Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Απριλίου

Η ιδέα ενός μεταβατικού προγράμματος δημιουργείται μαζί με το σύγχρονο κομμουνιστικό κίνημα. Αυτή την ιδέα εξυπηρετούσε το Κομμουνιστικό Μανιφέστο (1848, Μαρξ και Ένγκελς). Επίσης, το βασικό ντοκουμέντο στο ιδρυτικό συνέδριο της 4ης Διεθνούς (1938), που γράφτηκε από τον Τρότσκι, ονομάζεται Η θανάσιμη αγωνία του καπιταλισμού και τα καθήκοντα της 4ης Διεθνούς (Μεταβατικό πρόγραμμα).

Το Μεταβατικό Πρόγραμμα περιέχει:

α) Μια συνολική ανάλυση της ιστορικής περιόδου της παρακμής του καπιταλισμού (ιμπεριαλιστικό στάδιο), όπου το καπιταλιστικό σύστημα πέφτει περιοδικά σε βαθιές κρίσεις, από τις οποίες δεν μπορεί να βγει αυτόματα, αλλά μόνο επιτιθέμενο στους εργαζόμενους και γενικά στηριζόμενο σε εξωγενή σοκ (ανάμεσα στα οποία και ο πόλεμος).

β) Μια μέθοδο για τη λύση των βασικών αντιφάσεων της εποχής μας: την ωρίμανση από τη μία των αντικειμενικών παραγόντων, αναγκαίων για τη νίκη της επανάστασης, και την ανωριμότητα των υποκειμενικών παραγόντων γι’ αυτή τη νίκη, δηλαδή το επίπεδο συνείδησης του προλεταριάτου και της ηγεσίας του, όπως και την «κρίση ηγεσίας», που είναι το κύριο πρόβλημα της εποχής μας, της ίδιας της κρίσης της ανθρωπότητας, όπως το συνόψισε ο Τρότσκι – μάλιστα, από πολλές πλευρές είναι σήμερα πιο οξεία και σύνθετη. Αυτές οι αντιφάσεις δεν λύνονται αυτόματα από την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, ούτε οι μαζικοί αγώνες οδηγούν αναγκαστικά σε αντικαπιταλιστική συνείδηση ή λύνουν αυτόματα την κρίση ηγεσίας του προλεταριάτου.

γ) Οι επαναστατικές οργανώσεις πρέπει να συμμετέχουν στους αγώνες αυτούς, για να τους μετατρέψουν σε νίκες ενάντια στους καπιταλιστές.

Πιο συγκεκριμένα το Μεταβατικό Πρόγραμμα του 1938 περιλαμβάνει:

α) Τη γενική εκτίμηση των αντικειμενικών προϋποθέσεων της σοσιαλιστικής επανάστασης, της κατάστασης του προλεταριάτου και της ηγεσίας του.

β) Τα βασικά μεταβατικά συνθήματα / στόχους πάλης (κατάργηση «εμπορικού μυστικού», εργατικός έλεγχος, εθνικοποιήσεις κ.ά.).

γ) Το ζήτημα των συμμαχιών (συμμαχία εργατών-χωρικών, απόρριψη της ταξικής συνεργασίας των Λαϊκών Μετώπων κ.ά.), την κυβέρνηση εργατών-χωρικών.

δ) Την πάλη ενάντια στον φασισμό, τον ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο.

ε) Το πρόγραμμα της πολιτικής επανάστασης ενάντια στον σταλινισμό (στο γραφειοκρατικοποιημένο εργατικό κράτος της ΕΣΣΔ).

στ) Τα ειδικότερα μεταβατικά συνθήματα / στόχους πάλης και καθήκοντα στις εξαρτημένες και καθυστερημένες χώρες.

ζ) Τις μορφές οργάνωσης και αυτοοργάνωσης (συνδικάτα, εργοστασιακές επιτροπές, Σοβιέτ), που συμπεριλαμβάνουν και το καθήκον εξοπλισμού του προλεταριάτου (πολιτοφυλακή κ.ά.).

Το Μεταβατικό Πρόγραμμα αποτελεί το πολιτικό μέρος του επαναστατικού προγράμματος. Είναι ουσιαστικά η γέφυρα που ενώνει τις διεκδικήσεις των εργαζομένων με τον τελικό στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης. Πρόκειται για ένα σύστημα μεταβατικών διεκδικήσεων, που ξεκινούν από τις σημερινές συνθήκες και από τη σημερινή συνείδηση των πλατιών στρωμάτων της εργατικής τάξης, με σκοπό την διαπαιδαγώγησή τους, την ανύψωση της συνείδησής τους – και οδηγούν αμετάκλητα σ’ έναν μονάχα και τον ίδιο πάντα στόχο: την κατάκτηση της εξουσίας από τους εργαζόμενους.

