Νιγηρία: Εξέγερση στον «γίγαντα της Αφρικής»

1446p10a

Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Σεπτεμβρίου 2024

Στις αρχές Αυγούστου, η Νιγηρία βρέθηκε στα πρόθυρα μιας λαϊκής εξέγερσης. Μαζικές διαδηλώσεις, με ισχυρή παρουσία της νεολαίας, εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα Λάγος και στον βορρά. Η κυβέρνηση, μιλώντας για «εγκληματικά στοιχεία», εξαπέλυσε την αστυνομία και τον στρατό, με αποτέλεσμα της βάναυσης καταστολής 13 νεκρούς, πολλούς τραυματίες και πάνω από 700 συλλήψεις.

Αιτία της έκρηξης ήταν η συσσωρευμένη φτώχεια και εξαθλίωση. Μαζί με την θεαματική οικονομική άνοδο της Νιγηρίας, αρχίζει να βαραίνει το πρόβλημα του χρέους. Το δημόσιο χρέος πρόσφατα ξεπέρασε για πρώτη φορά το 50% του ΑΕΠ, ενώ με τα διεθνώς ανεβασμένα επιτόκια (η Νιγηρία δανείζεται αυτή τη στιγμή με επιτόκιο 20%) η αποπληρωμή του απορροφάει πλέον σχεδόν το 40% των δημόσιων εσόδων. Το ιδιωτικό χρέος έκανε επίσης άλμα, καθώς και τα λαϊκά νοικοκυριά αναγκάζονται να πάρουν δάνεια για να τα βγάλουν πέρα. Η κυβέρνηση του προέδρου Τινούμπου, αφού ήρθε στην εξουσία το 2023, ακολούθησε τη γνωστή δολοφονική «συνταγή» του ΔΝΤ: κατάργησε την επιδότηση των βασικών αγαθών, με αποτέλεσμα την εκτόξευση των τιμών σε τρόφιμα, καύσιμα, ρεύμα καθώς και στα σχολικά δίδακτρα.

Τον τελευταίο χρόνο τα συνδικάτα είχαν προχωρήσει σε απεργίες και κινητοποιήσεις απαιτώντας αυξήσεις μισθών, αλλά στις αρχές Αυγούστου το πρόβλημα για εκατομμύρια ανθρώπους στη χώρα δεν ήταν τίποτα λιγότερο από την πείνα και στις διαδηλώσεις κυριαρχούσαν οι άδειες κατσαρόλες. Η απεργία είχε ισχυρή επίδραση, έκλεισαν τα αεροδρόμια και το ηλεκτρικό δίκτυο, με αποτέλεσμα και τριγύρω χώρες που τροφοδοτούνται από αυτό (Γκάνα, Μπενίν, Τόγκο) να έχουν ελλείψεις.

 

«Ανάδυση» και αντιθέσεις

Μετά την ανεξαρτησία από τους βρετανούς αποικιοκράτες το 1960, η Νιγηρία βασανίστηκε από χρόνια εμφυλίου πολέμου και δικτατοριών, βαριά κληρονομιά της κυριαρχίας και των συνεχιζόμενων επεμβάσεων των ιμπεριαλιστών. Η χώρα είναι ένα μωσαϊκό 250 εθνοτήτων με τουλάχιστον 500 διακριτές γλώσσες. Στο βόρειο τμήμα επικρατεί μόνιμη ανασφάλεια λόγω των χιλιάδων ακραίων ισλαμιστών της ένοπλης οργάνωσης Μπόκο Χάραμ.

Η Νιγηρία, που επιδιώκει να ενταχθεί στις BRICS, είναι από τις πιο σημαντικές μιας «δεύτερης σειράς» αναδυόμενων χωρών, των αποκαλούμενων MINT (Mεξικό, Ινδονησία, Νιγηρία, Τουρκία). Σε μια Αφρική που εκρήγνυται πληθυσμιακά[i], έχει πληθυσμό πάνω από 220 εκατ. (σχεδόν διπλάσιο της δεύτερης Αιθιοπίας), που είναι ήδη ο 6ος μεγαλύτερος παγκόσμια, αυξάνεται ραγδαία και προβλέπεται ότι μέχρι το 2050 θα έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ. Είναι ήδη περιφερειακή δύναμη και έχει αρχίσει να θεωρείται υπολογίσιμη σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι λίγο κάτω από τις οικονομίες των G20 στην κατάταξη του παγκόσμιου ΑΕΠ και βέβαια η μεγαλύτερη αφρικανική οικονομία, ενώ κάνει τις μεγαλύτερες εξοπλιστικές δαπάνες στην ήπειρο. Έχει δυναμική παρουσία και σχέσεις με διεθνή κεφάλαια στις εταιρίες νέας τεχνολογίας, με επίκεντρο το Λάγος, αλλά και στον χρηματοοικονομικό και τηλεπικοινωνιακό τομέα, ενώ στην Αφρική έρχεται τρίτη στη βιομηχανία και πρώτη στην αγροτική παραγωγή.

