80 χρόνια από την νικηφόρα απεργία ενάντια στην πολιτική επιστράτευση των Ναζί
Αναδημοσίευση από την Αντεπίθεση των Εργαζομένων Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2023 (εκτεταμένη εκδοχή)
Στις 24 Φλεβάρη 1943, ξεσπά η νικηφόρα απεργία διαρκείας ενάντια στο μέτρο της πολιτικής επιστράτευσης που είχαν ανακοινώσει την προηγούμενη μέρα οι ναζιστικές κατοχικές δυνάμεις, διατάζοντας, όλοι οι άντρες (16-45 ετών) να εργαστούν σε στρατόπεδα εργασίας.
Το σχέδιο της πολιτικής επιστράτευσης των Ελλήνων εργαζομένων απασχολούσε τους Ναζί ήδη από το 1941. Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, της κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου, Γ. Μπάκος δήλωνε από τότε ότι είναι απαραίτητο να σταλθεί ένα ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στο Ανατολικό Μέτωπο για να πολεμήσει στο πλευρό των Γερμανών. Επίσης είχε προσπαθήσει να ιδρύσει μια εθνικοσοσιαλιστική λεγεώνα στα πρότυπα της Ισπανίας και της Γαλλίας αλλά δεν συγκεντρώθηκε ικανός αριθμός εθελοντών. Τα γεγονότα που αναγκάζουν τους Γερμανούς και τη δωσίλογη κυβέρνηση Λογοθετόπουλου να προχωρήσουν στην επιστράτευση είναι δύο: 1) η -καθοριστικής σημασίας- νίκη του Κόκκινου Στρατού στη Μάχη του Στάλινγκραντ τον Φλεβάρη του 1943. Η ήττα των γερμανικών δυνάμεων στο Στάλινγκραντ ήταν η αρχή μιας σειράς ηττών υπό το βάρος της επέλασης του Κόκκινου Στρατού, που ως γνωστών οδήγησε στην οριστική συντριβή των ναζιστικών δυνάμεων με την είσοδο των Σοβιετικών στο Βερολίνο στις 9 Μάη 1945. Οι απώλειες των Γερμανών είναι ανυπολόγιστες γι’ αυτό χρειάζονται τους Έλληνες (και τους Ευρωπαίους εργαζόμενους) ως «τζάμπα» εργατικά χέρια στην πολεμική τους βιομηχανία. Χαρακτηριστική είναι η φράση του Γκέμπελς «ο Γερμανικός λαός δίνει το αίμα του, η Ευρώπη θα δώσει την εργασία της». 2) Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στις 25 Νοεμβρίου 1942. Η ενέργεια αυτή δημιούργησε σοβαρά προβλήματα στον ανεφοδιασμό των γερμανικών στρατευμάτων. Έτσι, η επιστράτευση επιβλήθηκε ως μια μορφή πειθάρχησης και τιμωρίας του ελληνικού λαού.
Τα γεγονότα
Όταν το διάταγμα στάλθηκε προς δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, οι εργαζόμενοι του Εθνικού Τυπογραφείου ειδοποίησαν αμέσως το ΕΑΜ. Έτσι η απεργία μπόρεσε να οργανωθεί πολύ πιο εύκολα και γρήγορα.
24 Φλεβάρη: το Εργατικό ΕΑΜ καλεί απεργία. Μια σειρά από κλάδοι ανταποκρίνονται στο κάλεσμα και το κέντρο της Αθήνας πλημμυρίζει από σχεδόν 100.000 διαδηλωτές. Σημαντική είναι η συνεισφορά της νεολαίας και κυρίως των μαθητών που έχουν αποφασίσει απεργία-αποχή επ’ αόριστων για να στηρίξουν τους γονείς και τους αδελφούς τους. Οι διαδηλωτές κατευθύνονται ασταμάτητοι προς το Υπ. Εργασίας, εισβάλουν μέσα και το πυρπολούν καταστρέφοντας έτσι και τις λίστες των επιστρατευμένων. Την ίδια στιγμή μια άλλη ομάδα διαδηλωτών εισβάλει στα παλιά ανάκτορα (έδρα της κυβέρνησης) και καταστρέφει ολοσχερώς το γραφείο του Πρωθυπουργού. Αστυνομία και καραμπινιέροι επιτίθονται με σφαίρες στο ψαχνό για να καταστείλουν τη διαδήλωση με αποτέλεσμα 3 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες.
