αθέτηση υποχρεώσεων (χρεοκοπία) σε σαράντα χώρες. Ένα από τα βασικά συμπεράσματά τους είναι: «Επεισόδια χρεοκοπίας (αθέτησης πληρωμών) σηματοδοτούν την αρχή της οικονομικής ανάκαμψης.» Δεν θα μπορούσε να τεθεί καλύτερα.
Όπως έγινε ήδη το 2001, η Αργεντινή δεν πρέπει να διστάσει να δηλώσει μια νέα απεριόριστη αναστολή πληρωμών. Τα ανακτώμενα ποσά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την τόνωση των καταναλωτικών δαπανών και των οικονομικών δραστηριοτήτων που ευνοούν τον πληθυσμό. Δύο χρόνια φαίνεται να είναι μια ελάχιστη περίοδος για την επίτευξη διαρκών αποτελεσμάτων με τη δυνατότητα παράτασης της περιόδου.
Συνιστάται η αναστολή να γίνει επιλεκτικά – οι μικροαποταμιευτές και μικρομέτοχοι, καθώς και τα δημόσια συνταξιοδοτικά συστήματα, πρέπει να απαλλάσσονται από την αναστολή του εσωτερικού χρέους. Αυτό σημαίνει ότι θα εξακολουθήσουν να πληρώνονται. Είναι σωστό να κάνουμε αυτή τη διάκριση για να προστατέψουμε τους ασθενέστερους επενδυτές και τους δημόσιους οργανισμούς. Οι μεγάλοι ιδιώτες επενδυτές και το ΔΝΤ είναι αυτοί που δεν θα αποπληρωθούν.
3. Οι κάτοχοι ομολόγων πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι (να υπάγονται στη δικαιοδοσία) των αρχών του Μπουένος Άιρες.
Οι αρχές της Αργεντινής θα πρέπει να ξαναρχίσουν την πρακτική του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, που καθόρισε τους καταλόγους των κατόχων ομολόγων. Στο πλαίσιο της διαφοράς μεταξύ του Μεξικού και των πιστωτών του τη δεκαετία του 1940, οι πιστωτές ήταν υποχρεωμένοι να αναγγελθούν και να έχουν τα πιστοποιητικά τους σφραγισμένα ή να εξαιρεθούν από το διακανονισμό. Αυτό επέτρεψε την ακύρωση του 90% του χρέους του Μεξικού. Οι εγγεγραμμένοι κάτοχοι ομολόγων καθιστούν δυνατή την ταξινόμηση μεγάλων και μικρών, ιδιωτικών και δημόσιων κατόχων ομολόγων, προκειμένου να ευνοήσουν τους μικρούς και δημόσιους κατόχους.
4. Δημιουργία ενός ελέγχου του χρέους από τους πολίτες.
Για να έχουμε μια σαφή ιδέα για τα εμπλεκόμενα ποσά και ένα σταθερό νομικό οπλοστάσιο, είναι απαραίτητο να διενεργηθεί έλεγχος του χρέους υπό τον έλεγχο των πολιτών. Ένας έλεγχος θα δείξει πόσο μεγάλο μέρος του χρέους (ενδεχομένως ένα συντριπτικό μέρος) μπορεί να θεωρηθεί παράνομο ή απεχθές και θα μπορούσε να είναι ο δρόμος προς την κατεύθυνση της απόρριψης του χρέους ή και μιας μονομερούς αναδιάρθρωσης.
5. Απόρριψη των ισχυουσών συμφωνιών με το ΔΝΤ.
Όπως φάνηκε από πολλούς παρατηρητές και αργεντίνους νομικούς, οι συμφωνίες που συνήφθησαν με το ΔΝΤ από τον Μαουρίσιο Μάκρι είναι αντίθετες με τα συμφέροντα της χώρας και του λαού. Όταν το ΔΝΤ χορήγησε δάνειο ύψους 57 δισ. δολαρίων στην κυβέρνηση Macri, παραβίασε τους δικούς του κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους το ΔΝΤ μπορεί να χορηγεί δάνεια μόνον αν ως εκ τούτου το χρέος της δανειζόμενης χώρας γίνεται βιώσιμο, πράγμα που δεν συμβαίνει. O Μάκρι επίσης παραβίασε το Σύνταγμα της Αργεντινής, που απαιτεί η υπογραφή μιας τέτοιας συμφωνίας που έχει αξία διεθνούς συνθήκης να συζητηθεί στο Κοινοβούλιο και στη συνέχεια να κυρωθεί απ’ αυτό. Ο πραγματικός λόγος χορήγησης του δανείου ήταν επειδή ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ήθελε να βοηθήσει τoν Μάκρι να παραμείνει στην εξουσία, παρά την κρίση, και να κερδίσει τις εκλογές του 2019, να εφαρμόσει πολιτικές που ευνοούσαν τις ΗΠΑ από πολιτική, στρατιωτική και οικονομική άποψη. Καθώς οι αργεντίνοι εκλογείς απέρριψαν τις πολιτικές του Μάκρι και αυτός έχει παραβιάσει το Σύνταγμα της Αργεντινής, η νέα κυβέρνηση θα είχε το δικαίωμα να αρνηθεί την επικύρωση της συμφωνίας. Πρόκειται για μια υποδειγματική περίπτωση απεχθούς χρέους: όταν μια χώρα βλέπει αλλαγή καθεστώτος, η νέα κυβέρνηση δεν είναι υπόχρεη να σέβεται τα χρέη των προκατόχων της, αν αναληφθούν ενάντια στο συμφέρον του έθνους ή του λαού και υπέρ του προηγούμενου καθεστώτος (στην περίπτωση αυτή για να παραμείνει στην εξουσία), και είναι σαφές ότι οι διευθυντές του ΔΝΤ γνώριζαν το πλαίσιο.
