Μαρξισμός και Δίκαιο – Εβγκένι Πασουκάνις

Χρονολογία Έκδοσης: Ιούνιος 2017

Οι Εκδόσεις Εργατική Πάλη κυκλοφορούν το περίφημο βιβλίο, Μαρξισμός και Δίκαιο,του Εβγκένι Πασουκάνις, που ήταν ίσως ο πιο σημαντικός νομικός της ΕΣΣΔ. Και η έκδοση αυτή εντάσσεται στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση για την απόκτηση μιας σφαιρικής άποψης από την εργατική τάξη και τους αγωνιστές του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος του έργου των πρώτων χρόνων της. Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης ο Πασουκάνις θα συνεχίσει το θεωρητικό έργο των κλασικών του μαρξισμού αλλά κυρίως θα προσπαθήσει να το διατυπώσει στο νομικό σύστημα της νέας κοινωνίας, πράγμα όχι τόσο εύκολο. Η προσήλωση του Πασουκάνις στις μαρξιστικές αντιλήψεις για το δίκαιο και το κράτος (μαρασμός και απονέκρωσή τους) ήταν και το μοιραίο λάθος του. Ο Πασουκάνις σύνδεε την ύπαρξη και τη διατήρηση του δικαίου με την ύπαρξη και διατήρηση καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων και κοινωνικών μορφών. Αυτό σήμαινε ότι το δίκαιο δε θα καταργούνταν βολονταριστικά, στο βαθμό που παραμένουν οι αιτίες στις οποίες όφειλε την εμφάνισή του.

Αντίστοιχα θεωρούσε την «απονέκρωση του δικαίου»άμεσα συνδεδεμένη με την «απονέκρωση» του κράτους, θέση που τον έφερε σε σύγκρουση με την αντιμαρξιστική άποψη των σταλινικών θεωρητικών, όπως του σφαγέα των μπολσεβίκων Βισίνσκι, ότι πρέπει να υπάρχει περισσότερο και όχι λιγότερο κράτος για να πάμε στο κομμουνισμό.

Με την εδραίωση του σταλινισμού, το ζήτημα της ενδυνάμωσης του κράτους μπαίνει στην ημερήσια διάταξη της ΕΣΣΔ. Όσοι στήριζαν την άποψη της απονέκρωσης του κράτους και του δικαίου δέχονται πολιτικές επιθέσεις και χαρακτηρίζονται ως αντεπαναστάτες. Έτσι, ο σταλινικός Στάλγκεβιτς έγραψε: «Η θεωρία του Ε. Πασουκάνις, οικοδομημένη βασικά πάνω στις αρχές της οπορτουνιστικής και δεξιάς μεθοδολογίας του Μπουχάριν, δεν πρέπει να μείνει κατά μέρος, έξω από το πεδίο της παρατήρησής μας και της προσοχής μας, και να απαλλαγεί από μια αποφασιστική και σκληρή μπολσεβίκικη αυτοκριτική». Τ ο αποτέλεσμα της πίεσης των σταλινικών οδήγησε τον Πασουκάνις να κάνει αυτοκριτική (ουσιαστικά να αποκηρύξει) σε πολλά από όσα είχε υποστηρίξει στα βιβλία του. Ένα εξ αυτών αφορούσε και το βιβλίο του, Μαρξισμός και Δίκαιο. Η αυτοκριτική του δεν ήταν πραγματική, αλλά προσπαθούσε απλώς μέσω κάποιων υποχωρήσεων -όπως έγινε σχεδόν με όλους όσοι έκαναν αυτοκριτική ή ομολόγησαν «εγκλήματα» που δήθεν διέπραξαν- να αποφύγει τα χειρότερα από τους σταλινικούς. Παρόλη την προσπάθειά του να ευθυγραμμιστεί με τη σταλινική γραμμή, τελικά τον Ιανουάριο του 1937 ανακηρύχτηκε σε «εχθρό του λαού», κατηγορήθηκε για «τροτσκισμό», συνελήφθη και ακολούθησε τη μοίρα εκατοντάδων χιλιάδων μπολσεβίκων. Εκτελέστηκε τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.