100 χρόνια από τη γέννηση του Έρνεστ Μαντέλ
Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Δεκεμβρίου 2023
Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την γέννηση του Έρνεστ Μαντέλ. Ενός επαναστάτη με απαράμιλλη συμβολή στα κινήματα του δευτέρου μισού του 20ού αιώνα, αλλά και καθοριστική θεωρητική και οργανωτική συμβολή στο ρεύμα του επαναστατικού μαρξισμού-τροτσκισμού παγκοσμίως.
Γεννήθηκε το 1923 στη Φρανκφούρτη, όμως μετακομίζει με την άνοδο των Ναζί στο Βέλγιο. Σε νεαρή ηλικία έρχεται σε επαφή με την οργανωμένη πάλη λόγω του πατέρα του, που ήταν στρατευμένος στους Σπαρτακιστές (μετέπειτα ΚΚ Γερμανίας). Στα 15 του διακινεί την πρώτη του εφημερίδα και στρατεύεται με το Σοσιαλιστικό Επαναστατικό Κόμμα, το βέλγικο τμήμα της 4ης Διεθνούς, βοηθώντας στην οργάνωση των βέλγων ανθρακωρύχων και μεταλλωρύχων.
Με την κατάληψη του Βελγίου από τα ναζιστικά στρατεύματα, ο Μαντέλ αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στο αντιστασιακό κίνημα. Κόντρα στη νομιμόφρονα στάση του ΚΚ και του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών, συμμετείχε στην σύνταξη της πρώτης παράνομης εφημερίδας και μοίραζε αντιστασιακές προκηρύξεις, προσπαθώντας να σκελετώσει έναν αντιπολεμικό διεθνιστικό αγώνα στο βέλγικο προλεταριάτο, αλλά και σε γερμανούς στρατιώτες. Συνελήφθη 2 φορές στα 17 του χρόνια όπου δραπέτευσε πείθοντας τους δεσμοφύλακές του να τον βοηθήσουν, απευθυνόμενος στα αντιστασιακά και διεθνιστικά αισθήματά τους. Στην τρίτη σύλληψη, μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία όπου μένει μέχρι το τέλος του πολέμου.
Μετά τον πόλεμο και σε ηλικία μόλις 23 χρονών αναλαμβάνει την ηγεσία του βέλγικου τμήματος και γίνεται μέλος της Γραμματείας της 4ης Διεθνούς, από την οποία θα παίξει καθοριστικό ρόλο στα αντιαποικιακά κινήματα και επαναστάσεις. Το 1950 υπερασπίζονταν τη γιουγκοσλάβικη επανάσταση, που ο Στάλιν απειλούσε να συντρίψει, με τον Μαντέλ να βοηθάει την χώρα στην οικονομική της διάρθρωση. Την επόμενη δεκαετία υπερασπίζονταν με φυσική παρουσία, αντιαποικιακές επαναστάσεις όπως της Αλγερίας, του Βιετνάμ, της Κούβας κ.ά. Λόγω της φήμης του σαν μαρξιστής οικονομολόγος που μελέτησε τη σχεδιασμένη οικονομία, ο ίδιος ο Τσε Γκεβάρα τον κάλεσε στην Κούβα για να συμμετάσχει στη συζήτηση για το σχεδιασμό της κουβανικής οικονομίας μετά την επανάσταση.
Το 1960, με την αναζωπύρωση της επαναστατικής προοπτικής στην Ευρώπη θα έχει καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση της γενικής απεργίας στο Βέλγιο και θα διωχθεί από το βελγικό κράτος. Μεταγενέστερα στον γαλλικό Μάη του ’68, προσπάθησε να κατευθύνει πολιτικά το κίνημα, με την βοήθεια της αποστολής της 4ης Διεθνούς, ενισχύοντας την προσπάθεια οικοδόμησης τμημάτων. Η επαναστατική του δράση θα έχει ως αποτέλεσμα την απαγόρευση εισόδου σε ΗΠΑ, Γαλλία, στις δύο Γερμανίες, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Σουηδία κ.ά. Δεν του επέτρεπαν να ταξιδέψει ούτε το σοβιετικό και κινέζικο κράτος, καθώς η 4η Διεθνής πάλευε ενάντια στη γραφειοκρατία, για την πολιτική επανάσταση στα γραφειοκρατικοποιημένα εργατικά κράτη. Όσο ο Μαντέλ βρίσκονταν στην ηγεσία της 4ης Διεθνούς, η ίδια είχε φτάσει να έχει 68 τμήματα, κάνοντάς την την μεγαλύτερη Κομμουνιστική Διεθνή στην ιστορία.