Το Μεταβατικό Πρόγραμμα στο σήμερα

Το Μεταβατικό Πρόγραμμα δεν είναι τυφλοσούρτης ή «ιερό κείμενο». Οι επαναστάτες πρέπει να χρησιμοποιούν διαλεκτικά τη μέθοδο και τα βασικά συμπεράσματά του, που παραμένουν ζωτικά, να το προσαρμόζουν στις εκάστοτε περιόδους και συνθήκες. Μια επικαιροποίησή του στη σημερινή κατάσταση του ελληνικού καπιταλισμού πρέπει να περιέχει τους παρακάτω βασικούς άξονες:

α) Εθνικοποίηση των υποδομών (ενέργεια, νερό, συγκοινωνίες κ.λπ.), τραπεζών και τομέων-κλειδιά της οικονομίας, επανακρατικοποίηση όσων δημόσιων οργανισμών / υπηρεσιών ιδιωτικοποιήθηκαν, χωρίς αποζημίωση και κάτω από εργατικό έλεγχο. Βαριά φορολόγηση των κερδών και των πλουσίων.

β) Έξοδος από ΕΕ και Ευρώ. Παύση πληρωμών – Μονομερής διαγραφή του χρέους. Καθιέρωση εθνικού νομίσματος.

γ) Να φύγουμε από το ΝΑΤΟ, να διώξουμε τις βάσεις. Καμία συμμετοχή στον πόλεμο και στις κυρώσεις στις πλάτες των λαών.

δ) Λεφτά για τη Δημόσια Υγεία και Παιδεία, για ένα πραγματικό κοινωνικό πρόγραμμα. Κατάργηση των αντιλαϊκών φόρων όπως ο ΦΠΑ – Πλαφόν και μείωση στις τιμές των βασικών αγαθών. Πραγματικές αυξήσεις σε μισθούς – συντάξεις, συλλογικές συμβάσεις για όλους.

ε) Υπεράσπιση και διεύρυνση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Δημιουργία Επιτροπών Δράσης και Αλληλεγγύης για την αντιμετώπιση του κύματος φτώχειας και εξαθλίωσης, του Κράτους Έκτακτης Ανάγκης.

Οι διαστρεβλώσεις

Τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση για το Μεταβατικό Πρόγραμμα και την Εργατική Κυβέρνηση είχε έρθει στην επιφάνεια, μέσα στις συνθήκες που δημιούργησε το ξέσπασμα της κρίσης / χρεωκοπίας του ελληνικού καπιταλισμού, η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2015 και η μνημονιακή μετάλλαξή του.

Εμφανίστηκαν πολλοί να υιοθετούν ένα κατ’ όνομα «μεταβατικό πρόγραμμα» και πολλές τοποθετήσεις για μια κυβέρνηση εργατική, «της Αριστεράς», «αντιμνημονιακή», «ενάντια στη λιτότητα» κ.λπ. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους βρίσκουμε πληθώρα αστοχιών, λαθών και διαστρεβλώσεων. Οι πολιτικές που στην πραγματικότητα υπηρετούν, είναι εντελώς αντίθετες απ’ το Μεταβατικό Πρόγραμμα. Συχνά γίνεται μια παραμορφωτική επίκληση αυτών των συνθημάτων, ως να πρόκειται για ένα πρόγραμμα «ενδιάμεσο», που καταλήγει σε μια «φιλολαϊκή» κυβέρνηση, διαχείρισης του αστικού κράτους και της καπιταλιστικής κρίσης. Αυτή ήταν κατεξοχήν η λογική του χώρου της ΛΑΕ (και έτσι δεν είναι εντυπωσιακό ότι κατέληξε ουρά του αστικού ΜεΡΑ25). Πρόκειται για προσπάθεια αναβίωσης και νομιμοποίησης ρεφορμιστικών αντιλήψεων και πρακτικών, ανοιχτών ή συγκαλυμμένων, από το χρεοκοπημένο οπλοστάσιο της σοσιαλδημοκρατίας, του σταλινισμού και του ευρωκομμουνισμού.

Παρά και ενάντια στις πολλαπλές παραποιήσεις, ωστόσο, η μέθοδος και τα συνθήματα του Μεταβατικού Προγράμματος (μαζί και της Κυβέρνησης των Εργαζομένων) είναι κυριολεκτικά αναντικατάστατα εργαλεία της επαναστατικής πολιτικής. Δεν υπάρχει άλλη μέθοδος για την προετοιμασία της σοσιαλιστικής επανάστασης. Χωρίς ένα πραγματικό Μεταβατικό Πρόγραμμα, δηλαδή όχι μόνο ορισμένα σωστά συνθήματα αλλά και τον τρόπο πάλης προς αυτά (ενότητα και αυτοοργάνωση της εργατικής τάξης κ.ά.), ο στόχος της επανάστασης είτε μετατίθεται σε ένα αόριστο, μεταφυσικό μέλλον (η «λαϊκή εξουσία» του ΚΚΕ) είτε διακηρύσσεται εντελώς αφηρημένα (η «ανατροπή» της ΑΝΤΑΡΣΥΑ), ενώ στο μεταξύ κυριαρχεί μόνο η τρέχουσα συνδικαλιστική ή, ακόμα χειρότερα, εκλογική ενασχόληση.