Ανακοίνωση της ΟΚΔΕ για την 4η Διεθνή (Αύγουστος 2005)
Το παρατεταμένο μακρύ κύμα ύφεσης του καπιταλιστικού συστήματος που ζούμε στην εποχή μας, η κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου τρόπου διαχείρισης από το σύνολο σχεδόν των αστικών κυβερνήσεων και η ενδυνάμωση των παγκόσμιων και περιφερειακών οργάνων της μπουρζουαζίας (Παγκόσμια Τράπεζα, ΔΝΤ, ΠΟΕ, ΝΑΤΟ, ΕΕ, NAFTA, ALCA, κλπ), ο “πολεμικός” καπιταλισμός των ΕΠΑ και η επαναστρατικοποίηση της Ευρώπης, η δραματική συρρίκνωση της επιρροής του σταλινισμού και της σοσιαλδημοκρατίας στο εργατικό κίνημα (ιδιαίτερα μετά τη πτώση των σταλινικών εκτρωμάτων στην ανατολική Ευρώπη και την παράδοση της σοσιαλδημοκρατίας στην νεοφιλελεύθερη ιδεολογία), διαμορφώνουν ένα πολύ διαφορετικό κόσμο από τον κόσμο της δεκαετίας του ’80 όταν κάτω από την πίεση της υποχώρησης του επαναστατικού κινήματος του ’68 ξεκίνησε η συζήτηση από την ηγεσία της 4ης διεθνούς για την προσαρμογή μας στην νέα, τότε, πραγματικότητα.
Λίγα χρόνια μόλις μετά την πτώση του τοίχους του Βερολίνου, οι Ζαπατίστας, ο Γαλλικός Δεκέμβρης του ’95, οι Ευρωπορείες, οι μεγάλοι απεργιακοί αγώνες σε Ευρώπη και Λ. Αμερική, το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, το αντιπαγκοσμιοποιητικό και αντιπολεμικό κίνημα σύντριψαν την καταθλιπτική ιδεολογική υπεροχή του νεοφιλελευθερισμού. Ο διεθνισμός του κινήματος σήμερα είναι ποιοτικά ανώτερος από κάθε άλλη περίοδο. Μέχρι πριν από μία δεκαετία ο διεθνισμός εξαντλούνταν για το μαζικό κίνημα στον αντιμπεριαλισμό και μόνο για τους επαναστάτες μαρξιστές επεκτείνονταν στην ανάγκη για την διεθνή επέκταση των σοσιαλιστικών επαναστάσεων και για την οικοδόμηση του παγκόσμιου κόμματος της 4ης Διεθνούς, λόγω του ότι είναι αδύνατο να οικοδομηθεί σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα.
Σήμερα ο διεθνισμός, για το κάθε μικρό ή μεγάλο εθνικό κίνημα, μπορεί να είναι συνέπεια του κάθε στόχου πάλης. Κάθε διεκδίκηση απέναντι στις εθνικές κυβερνήσεις οδηγεί σε σύγκρουση με της επιταγές κάποιου διεθνούς οργανισμού ή με τα συμφέροντα κάποιας πολυεθνικής εταιρίας.
Στην σημερινή φάση ανασύνθεσης και ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος οι δυνάμεις του τεταρτοδιεθνιστικού ρεύματος έπαιξαν τον πρωταγωνιστικό και πιο ουσιαστικό ρόλο σε πολλές χώρες του κόσμου. Η “εμμονή” των Τροτσκιστών στην ανάλυση της πραγματικότητας με τα εργαλεία του επαναστατικού Μαρξισμού, όχι μόνο διέσωσε το ρεύμα μας, όταν άλλα ρεύματα του εργατικού κινήματος συρρικνώθηκαν ακόμη και μέχρι την εξαφάνισή τους (Μαοϊκό, Καστρικό, Γκεβαρικό κλπ) αλλά έδωσε μια πρωτοφανή αίγλη στο ρεύμα μας, που ιδεολογικά μπορεί να προσεγγίζει την εποχή που ζούσε ακόμη ο Τρότσκι, οργανωτικά πάντως είναι πρωτόγνωρη (εκφράζεται και με τα εκλογικά αποτελέσματα σε μια σειρά από χώρες).
Η αναγκαιότητα ενός παγκόσμιου επαναστατικού εργατικού κόμματος, της 4ης Διεθνούς είναι σχεδόν αυταπόδειχτη στην σημερινή συγκυρία. Ήδη από το 13ο συνέδριο της διεθνούς είχε παρουσιαστεί η ιδέα της Διεθνούς, σαν μια Διεθνή των μελών της. Δηλαδή την μετατροπή της Διεθνούς σε ένα πραγματικό πλανητικό κόμμα: α) ικανό να οργανώσει στις γραμμές του κάθε πρωτοπόρο αγωνιστή που ασπάζεται τις καταστατικές μας αρχές, β) ικανό να συγκεντρώνει και να διαδίδει την πολιτική εμπειρία από τους αγώνες σε κάθε γωνιά του πλανήτη, γ) χρήσιμο εργαλείο κάθε κοινωνικού αγώνα, δ) αποτελεσματικό στην καθοδήγηση μέσα σε κάθε πολύπλοκη εθνική ιδιαιτερότητα. Αν και αυτή η ιδέα προϋπέθετε μια μακρά διαδικασία προσαρμογής (κυρίως λόγω της χαλάρωσης των δεσμών μας τα τελευταία χρόνια και της αποδυνάμωσης των οργάνων της ηγεσίας μας) και ήταν αναμφισβήτητα υπερβολική, αφού υποτιμούσε την ανάγκη οικοδόμησης “εθνικών” ηγεσιών και κομμάτων, ωστόσο έδειχνε την σημασία που έχει η οικοδόμηση του παγκόσμιου κόμματος της 4ης Διεθνούς.
