Ταυ­τό­χρο­να, είναι χα­ράγ­μα­τα στη μνήμη μας, τα οποία συ­ντε­λούν στη δια­τή­ρη­ση της ιστο­ρι­κής μνή­μης, ώστε να λει­τουρ­γή­σουν απο­τρε­πτι­κά στην επα­νά­λη­ψη πα­ρό­μοιων φαι­νο­μέ­νων, που στις ση­με­ρι­νές συν­θή­κες είναι η άσκη­ση βίας απέ­να­ντι στις πιο αδύ­να­τες κοι­νω­νι­κές ομά­δες (π.χ. πρό­σφυ­γες), καθώς και στον οποιο­δή­πο­τε «άλλο» και «δια­φο­ρε­τι­κό».

Η Έκ­θε­ση, με τίτλο, «Χα­ράγ­μα­τα Μνή­μης 1941-1944», πραγ­μα­το­ποιεί­ται στη Βίλα Ζω­γρά­φου, στον Δήμο Ζω­γρά­φου (από 18 Μαρ­τί­ου μέχρι 10 Νο­εμ­βρί­ου 2019), και ανή­κει στη συλ­λο­γή του Χρή­στου Μο­σχαν­δρέ­ου. Συ­νο­λι­κά, πε­ρι­λαμ­βά­νει 120 χα­ρα­κτι­κά και ζω­γρα­φι­κά έργα πολύ ση­μα­ντι­κών δη­μιουρ­γών (π.χ. Αντώ­νης Κανάς, Βάσω Κα­τρά­κη, Αλέ­κος Κο­ντό­που­λος, Α. Τάσ­σος κ.ά.), που δη­μιουρ­γή­θη­καν μέσα στην Κα­το­χή ή λίγο αρ­γό­τε­ρα, αλλά και αφί­σες της Αντί­στα­σης, λευ­κώ­μα­τα, φυλ­λά­δια, σχέ­δια, βι­βλία, πε­ριο­δι­κά, εφη­με­ρί­δες κλπ., εκεί­νης της επο­χής.

Ιδιαί­τε­ρη εντύ­πω­ση μου έκανε μια αφίσα, του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, η οποία είναι γραμ­μέ­νη στα γερ­μα­νι­κά, και δεί­χνει ένα ρολόι, όπου η ώρα πλη­σιά­ζει δώ­δε­κα ακρι­βώς, να προει­δο­ποιεί τους Γερ­μα­νούς στρα­τιώ­τες ότι ο Χί­τλερ οδη­γεί τη χώρα τους στην κα­τα­στρο­φή, και από κάτω ένα Γερ­μα­νό στρα­τιώ­τη να τρυπά με την ξι­φο­λόγ­χη του τη λερ­ναία ύδρα του αγκυ­λω­τού σταυ­ρού.

Για την ακρί­βεια η αφίσα έγρα­φε:

«Deutsche Soldaten!

Hitler furht Deutschland zur Katastrophe!

– Gebt Hire waffen dem E.L.AS.!

– Kaempft mit dem E.L.A.S. 

GEGEN HITLER!».

Ου­σια­στι­κά, κα­λού­σε τους Γερ­μα­νούς στρα­τιώ­τες σε ανυ­πα­κοή για να πο­λε­μή­σουν ενα­ντί­ον του Χί­τλερ.

Τέλος, να πούμε ότι η τέχνη δεν κα­τέ­γρα­ψε μόνο τα δεινά, αλλά λει­τούρ­γη­σε και ως τρό­πος αντί­στα­σης απέ­να­ντι στους κα­τα­κτη­τές και είχε ως σκοπό να εμπνεύ­σει τον κόσμο, ενι­σχύ­ο­ντας το ηθικό του, για να ξε­ση­κω­θεί.