ΗΠΑ: Έτοιμη να σκάσει η βόμβα της κρίσης χρέους – Κινούμενη άμμο θυμίζει η παγκόσμια οικονομία
αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Ιούνη
Τη Δευτέρα 1/5 χρεοκόπησε άλλη μια μεγάλη αμερικάνικη τράπεζα, η First Republic Bank (FRB), η 3η μεγάλη εντός δύο μηνών. Υπενθυμίζουμε πως οι άλλες δύο, Silicon Valley Bank (SVB) και Signature Bank, είχαν χρεοκοπήσει τον περασμένο Μάρτιο, ενώ τότε στο παρά πέντε είχε γλυτώσει η FRB (βλ. ΕΠ Απριλίου).
Καταρχάς, πρέπει να εξεταστεί ποιο ήταν το γενικό φόντο της παγκόσμιας οικονομίας πριν τη νέα έκρηξη της καπιταλιστικής κρίσης των τελευταίων μηνών.
Πρώτον, όλα τα μέσα που χρησιμοποίησαν οι δυτικοί ιμπεριαλιστές και οι αστικές κυβερνήσεις για να διαχειριστούν την κρίση (νεοφιλελευθερισμός, παγκοσμιοποίηση κ.ά.) όχι μόνο απέτυχαν πλήρως, μα στράφηκαν εναντίον τους και συσσώρευαν εκρηκτική ύλη στα θεμέλια του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η κρίση του 2008 να μην έχει ξεπεραστεί μέχρι σήμερα και το σύστημα να απειλείται με μια «πολυκρίση», κατά τα αστικά επιτελεία, ουσιαστικά με τη δομική του κρίση που έχει πάρει πολύπλευρες διαστάσεις: έκρηξη χρεών, αχαλίνωτη κερδοσκοπία, όξυνση των ανταγωνισμών και κίνδυνος ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου, περιβαλλοντική καταστροφή κ.α. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης πως εδώ και μισό αιώνα το καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται στο μακρύ κύμα κάμψης του 1973.
Δεύτερον, η Δύση βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ιστορική παρακμή και βαλτώνει στα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά της αδιέξοδα. Αυτό αποτυπώνεται τόσο στη μελέτη της εσωτερικής κατάστασης των δυτικών ιμπεριαλιστικών οικονομιών (π.χ. ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Γαλλία), όσο και στο ότι χάνουν το «μεγάλο παιχνίδι» στην παγκόσμια σκακιέρα από τις αναδυόμενες οικονομίες, που συσπειρώνονται γύρω από περιφερειακές και διεθνείς ενώσεις με βασικότερη τις BRICS (Ρωσία, Κίνα κ.ά.), αλλά και το Σύμφωνο της Σαγκάης κ.ά.
Αξιοσημείωτα οικονομικά σχέδια όπως ο Δρόμος του Μεταξιού από τη μεριά των αναδυόμενων οικονομιών – παραγωγική αποεπένδυση και συρρίκνωση από τη μεριά των δυτικών, με τις οι τελευταίες να θυμίζουν περιθωριοποιημένες οικονομίες. Από την άλλη αντίθετα συνασπίζονται χώρες με δισεκατομμύρια πληθυσμών και μια κάποια οικονομική σημασία, καθώς και παραδοσιακοί σύμμαχοι της Δύσης (Ιράν και Σαουδική Αραβία υπέβαλαν αίτηση στις BRICS κ.ά.). Όλα αυτά αποτυπώνονται και στην «εσωστρέφεια» των δυτικών ιμπεριαλιστών, στον θρυμματισμό του (προηγούμενα) ενιαίου εμπορικού, χρηματοπιστωτικού και νομισματικού συστήματος υπό την ηγεμονία τους. Ιδιαίτερα για το τελευταίο, ενισχύεται όλο και περισσότερο η τάση αποδολαριοποίησης στις διεθνείς συναλλαγές (π.χ. Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – Ινδία κ.ά.). Γι αυτό και το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκε από 71% το 1999 σε 58% το 2022!