Δυστυχώς η ηγεσία της Ενιαίας Γραμματείας επέβαλε την ακριβώς αντίθετη πορεία. Στο 15ο Συνέδριο της 4ης Διεθνούς υπάρχουν δύο τομές – ρήξεις με την πολιτική της Διεθνούς από την ίδρυση της:
α) Οι αλλαγές που έγιναν στο καταστατικό χαλαρώνουν τις δομές μας ακόμη πιο πολύ, καταργώντας τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και μετατρέποντας την 4η Διεθνή από “παγκόσμιο κόμμα της σοσιαλιστικής επανάστασης” σε μια ομοσπονδία ανεξάρτητων οργανώσεων που δεν είναι ανάγκη καν να αυτοαποκαλούνται τμήματα, ούτε να δέχονται ακόμη και τις πιο βασικές ιδεολογικές και πολιτικές αρχές του τεταρτοδιεθνισμού
β) Για πρώτη φορά υπάρχει μια εσκεμμένη ασάφεια εάν ο στόχος είναι η οικοδόμηση των τμημάτων της Διεθνούς ή τα αντικαπιταλιστικά κόμματα. Στην πράξη πολλά τμήματα (ή όπως αλλιώς μπορούμε να τα αποκαλέσουμε) κατρακυλάνε σε ακόμη πιο επικίνδυνες συμμαχίες που καταλήγουν σε κεντριστικά κόμματα ή και σε συμμαχίες με σοσιαλφιλελεύθερους απολογητές του νεοφιλελευθερισμού.
Είναι γεγονός ότι οι δύο αυτές σημαντικές αλλαγές κυοφορούνταν στην Διεθνή τα τελευταία 20 χρόνια περίπου. Η αυτοδιάλυση των τμημάτων (μετά από συγχώνευση με άλλες οργανώσεις) για την δημιουργία αντικαπιταλιστικών τμημάτων είχε καταστροφικές συνέπειες σε μια σειρά από χώρες (Γερμανία, Ισπανία, Μεξικό κ.α.), ενώ ένα καθεστώς χαλαρότητας επικρατούσε μέσα στην Διεθνή. Ωστόσο ποτέ στο παρελθόν δεν έγινε προσπάθεια να αλλάξει το καταστατικό ή να τεθεί σαν αποκλειστικός στόχος η οικοδόμηση αντικαπιταλιστικών κομμάτων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των δυο αυτών καθοριστικών αλλαγών αποτελεί η υπουργοποίηση μέλους του βραζιλιάνικου τμήματος, σε μια κυβέρνηση που η ίδια η Διεθνή χαρακτηρίζει νεοφιλελεύθερη. Παρόλη την πολιτική καταδίκη στο Συνέδριο δεν πάρθηκε, ακόμη, καμία οργανωτική απόφαση (μπορεί να παρθεί μετά τις τελευταίες αλλαγές στο καταστατικό;). Επίσης η πρόσφατη μετατροπή/ διάλυση του Πορτογαλικού τμήματος σε σύνδεσμο/ τάση μέσα στο Αριστερό Μπλόκ, θα οδηγήσει, κατά την εκτίμηση μας, στον αφανισμό ακόμη μιας ιστορικής βάσης του τεταρτοδιεθνισμού στην Ευρώπη. Η εξαφάνιση από την ιστοσελίδα της Διεθνούς της αναφοράς σε πορτογαλικό τμήμα είναι χαρακτηριστική. Αλλά και η εκλογική πλατφόρμα του RESPECT, στην οποία οι σύντροφοί μας συμμετέχουν ενεργά, βρίσκεται στα όρια ενός μικροαστικού ριζοσπαστικού προγράμματος που απέχει πολύ ακόμη και από αυτό της Σοσιαλιστικής Συμμαχίας.
Πρέπει να προσθέσουμε ακόμη ότι διατηρούμε επιφυλάξεις για τον χειρισμό πολύ σημαντικών ζητημάτων από την ηγεσία της Διεθνούς που ακόμη τα αποδίδουμε στην έλλειψη δημοκρατικής συνοχής, στις οργανωτικές αδυναμίες και στον παρατεταμένο ευρωκεντρισμό των οργάνων, που πάντως πρέπει να συζητηθούν και να λυθούν. Έτσι:
1. Εμφανίζεται μια τάση, που συνεχώς διευρύνεται να γίνεται ανεχτή η συμμετοχή ή η συζήτηση για συμμετοχή σε μικροαστικές κυβερνήσεις (Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Βραζιλία).
2. Για μια σειρά από κεντρικά ζητήματα η ηγεσία μας φάνηκε να κρατάει απολογητική στάση απέναντι στον Ιμπεριαλισμό (Γιουγκοσλαβία) ή να υιοθετεί έναν επικίνδυνο Δημοκρατισμό (Παλαιστίνη, Κύπρος)
Γι’ αυτούς του λόγους η ΟΚΔΕ προσπαθεί το τελευταίο διάστημα να αναθερμάνει της επαφές των Ελλήνων τροτσκιστών με συντρόφους και τμήματα άλλων χωρών σε μια προσπάθεια να γίνει μια ειλικρινής και συντροφική συζήτηση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το ρεύμα μας και να αποτραπεί η πορεία αυτό-αφανισμού της ελπίδας που έδωσε ο σ. Τρότσκι το 1938 στο εργατικό κίνημα για μια νικηφόρα πορεία προς τον σοσιαλισμό με την ίδρυση της 4ης Διεθνούς.
Η ΚΕ της ΟΚΔΕ – Αύγουστος 2005