25 Φλεβάρη: οργανώνεται απεργία των «τριατατικών» εργαζόμενων (3Τ -ταχυδρομεία, τηλεγραφεία, τηλεφωνεία). Η συμμετοχή είναι σχεδόν καθολική. Η παράλυση των τηλεπικοινωνιών είναι βαρύ πλήγμα. Οι γερμανικές δυνάμεις εισβάλουν με τα όπλα και συλλαμβάνουν 200 απεργούς και τους φυλακίζουν στο υπόγειο του κτηρίου. Οι 200 εργαζόμενοι καταφέρνουν όμως να αποδράσουν και να ενωθούν με το τεράστιο πλήθος που διαδηλώνει στο κέντρο της Αθήνας.
28 Φλεβάρη: πραγματοποιείται η κηδεία του ποιητή Κωστή Παλαμά που πέθανε την προηγούμενη μέρα. Δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι φτάνουν από νωρίς στο Ά Νεκροταφείο Αθηνών. Μετά την ολοκλήρωση της κηδείας ακολούθησε νέα μεγάλη διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας και συγκρούσεις με τις γερμανικές και ιταλικές κατοχικές δυνάμεις.
5 Μάρτη: Αποτέλεσε το σημείο τομή για την έκβαση του αγώνα. Προκηρύσσεται Γενική Πολιτική Απεργία με βασικό αίτημα: «Κάτω η Πολιτική Επιστράτευση». Η απεργία έχει καθολική συμμετοχή και στις διαδηλώσεις συμμετέχουν περισσότεροι από 300.000. Οι διαδηλωτές οπλίζονται με ότι μπορούν να βρουν (νεράντζια, πέτρες, ξύλα κ.α.) ενώ υπάρχουν και λιγοστοί διαδηλωτές της περιφρούρησης που είναι οπλισμένοι με πιστόλια. Απέναντι τους βρίσκονται οι πάνοπλες γερμανικές και ιταλικές δυνάμεις (με τη συνδρομή και της ελληνικής χωροφυλακής) με αυτόματα όπλα, πολυβόλα, χειροβομβίδες και ελεύθερους σκοπευτές στις ταράτσες των πέριξ κτηρίων. Οι διαδηλωτές όμως δεν πτοούνται, ξανασπάνε και αυτή τη φορά τον αστυνομικό κλοιό, ξαναεισβάλουν στο Υπ. Εργασίας και καίνε τα χαρτιά των επιστρατευμένων. Στις σκληρές συγκρούσεις που ακολουθούν οι μηχανισμοί καταστολής και οι Ιταλοί καραμπινιέροι δολοφονούν τουλάχιστον 18 αγωνιστές και τραυματίζουν ακόμα 135. Όσο αναφορά τις απώλειες από την πλευρά των κατοχικών δυνάμεων, κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων η ορμή των μαζών ήταν τόσο θυελλώδης που κατάφεραν με γυμνά χέρια να τραυματίσουν βαριά τουλάχιστον 60 ενώ σκοτώθηκαν περίπου άλλοι 20, οι περισσότεροι από αυτούς από κατάγματα κρανίου ή στραγγαλισμό.
