90 χρόνια ΟΚΔΕ: Από τον Β΄ Π.Π. μέχρι τη Μεταπολίτευση

Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Οκτωβρίου 2024

Η προδοσία της ελληνικής επανάστασης του 1943-49

Το 1941, με την συνθηκολόγηση της Ελλάδας, η δικτατορία παρέδωσε τους φυλακισμένους και εξόριστους απευθείας στους φασίστες και στους ντόπιους συνεργάτες τους. Στην κατοχή, οι επαναστάτες μαρξιστές διατράνωναν πως η προδοτική πολιτική ηγεσία του ΚΚΕ, πιστή στις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας του 1934, μέσω του ΕΑΜ κινητοποιούσε τις εργατικές και αγροτικές μάζες με στόχο να διώξουν τον «ξένο κατακτητή» και να παραδώσουν έπειτα την εξουσία στην αστική τάξη.

Η δράση των τροτσκιστών και της ΕΟΚΔΕ του Πουλιόπουλου ήταν περιορισμένη, καθώς η πλειοψηφία τους βρίσκονταν στις φυλακές, απ’ όπου αρκετοί οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα[i], άλλοι δολοφονήθηκαν από την ΟΠΛΑ[ii], κυρίως στα Δεκεμβριανά του ’44, ενώ δεν ήταν λίγοι αυτοί που μπήκαν στην Αντίσταση, αλλά όταν ανακαλύφθηκαν, δολοφονήθηκαν από το ΚΚΕ. Όσοι, κατάφεραν να αποφύγουν ή δραπέτευσαν από τις φυλακές και την εξορία, συνέχιζαν να εκδίδουν παράνομα εφημερίδες και προκηρύξεις, κρατώντας ψηλά τη σημαία του προλεταριακού διεθνισμού, καλώντας τους εργάτες να παλέψουν για την σοσιαλιστική επανάσταση. Η προδοσία της ηγεσίας του ΚΚΕ σε Δεκεμβριανά και Βάρκιζα, εγκατέλειψε τους αγωνιστές στην βαρβαρότητα της αντίδρασης.

Το ενοποιητικό συνέδριο και η ίδρυση του ΚΔΚΕ

Μετά την Βάρκιζα, οι τροτσκιστικές οργανώσεις απέκτησαν ξανά επαφή με την 4η Διεθνή, η οποία άρχισε να τους εφοδιάζει με έντυπο υλικό, αποφάσεις συνεδρίων, βοηθώντας τους στην πορεία ενοποίησης. Πρώτο βήμα στάθηκε η συγκρότηση του ΕΔΚΕ (Επαναστατικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας), τον Μάρτιο του 1945, το οποίο προήλθε από την ενοποίηση του ΚΚΔΕ (ΕΟΚΔΕ), της ομάδας Καρλιάφτη (αποχώρησε από το ΔΕΚΕ) και άλλων τροτσκιστικών και αρχειομαρξιστικών ομάδων, εκτός του ΔΕΚΕ του Στίνα. Το ΔΕΚΕ είχε εφημερίδα το Εργατικό Μέτωπο και το ΕΔΚΕ την εβδομαδιαία Εργατική Πάλη. Τον Σεπτέμβριο του ’45 συγκροτήθηκε η «Οργανωτική Επιτροπή για τη σύσταση Ενοποιητικού Συνεδρίου» με τη συμμετοχή του ΕΔΚΕ, του ΔΕΚΕ, της ΠΕΔΚΚΕ Θεσ/νίκης και της ομάδας «Κόκκινη Σημαία». Ο προσυνεδριακός διάλογος μεταξύ των τριών βασικών τάσεων (Χ. Αναστασιάδη, Καρλιάφτη και Στίνα) έγινε μέσα από τις εφημερίδες των οργανώσεων και με εσωτερικά κείμενα.

Τελικά, στις 27 Ιούλη του 1946 πραγματοποιείται το ενοποιητικό συνέδριο σε μια χαράδρα στην Πεντέλη, με 2 εκπροσώπους της 4ης Διεθνούς, τους Σέρι Μάγκαν και Μιχάλη Ράπτη, όπου κατέληξε στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Διεθνιστικού Κόμματος Ελλάδος (ΚΔΚΕ). Είναι μια κορυφαία στιγμή για το τροτσκιστικό κίνημα στην Ελλάδα. Για πρώτη φορά ενώνονται όλες οι δυνάμεις, όλων των τάσεων, σε μια ενιαία οργάνωση. Τον Οκτώβρη του 1946 διεξήχθησαν συζητήσεις, κατόπιν πρόσκλησης του ΚΚΕ με το ΚΔΚΕ στον κινηματογράφο «Ίρις» και στο θέατρο «Αλίκη». Οι συζητήσεις αυτές προέκυψαν λόγω της ενίσχυσης του τροτσκιστικού κινήματος και της δυσαρέσκειας που επικρατούσε στις γραμμές του ΚΚΕ εξαιτίας της πολιτικής στάσης του με τη Βάρκιζα και τα Δεκεμβριανά. Όμως, όλες αυτές οι εξελίξεις συμπίπτουν με την αρχή του εμφυλίου, όπου πολλοί αγωνιστές του θα οδηγηθούν ξανά στις φυλακές και την εξορία.