Τρίτον, η νομισματική πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης (QE) που ξεκίνησαν να εφαρμόζουν οι Κεντρικές Τράπεζες για να αντιμετωπίσουν την κρίση του 2008 σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες (όπως η παραγωγική αποεπένδυση, η κερδοσκοπία κ.ά.) τροφοδότησε ένα τρομακτικό κύμα πληθωρισμού. Η πολιτική της QE απλά ανέβαλε μια άμεση κατάρρευση του συστήματος το 2008 και μάλλον η στιγμή της έκρηξης φτάνει. Έτσι, υπό τον φόβο ενός ολοένα διογκούμενου πληθωριστικού κύματος, τα αστικά επιτελεία έστρεψαν τη νομισματική πολιτική των Κεντρικών Τραπεζών σε αυτή της αύξησης επιτοκίων. Όμως, τα ίδια αυτά επιτελεία αναφέρουν πως η νέα «κανονικότητα» της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας είναι τουλάχιστον άλλα 10 χρόνια αναταραχών (όπως π.χ. στην αμερικάνικη αγορά ομολόγων – βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο από το 2008) και μια αχαλίνωτη ρευστότητα, με γενικευμένη ανασφάλεια και αβεβαιότητα, η οποία «ήρθε για να μείνει έως ότου οι κεντρικές τράπεζες τιθασεύσουν τον πληθωρισμό» (Bloomberg). Κοροϊδεύουν τους λαούς βέβαια όταν ανάγουν τη δομική κρίση του συστήματος απλά σε ένα «τεχνικό» πρόβλημα τιθάσευσης του πληθωρισμού, μέσω του ανοιγοκλεισίμου της «κάνουλας» των Κεντρικών Τραπεζών. Η αύξηση επιτοκίων είναι που οδήγησε στο ντόμινο χρεοκοπιών και καταρρεύσεων και στην ύφεση. Όπως αναφέρουν αναλυτές της BlackRock: «Είτε [οι κεντρικές τράπεζες] σταθεροποιούν τον πληθωρισμό και τον επαναφέρουν γρήγορα στο στόχο, δημιουργώντας μια ουσιαστική ύφεση, είτε ανέχεστε περισσότερο πληθωρισμό για να αποφύγετε τη ζημιά».
Όσον αφορά την αμερικάνικη οικονομία, πρέπει να αναφερθούμε στο ότι το κρατικό χρέος των ΗΠΑ το 2000 ήταν στα 3,5 τρισ. $ (35% ΑΕΠ), ενώ το 2022 είχε εκτοξευθεί στα 24 τρισ. $ (95% ΑΕΠ). Ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί σε συνέντευξη του τόνισε πως η αποτυχία να συμφωνηθεί ένα ανώτατο όριο χρέους για τις ΗΠΑ ενδέχεται να βλάψει την εμπιστοσύνη στο δολάριο μακροπρόθεσμα και να οδηγήσει σε κατάρρευση της αγοράς!
Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέπουμε την κερδοσκοπία και τον παρασιτισμό, που έχουν πάρει τερατώδεις διαστάσεις και πλέον αποτελούν αιτίες της κρίσης. Οι μεγάλοι κερδοσκόποι, τα διάφορα hedge funds, που «σόρταραν» τις μετοχές των τραπεζών SVB και FRΒ κατέγραψαν τον περασμένο Μάρτιο τα μεγαλύτερα κέρδη, πάνω από 7 δισ. $, από την κρίση του 2008, μέσω της διαδικασίας του «σορταρίσματος». Τη στιγμή δηλαδή που οι περιφερειακές τράπεζες των ΗΠΑ βούλιαζαν (παρασύροντας και άλλες τράπεζες παγκόσμια) και ενώ οι καταθέτες έτρεχαν να αποσύρουν τα λεφτά τους, μια ισχνή μειοψηφία βαθαίνει την κρίση για να κερδοσκοπεί ασύστολα.
Συνεπώς, η κατάρρευση της FRB αποτελεί μόνο άλλη μια από τις δεκάδες καταρρεύσεις τραπεζών που πρόκειται να συμβούν το επόμενο διάστημα. Το ντόμινο καταρρεύσεων έχει ξεκινήσει και αναμένεται να έχει βάθος και διάρκεια, αν δεν σταματήσει μέχρι να συμπαρασύρει το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα και την ανθρωπότητα μαζί στην καταστροφή ή στη σοσιαλιστική επανάσταση – κάτι που απαιτεί την οικοδόμηση μιας επαναστατικής Διεθνούς.