Στον δρόμο της «ανάδυσής» της, η Νιγηρία έχει συναντήσει την αυξανόμενη διείσδυση Ρωσίας και Κίνας στην Αφρική. Πρόσφατη είναι η εκδίωξη του αμερικάνικου και γαλλικού ιμπεριαλισμού από τη Ζώνη του Σαχέλ (στα βόρεια της Νιγηρίας), οπού παρά τις αρχικές σκέψεις δεν έγινε εφικτή μια στρατιωτική επέμβαση εκ μέρους τους με επικεφαλής τη Νιγηρία (πιθανόν επειδή αυτή απέσπασε ανταλλάγματα από Ρωσία-Κίνα αλλά και λόγω της ισχυρής αντίθεσης των λαών της περιοχής). Έτσι, ενισχύει τις σχέσεις της με Ρωσία-Κίνα, χωρίς ακόμα να έχει αποκοπεί από τους δυτικούς ιμπεριαλιστές ΗΠΑ-ΕΕ (αν και η τάση απομάκρυνσης απ’ αυτούς μάλλον ενισχύεται). Αρνήθηκε να συμμετάσχει στις αποφάσεις και κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία, με την οποία συνδέεται και ως πετρελαιοπαραγωγός χώρα (που όμως εξαρτάται από εισαγωγές διυλισμένου πετρελαίου για την παραγωγή της). Το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών προέρχεται από την Κίνα, ενώ το 2023, σε «ελεύθερη οικονομική ζώνη» του Λάγος ξεκίνησε να λειτουργεί ένα ειδικά σχεδιασμένο λιμάνι, από τα μεγαλύτερα στη Δ. Αφρική, που στοχεύει να γίνει μεγάλος εμπορευματικός κόμβος και χρηματοδοτήθηκε κυρίως από κινέζικα κεφάλαια. Η Κίνα είναι ακόμα ο μεγαλύτερος προμηθευτής εξοπλισμών της Νιγηρίας (μερίδιο πάνω από το 1/3, ενώ αυτό των ΗΠΑ είναι αμελητέο) και η στρατιωτική παρουσία της στις ακτές της χώρας στον Ατλαντικό έχει αυξηθεί, με πιθανή προοπτική την εγκατάσταση ναυτικής βάσης στο Κόλπο της Γουινέας, όπου βρίσκεται το Λάγος.

Όπως είναι τυπικό για πολλές αφρικανικές και ασιατικές χώρες, στη Νιγηρία δίπλα σε μια νεανική και αυξανόμενη εργατική τάξη και κάτω από μια ελίτ δισεκατομμυριούχων (π.χ. στον πετρελαϊκό τομέα), σχεδόν ο μισός πληθυσμός βρίσκεται σε συνθήκες απόλυτης ένδειας, ενώ τα εθνικά, φυλετικά και κοινωνικά προβλήματα μοιάζουν γόρδιος δεσμός. Η εξουσία των ντόπιων ελίτ είναι συνώνυμη της διαφθοράς, αυθαιρεσίας και βίας: ένα μεγάλο κίνημα παλεύει για τη διάλυση της συμμορίτικης αστυνομικής μονάδας SARS, που συστηματικά επιδίδεται σε απαγωγές, βιασμούς, βασανιστήρια και δολοφονίες ενάντια στον πληθυσμό.

Έτσι λοιπόν και στις «αναδυόμενες» χώρες οι αστικές τάξεις και ελίτ δεν έχουν καμία πολιτική ικανή να εξομαλύνει τις τεράστιες αντιφάσεις, να εγγυηθεί τις βασικές ανάγκες των μαζών. Ακόμα και με την οικονομική ανάπτυξη που εμφανίζουν (αλλά και εξαιτίας της εμπλοκής στους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς), η πολιτική κρίση είναι σχεδόν μόνιμη και μαζί η τάση για εξεγέρσεις. Αυτές είναι δεκάδες τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο — μάλιστα σχεδόν παράλληλα και ταυτόσημα με τη Νιγηρία ξετυλίχτηκε μια τέτοια έκρηξη σε ακόμα μια αφρικανική χώρα (Κένυα).

Αυτό υπογραμμίζει ξανά την τεράστια κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Εργαζόμενοι, νέοι, φτωχές λαϊκές μάζες δεν έχουν σταματήσει και δεν θα σταματήσουν να ξεσηκώνονται ενάντια στα δεινά της — μένει όμως και να οικοδομήσουν νέα επαναστατικά κόμματα, που θα μπορέσουν να οδηγήσουν σε νίκες.

[i] Ο πληθυσμός της Αφρικής αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050, ενώ η τάση δείχνει ότι το 2100 θα έχει το 1/3 του συνολικού πληθυσμού και το μισό των νέων παγκόσμια.