Είναι σημαντικό η Αργεντινή να μην κάνει τα ίδια σφάλματα διαπραγμάτευσης του χρέους όπως και στην περίοδο 2002–10 (δείτε την ανάλυσή μου μαζί με τον Μόντ Μπέιλι στο https://www.cadtm.org/The-mixed-fortunes-of-Argentina-s-2005-and-2010-debt-restructurings).
Τα ανωτέρω μέτρα θα πρέπει να αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος το οποίο θα περιλαμβάνει ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, κοινωνικοποίηση του τραπεζικού τομέα, φορολογικές μεταρρυθμίσεις, μέτρα κατά του μοντέλου μιας εξαγωγικής/εξορυκτικής αγοράς και οικολογικές πολιτικές μεταξύ άλλων.
Συμπερασματικά, μια νέα κατάσταση θα προκύψει στην Αργεντινή από τον Δεκέμβριο του 2019, μια νέα κυβέρνηση πρέπει να αντιμετωπίσει μια σοβαρή κρίση χρέους. Είναι θεμελιώδες να δημιουργηθεί ένα μεγάλο λαϊκό κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο προκειμένου, με όλα τα απαραίτητα μέσα, να προωθηθούν οι λύσεις που θα απελευθερώσουν τον λαό της Αργεντινής από το βάρος του παράνομου και απεχθούς χρέους.
Υποσημειώσεις
[1] Δείτε την αναφορά του Reuters https://www.reuters.com/article/us-argentina-bonds-bids-idUSKCN0XG2W0
[2] Στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2018, 48 πέσος χρειάζονταν για 1 ευρώ, και 66 στις αρχές Δεκεμβρίου 2019.
[3] Δείτε Noemí Brenta y Pablo Anino, https://www.laizquierdadiario.com/Una-de-terror-la-historia-de-Argentina-y-el-FMI
[4] Ο πατέρας του δόγματος του απεχθούς χρέους, ο Αλεξάντερ Σακ, λέει πολύ καθαρά ότι μια κανονική κυβέρνηση μπορεί κάλλιστα να συνάψει χρέος που είναι απεχθές. Λέει: «Για να θεωρηθεί απεχθές ένα χρέος που σύναψε μια κανονική κυβέρνηση, πρέπει…». Ο Σακ ορίζει έτσι μια κανονική κυβέρνηση: «Πρέπει να θεωρήσουμε ως κανονική κυβέρνηση την ανώτατη εξουσία που κυριαρχεί σε μια δοσμένη επικράτεια. Είτε αυτή η εξουσία είναι μοναρχική (απόλυτη ή περιορισμένη) είτε δημοκρατική, είτε κυβερνάει στο όνομα του Θεού είτε της λαϊκής βούλησης είτε μόνο ενός μέρους του λαού, είτε έχει εγκατασταθεί νόμιμα είτε όχι κ.λπ. Τίποτα απ’ αυτά δεν έχει καμία σημασία για το θέμα που εξετάζουμε.» (υπογραμμίσεις του Ερίκ Τουσέν – σελ. 6, Les effets des transformations des états sur leurs dettes publiques et autres obligations financières : traité juridique et financier, Recueil Sirey, Paris, 1927. Αυτό το ντοκουμέντο, σχεδόν ολοκληρωμένο, είναι διαθέσιμο για να το συμβουλευτείτε ή να το κατεβάσετε από την ιστοσελίδα της CADTM, εδώ στα γαλλικά: http://cadtm.org/IMG/pdf/Alexander_Sack_DETTE_ODIEUSE.pdf).
[5] Barry Herman, Jos’ Aétonio Ocampo, Shari Spiegel, Overcoming Developing Country Debt Crises, OUP Oxford, 2010.
[6] Πράγματι, ένας από τους όρους του ΔΝΤ όταν «βοηθάει» μια χώρα, είναι να ανεβάσει τα τοπικά επιτόκια. Αν μια χώρα είναι ελεύθερη να μην ακολουθήσει τους όρους του ΔΝΤ, μπορεί να μειώσει τα επιτόκια, ώστε να αποτρέψει τις χρεοκοπίες.
[7] Journal of Development Economics 94 (2011), 95-105.