Ο ρόλος των τροτσκιστών
Οι τροτσκιστές συμμετέχουν στο κίνημα με όλες τους τις δυνάμεις. Από την πρώτη μέρα το Κόμμα Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΚΚΔΕ, ελληνικό τμήμα 4ης Διεθνούς) κάλεσε τους εργαζόμενους σε ένα Ενιαίο Ταξικό Μέτωπο Πάλης με στόχο την ακύρωση της επιστράτευσης. Επίσης μέσα από τις στήλες του Προλετάριου και του Διεθνιστή ασκούσε σκληρή κριτική στην λαϊκομετωπική, προδοτική πολιτική των ΕΑΜ/ΚΚΕ και καλούσε τους εργαζόμενους να παλέψουν ενάντια τόσο στο γερμανικό στρατό όσο και ενάντια στην ελληνική αστική τάξη και τους ιμπεριαλιστές «συμμάχους». Χαρακτηριστικό παράδειγμά της δράσης των τροτσκιστών ήταν η νικηφόρα απεργία στον Ευαγγελισμό στις 24/2. Συμμετείχε το 100% των εργαζομένων, οργανώθηκε απεργιακή φρουρά και τα αιτήματα των απεργών έγιναν δεκτά από την πρώτη κιόλας μέρα. Επίσης πολλές ήταν οι περιπτώσεις που εργοδότες κατέφευγαν στις κατοχικές δυνάμεις απέναντι στο Ταξικό Μέτωπο Πάλης που οικοδομούσαν τα μέλη του ΚΚΔΕ μέσα στους χώρους δουλειάς. Στον Πειραιά, στα μηχανουργεία Σταυριανού, η εργοδοσία παρέδωσε στους Γερμανούς 12 αγωνιστές εργάτες (εκ των οποίων οι 6 εκτελέστηκαν). Στον Βόλο εργοστασιάρχης ζήτησε από τους Ιταλούς να διώξουν με τα όπλα τους απεργούς εργάτες από το εργοστάσιο. Κάτω από τη διεθνιστική πίεση των εργατών οι Ιταλοί φαντάροι αρνήθηκαν να χτυπήσουν και όλα τα αιτήματα των απεργών έγιναν δεκτά.
Η έκβαση του αγώνα
Οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν τις επόμενες μέρες και στις 10 Μάρτη η κατοχική κυβέρνηση Λογοθετόπουλου αναγκάζεται να ακυρώσει οριστικά την επιστράτευση. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες νίκες του ελληνικού εργατικού κινήματος απέναντι στην Κατοχή. Καταρχάς είναι η πρώτη Γενική Πολιτική Απεργία στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β’ΠΠ και η μοναδική που ακυρώνει πλήρως την επιστράτευση. Δεύτερον, ουσιαστικά ρίχνει τον Λογοθετόπουλο, καθώς σε λιγότερο από ένα μήνα οι Γερμανοί τον αντικαθιστούν με τον Γ. Ράλλη. Επίσης, αποτελεί το σημείο–τομή που αρχίζει να γέρνει η ζυγαριά εις βάρος των ναζιστικών δυνάμεων. Οι εργατικές λαϊκές μάζες θα μπουν με νέα πνοή στον αγώνα και μετά από ενάμιση περίπου χρόνο (12 Οκτώβρη 1944) θα διώξουν τα ναζιστικά στρατεύματα από την Αθήνα. Η μεγάλη νικηφόρα απεργία του ελληνικού λαού ενάντια στην πολιτική επιστράτευση αποτελεί την πρώτη πράξη την ελληνικής επανάστασης 1943-1949.
Τέλος η νικηφόρα έκβαση της απεργίας αυτής δεν έχει καμία σχέση με την προδοτική πολιτική των ΕΑΜ/ΚΚΕ. Η απεργία κέρδισε χάρη στον ηρωισμό, την μαχητικότητα και κυρίως το συσσωρευμένο μίσος των πλατειών λαϊκών μαζών για τις ναζιστικές κατοχικές δυνάμεις. Η απόφαση της επιστράτευσης ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