Παρά την μετέπειτα κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και την καπιταλιστική παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ που αποτέλεσε ένα μεγάλο πισωγύρισμα στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα, ο ίδιος με επαναστατική αισιοδοξία, συνέχισε να διαδίδει τις επαναστατικές ιδέες, ταξιδεύοντας σε πολλές χώρες του κόσμου, εξηγώντας τα αδιέξοδα του καπιταλισμού και διαδίδοντας το μεταβατικό πρόγραμμα της 4ης Διεθνούς.
Το θεωρητικό του έργο (εξέδωσε περίπου 2.000 άρθρα και 30 βιβλία σε διάφορες γλώσσες) καθόρισε τις αναλύσεις πολλών επαναστατικών κομμάτων παγκοσμίως και εμπλούτισε την μαρξιστική οικονομική θεωρία στο μεταπολεμικό status-quo. Οι εργασίες του στην πολιτική οικονομία, θέτουν τις βάσεις για ένα σύγχρονο επαναστατικό σχέδιο ανατροπής του καπιταλισμού, κόντρα στα ρεφορμιστικά μεταπολεμικά ρεύματα που έβλεπαν ένα καπιταλιστικό σύστημα που ξεπέρασε τις δομικές κρίσεις και έστεκε ανίκητο. Το 1962 ολοκληρώνει την Μαρξιστική Πραγματεία της Οικονομίας και ακολούθησε η Γέννηση των Οικονομικών Θεωριών του Κ. Μαρξ. Σ’ αυτά θα βασιστεί το κολοσσιαίο έργο του Ο Ύστερος Καπιταλισμός, που είναι μέχρι σήμερα η πληρέστερη μελέτη της εξέλιξης του μεταπολεμικού καπιταλισμού, του μακρού κύματος ανάπτυξης και του περάσματος στο μακρύ κύμα κάμψης.
Παρά τη φήμη του ως οικονομολόγος, ο Μαντέλ συνέβαλε σε πολλούς θεωρητικούς τομείς της επανάστασης. Για τις μορφές κυριαρχίας της αστικής τάξης με το έργο Για τον φασισμό, για την επαναστατική στρατηγική έγραψε το Εργατικός Έλεγχος, Εργατικά Συμβούλια, Αυτοδιαχείριση , όπως επίσης για την ιστορία με μελέτες όπως Το Νόημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και για την αστική και εργατική γραφειοκρατία, το Χρήμα και Εξουσία κ.ά.
Ο Έρνεστ Μαντέλ ήταν και θα είναι ένα πρότυπο επαναστάτη, το οποίο πρέπει να μιμηθούμε στους αγώνες του σήμερα. Αποτέλεσε παράδειγμα ενός αγωνιστή που σε κάθε δυσκολία (συλλήψεις, εξορίες, φυλακίσεις) διακατέχεται από μια επαναστατική αισιοδοξία και μια ακούραστη αποφασιστικότητα να παλεύει μέχρι το τέλος της ζωής του για τη σοσιαλιστική προοπτική. Οι θεωρητικές του αναλύσεις αλλά και ο επαναστατικός ανθρωπισμός του Μαντέλ, η σύνδεση του μέλλοντος της ίδιας της ανθρωπότητας με την ταξική πάλη, είναι από τις πιο σημαντικές παρακαταθήκες που άφησε στο σύγχρονο εργατικό κίνημα και στις εξεγέρσεις της γενιάς μας.