Το μετεμφυλιακό κράτος και η ανάκαμψη των εργατικών αγώνων

Μετά την ήττα του εμφυλίου, επιβλήθηκε ένα σκληρό αντικομμουνιστικό καθεστώς, με χιλιάδες εξόριστους και φυλακισμένους, δολοφονίες και φρικαλεότητες που διήρκησαν μέχρι το ’74. Καταργήθηκε κάθε ελευθερία, βγήκαν παράνομα τα κομμουνιστικά κόμματα και ο συνδικαλισμός. Τότε, αρχίζει η «χρυσή εικοσαετία» του ελληνικού καπιταλισμού, που θα γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη, βασισμένη κυρίως στην άγρια υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων. Μισθοί πείνας, ακραία φτώχεια και εξαθλίωση, ενώ για να δουλέψει κάποιος, με εξαίρεση την οικοδομή, απαιτούνταν το «πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων».

Από το 1951, το ΚΔΚΕ συμμετείχε στο Κίνημα Ελεύθερου Συνδικαλισμού και αναπτύσσει ισχυρή συνδικαλιστική δράση σε λιθογράφους, ομοσπονδία Τύπου, οικοδόμους, λογιστές, ομοσπονδία ξύλου, τσαγκαράδες, λινοτύπες και βιβλιοδέτες. Όμως, η δράση του δεν περιοριζόταν μόνο εκεί. Τεράστια είναι και η θεωρητική συμβολή του, μέσα από την παράνομη έκδοση της Εργατικής Πάλης, βιβλίων του Τρότσκι, αλλά και σημαντικών περιοδικών του ΚΔΚΕ, όπως: α) το Μαρξιστικό Δελτίο, το θεωρητικό περιοδικό, που κυκλοφορούσε από τον Δεκέμβρη του 1959 μέχρι την Χούντα, β) Ο Λόγος μας, με πολιτική ανάλυση για τη δράση του εργατικού κινήματος, ιστορικά ζητήματα, διεθνή ενημέρωση για τους αγώνες και γ) ο Διανοούμενος, που ήταν λογοτεχνικό.

Από το 1960, εμφανίζεται μια νέα γενιά αγωνιστών, που δεν έζησαν την ήττα του εμφυλίου και σμιλεύτηκαν από την κοινωνική δυσαρέσκεια για το μετεμφυλιακό καθεστώτος. Οι εργατικοί αγώνες αυξάνονται και ξεσπούν οι απεργίες των οικοδόμων 1960-61, το «κίνημα των 115 σωματείων», τα «Ιουλιανά» κ.ά. Σε αυτούς τους αγώνες, το ΚΔΚΕ συμμετείχε ενεργά, παρά τις μικρές του δυνάμεις, παλεύοντας στην πρώτη γραμμή για την ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος, με την ενίσχυση της επαναστατικής πολιτικής. Το ΚΔΚΕ συγκρούστηκε σθεναρά με την Ένωση Κέντρου και την ρεφορμιστική ΕΔΑ/ΚΚΕ που πάσχιζε να εγκλωβίσει το κίνημα στον «εκδημοκρατισμό» του καθεστώτος. Η ανάπτυξη των αγώνων και οι ποιοτικές τομές που έφερναν, προκαλούσε ρωγμές στο μετεμφυλιακό καθεστώς και γιγάντωνε την πολιτική κρίση, αναγκάζοντας τους αστούς να ακολουθήσουν την «παλιά καλή» τους συνταγή, την δικτατορία.

