Η σφαγή της πλατείας Τιέν Αν Μεν το 1989
Η σφαγή της εξέγερσης στην πλατεία Τιέν Αν Μεν το 1989
–
Από την Εργατική Πάλη Απριλίου
–
Πριν ακόμη από την κατάληψη της εξουσίας το 1949, το ΚΚ Κίνας ήταν ήδη ένα γραφειοκρατικά παραμορφωμένο κόμμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, μετά τη νίκη της κινεζικής επανάστασης, να δημιουργηθεί ένα εργατικό κράτος, που ήταν από την αρχή γραφειοκρατικά παραμορφωμένο, υπό την ηγεσία του Μάο Τσετούνγκ και του ΚΚΚ. Η ηγεσία του κόμματος αρνήθηκε να στηριχθεί στην ελεύθερη αυτοοργάνωση του κινέζικου προλεταριάτου, σε εργατικά συμβούλια, με σκοπό την εξυπηρέτηση και διασφάλιση των ιδιαίτερων υλικών της προνομίων.
Τα προβλήματα που συσσωρεύονταν από τις γραφειοκρατικές παλινωδίες και τις αποτυχίες της οικονομικής πολιτικής άρχισαν να προκαλούν ρωγμές στο εσωτερικό του ΚΚΚ. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 είχε σχηματιστεί η πτέρυγα των «ανανεωτών», συσπειρωμένη αρχικά γύρω από τον Τσου Εν Λάι και αργότερα τον Ντενγκ Ξιάο Πινγκ. Ευνοούσε ανοίγματα στην οικονομία της αγοράς με σταδιακές παραχωρήσεις προς τον καπιταλισμό. Μετά τον θάνατο του Μάο το 1976, στην εσωκομματική διαμάχη για τη διαδοχή στην κομματική ηγεσία, αναδείχθηκε νικήτρια η μερίδα της γραφειοκρατίας με επικεφαλής τον Ντενγκ. Αυτή επέτρεψε την περιορισμένη διείσδυση ξένων εταιρειών και προώθησε την αποκέντρωση του οικονομικού σχεδιασμού, παραχωρώντας σημαντικές εξουσίες στους κατά τόπους διευθυντές. Παράλληλα, άρχισαν να γίνονται απολύσεις και γενικότερα να χάνονται βασικές κατακτήσεις των εργατών, θεμέλια της επανάστασης. Η κατάσταση αυτή γρήγορα προκάλεσε την αντίδραση των λαϊκών μαζών.
Εκείνη την περίοδο κάνει την πρώτη του εμφάνιση το κινεζικό φοιτητικό κίνημα.. Ξεκίνησε να παλεύει για δημοκρατικά δικαιώματα και πολιτικές ελευθερίες. Τα αιτήματά του έθεταν τη βάση για μια πραγματική εργατική αντιγραφειοκρατική επανάσταση στην Κίνα, αλλά δεν μπόρεσε να παρασύρει και τις εργατικές μάζες και τελικά ηττήθηκε. Ένα επόμενο κύμα κινητοποιήσεων εμφανίστηκε μερικά χρόνια μετά, τον Δεκέμβριο του 1986, με αφορμή την αποπομπή από την κομματική ηγεσία του Χου Γιάο Μπανκ, ηγετικού στελέχους με φήμη «αντιγραφειοκράτη». Τέλος, η τρίτη φάση του κινήματος πυροδοτήθηκε με αφορμή την κηδεία του Χου, τον Απρίλη του 1989, όπου παρά την κυβερνητική απαγόρευση, 150.000 άνθρωποι διαδήλωσαν στο Πεκίνο, κρατώντας κόκκινες σημαίες και τραγουδώντας τη Διεθνή.
Σε όλες αυτές τις φάσεις, οι φοιτητές, οι δάσκαλοι και οι διανοούμενοι αποτέλεσαν τον πυροδότη αλλά και τμήμα της πρωτοπορίας του κινήματος. Παράλληλα, όμως, την ίδια περίοδο εμφανίζονται και σε πολλές άλλες πόλεις της αχανούς Κίνας μαζικές απεργίες εργαζομένων και αγροτών. Ωστόσο δεν μπόρεσαν να ενοποιηθούν και να υιοθετήσουν κεντρικά αιτήματα.