Χούντα και ο αντιδικτατορικός αγώνας

Η χούντα επιβλήθηκε την 21η Απρίλη και ακόμη μία φορά οι οργανώσεις, τα σωματεία και οι αγωνιστές βγήκαν στην παρανομία. Μέχρι το 1971, ουσιαστικά δεν υπάρχουν σημαντικοί αγώνες, καθώς η πλειοψηφία των αγωνιστών είναι φυλακισμένοι και εξόριστοι. Σε αυτή την περίοδο, ορισμένα μέλη του ΚΔΚΕ δημιούργησαν τη πρώτη αντιδικτατορική οργάνωση, τις Δημοκρατικές Επιτροπές Αντίστασης (ΔΕΑ). Το ΚΔΚΕ, παρά τις δυσκολίες της περιόδου, δεν σταμάτησε να λειτουργεί και ήταν μάλιστα το μόνο αριστερό πολιτικό κόμμα που διατηρήθηκε, όταν το ΚΚΕ είχε ουσιαστικά διαλυθεί. Από το ’72 η Χούντα θα χαλαρώσει τα δικτατορικά μέτρα, με την απελευθέρωση των εξόριστων. Τότε αρχίζουν να αναπτύσσονται οι αγώνες. Οι διεκδικήσεις των εργαζομένων αφορούσαν στην αύξηση μισθών, τις συνδικαλιστικές ελευθερίες κ.ά., ενώ οι αγώνες των φοιτητών στις ελεύθερες, δημοκρατικές εκλογές στους συλλόγους, που μέχρι τότε ελέγχονταν από το σπουδαστικό της ασφάλειας. Οι εργατικοί και φοιτητικοί αγώνες δεν κατάφεραν να ενωθούν μέχρι τις καταλήψεις της Νομικής.

Από την Νομική στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου

Με το σχέδιο «φιλελευθεροποίησης», η Χούντα προκήρυξε φοιτητικές «εκλογές». Μόνο η άκρα αριστερά τις κατήγγειλε και οργάνωσε τις καταλήψεις της Νομικής, ενάντια στην υποχρεωτική στράτευση των φοιτητών. Αυτές τις στήριξαν μαζικά φοιτητές και εργαζόμενοι που συγκρούστηκαν με την αστυνομία, σπάζοντας έτσι την τρομοκρατία του καθεστώτος. Σημαντική ήταν η συμβολή της άκρας αριστεράς και των τροτσκιστών, που πάλεψαν για την πολιτικοποίηση του αγώνα και για την ένωση του εργατικού με το φοιτητικό κίνημα.

Μέχρι τον Νοέμβρη του ’73, οι αγώνες γενικεύονται με τη συμβολή της άκρας αριστεράς και η ανοιχτή σύγκρουση με τη Χούντα γίνεται στο Πολυτεχνείο. Στις 14/11, αυτό καταλήφθηκε από αγωνιστές φοιτητές και εργαζόμενους και με την συμβολή της Εργατικής Συνέλευσης, που συγκροτήθηκε από ακροαριστερούς εργαζόμενους (και μέλη του ΚΔΚΕ, όπως ο πρόεδρος της Εργατικής Συνέλευσης, ο σύντροφος Σωφρόνης Παπαδόπουλος), μετατράπηκε σε Εξέγερση και εξαπλώθηκε σε χώρους δουλειάς και σχολεία. Στο κέντρο της Αθήνας διαδηλωτές συγκρούονταν με την αστυνομία και την νίκησαν. Τότε, η δικτατορία εισέβαλε με τα τανκς στο Πολυτεχνείο την 17η Νοεμβρίου, με τραγικό αποτέλεσμα, 24 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες.

Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου, αποτελεί σημαντικό σταθμό στην ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος. Αποτέλεσε την κύρια αιτία κατάρρευσης της δικτατορίας του Παπαδόπουλου, ανατίναξε στον αέρα τα σχέδια της χούντας, αστών και ρεφορμιστών για το σχέδιο φιλελευθεροποίησης της δικτατορίας, ριζοσπαστικοποίησε μια ολόκληρη γενιά, καθιέρωσε μορφές πάλης (π.χ. καταλήψεις, επιτροπές αγώνα, μαχητικές συγκρούσεις), επέβαλε την πιο σφοδρή πολιτική ήττα σε αστούς και ρεφορμιστές και τέλος έβγαλε στο προσκήνιο τους αγωνιστές της άκρας και επαναστατικής αριστεράς, που όχι μόνο συνέβαλλαν καθοριστικά για την ανατροπή της δικτατορίας, αλλά με τους αγώνες και τις θυσίες τους άνοιξαν ένα νέο παράθυρο στην ιστορία, την Μεταπολίτευση, τον εξανθρωπισμό της ελληνικής κοινωνίας για πάνω από 50 χρόνια τώρα.

[i] Οι καταγεγραμμένοι εκτελεσμένοι τροτσκιστές και αρχειομαρξιστές από Ιταλούς και Γερμανούς ξεπερνούν τους 24. Οι πιο γνωστές ήταν αυτή του Πουλιόπουλου και άλλων 105 αγωνιστών στο Κούρνοβο το ’43 και αυτή των 200 κομμουνιστών της Καισαριανής, εκ των οποίων 7 ήταν τροτσκιστές και 5 αρχειομαρξιστές.

[ii] Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών, όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ, με κύριο στόχο την δολοφονία τροτσκιστών και αρχειομαρξιστών, που ασκούσαν κριτική στην πολιτική του ΚΚΕ. Οι καταγεγραμμένες δολοφονίες ξεπερνούν τις 85.