Τα βασικά αιτήματα των φοιτητών ήταν: α) εσωτερική δημοκρατία μέσα στο κόμμα, β) να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι για την καταστολή των φοιτητών, γ) ελευθερία του τύπου και των συγκεντρώσεων, δ) δημοσιοποίηση του πλούτου και της περιουσίας της κρατικής ηγεσίας, ε) λήψη μέτρων ενάντια στα προνόμια και τη διαφθορά της κρατικής και κομματικής ηγεσίας. Προφανώς, αυτά τα αιτήματα στόχευαν στην ανατροπή της γραφειοκρατίας.
Στο τέλος του Απρίλη, οι φοιτητές, μπροστά και στις απειλές του καθεστώτος για αιματηρή καταστολή, αποφάσισαν να οργανώσουν μαζικές εξορμήσεις σε χώρους δουλειάς για να ζητήσουν βοήθεια από τους εργάτες. Με τη συμμετοχή εργατών και ανέργων, οι διαδηλώσεις μαζικοποιούνταν συνεχώς και επεκτείνονταν σε όλη τη χώρα. Στα μέσα Μάη, οι διαδηλωτές ανέρχονταν σε εκατοντάδες χιλιάδες και ξεκινούν απεργίες με κύριο αίτημα την ίδρυση ανεξάρτητων συνδικάτων.
Τότε η ηγεσία του κόμματος ανακοίνωσε στρατιωτικό νόμο από τις 17 έως τις 22 Μαΐου. Αντιδρώντας στις απειλές της κυβέρνησης, πάνω από 1,5 εκ. διαδηλωτές —εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία ήταν εργάτες— άρχισαν να συρρέουν στους δρόμους του Πεκίνου. Παρόμοιες συγκεντρώσεις πραγματοποιούνταν ταυτόχρονα και σε άλλες σημαντικές πόλεις (π.χ. Σαγκάη) και περιοχές της Κίνας. Μπροστά στην απειλή για στρατιωτική επέμβαση, εργάτες και φοιτητές δημιούργησαν δομές αυτοοργάνωσης στο Πεκίνο αλλά και σε εκατοντάδες πόλεις της αχανούς χώρας. Πρακτικά, σε κάθε γειτονιά του Πεκίνου δημιουργήθηκαν επιτροπές με στόχο να κινητοποιούν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, για να εμποδίσουν τον στρατό, τα τανκς και να μπορέσουν να μιλήσουν με τους φαντάρους, όπου σε πολλές περιπτώσεις κατάφεραν να συναδελφωθούν μαζί τους.
Για αρκετές μέρες, η κυβέρνηση είχε χάσει τον έλεγχο και το κέντρο του Πεκίνο, η πλατεία Τιέν Αν Μεν βρισκόταν στα χέρια των εργατών και των φοιτητών. Όμως, η έλλειψη πολιτικής πείρας του κινήματος και μιας συγκροτημένης πολιτικής δύναμης (λόγω της σκληρής καταστολής της γραφειοκρατίας), που θα κατηύθυνε την ορμητικότητα των μαζών προς τον στόχο της κατάληψης της εξουσίας, επέτρεψαν στους γραφειοκράτες να κερδίσουν χρόνο και να ανασυγκροτήσουν τις δυνάμεις τους. Ένα τρομερό κύμα αντεπαναστατικής τρομοκρατίας σάρωσε ολόκληρη την Κίνα, με δεκάδες χιλιάδες φυλακίσεις και εκτελέσεις αγωνιστών και κορυφώθηκε με την σφαγή των αγωνιστών στην πλατεία Τιέν Αν Μεν του Πεκίνου, στις 3 Ιούνη 1989. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων παραμένει ακόμη και σήμερα άγνωστος.
Αυτή η σημαντική αντιγραφειοκρατική πολιτική εξέγερση, αυτό το εκτεταμένο και πρωτοφανές απεργιακό κύμα, αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια ιστορία του εργατικού κινήματος. Αν είχε νικήσει, θα είχε αλλάξει ο ρους της παγκόσμιας ιστορίας και η μοίρα του παγκόσμιου προλεταριάτου. Η ήττα της εξέγερσης άνοιξε πρακτικά τον δρόμο για την σταδιακή παλινόρθωση του καπιταλισμού στην Κίνα.
Καρβούνης Γρηγόρης
