Ο οργουελικός Όργουελ (του Δημήτρη Κατσορίδα)

Ο οργουελικός Όργουελ 

–

Του Δημήτρη Κατσορίδα

–

Ένα απολαυστικό graphic novel, κάτι σαν τα εικονογραφημένα περιοδικά, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μίνωας, με τίτλο, Όργουελ, το οποίο δημιούργησε ο Πιερ Κριστέν (κείμενα) σε συνεργασία με τον εικονογράφο Σεμπαστιέν Βερντιέ.  

Προ­φα­νώς, έγινε με αφορ­μή τη συ­μπλή­ρω­ση των 70 χρό­νων από το θά­να­το του Τζορτζ Όρ­γου­ελ (1903-1950), ενός αν­θρώ­που, του οποί­ου το όνομα έμελε να συν­δε­θεί με τη δυ­στο­πία, όπως είναι το κλα­σι­κό πλέον έργο του, «1984», αλλά και το εξί­σου αλ­λη­γο­ρι­κό, «Η Φάρμα των ζώων». Μέσα από την ει­κο­νο­γρά­φη­ση σκια­γρα­φεί­ται τόσο η πε­ρι­πε­τειώ­δης ζωή του, όσο και η προ­σφο­ρά του στα πο­λι­τι­κά πράγ­μα­τα, στον πο­λι­τι­σμό και τον αν­θρω­πι­σμό. 

Η οι­κο­γέ­νειά του ανήκε στο «κα­τώ­τε­ρο τμήμα της ανώ­τε­ρης με­σαί­ας τάξης», όπως λέει ο ίδιος, με αρ­κε­τή δόση σαρ­κα­σμού. Από μι­κρός φά­νη­κε η ροπή του προς τη λο­γο­τε­χνία και το γρά­ψι­μο, αλλά και το πάθος του για τη φύση, όπως και η τάση του για μο­να­χι­κό­τη­τα. Μετά την απο­φοί­τη­ση του από το Ίστον κάνει την επι­λο­γή να γίνει αστυ­νο­μι­κός στη Βιρ­μα­νία (1926). Η εκεί εμπει­ρία του, τον έκανε να μι­σή­σει τον ιμπε­ρια­λι­σμό και να εγκα­τα­λεί­ψει αυτή τη δου­λειά, αλλά ταυ­τό­χρο­να τον ώθησε να γρά­ψει το πρώτο του βι­βλίο, με τίτλο, «Οι μέρες της Βιρ­μα­νί­ας». 

Στα­δια­κά απο­μα­κρύ­νε­ται από την οι­κο­γέ­νεια του, ακο­λου­θεί μια μπο­έ­μι­κη ζωή, και τάσ­σε­ται με τους «από κάτω», τους προ­λε­τά­ριους, τους πα­ρί­ες, τους άστε­γους. Θα μεί­νει σε δη­μό­σια υπνω­τή­ρια και θα συ­να­να­στρα­φεί με τους άστε­γους τόσο στο Πα­ρί­σι όσο και στο Λον­δί­νο, ενώ θα ερ­γα­στεί και ως λαν­τζέ­ρης σε ξε­νο­δο­χείο, μέσω του οποί­ου θα πα­ρα­τη­ρή­σει το σύ­στη­μα κα­στών και ιε­ραρ­χιών που διέ­πει τη ζωή ενός ξε­νο­δο­χεί­ου «αυ­στη­ρά κα­θο­ρι­σμέ­νη όπως στον στρα­τό» (ο διευ­θυ­ντής, ο υπεύ­θυ­νος προ­σω­πι­κού, ο σεφ, τα γκαρ­σό­νια, οι κα­μα­ριέ­ρες, οι πλύ­στρες, οι βοη­θοί σερ­βι­τό­ροι, οι σο­με­λιέ, οι γκρουμ, οι απο­θη­κά­ριοι, οι αχθο­φό­ροι, οι υπεύ­θυ­νοι για τον πάγο, οι αρ­το­ποιοί, οι νυ­χτο­φύ­λα­κες, οι πορ­τιέ­ρη­δες, οι λαν­τζέ­ρη­δες). 

Γυρ­νώ­ντας στην Αγ­γλία (1927), ασχο­λεί­ται με τη δη­μο­σιο­γρα­φία, αλλά και τη συγ­γρα­φή βι­βλί­ων, μέσα στα οποία με­τα­φέ­ρει πολ­λές από τις κοι­νω­νι­κές εμπει­ρί­ες που είχε απο­κτή­σει. Σε αυτά πε­ρι­γρά­φει τις άθλιες συν­θή­κες ζωής των αν­θρώ­πων της ερ­γα­τι­κής τάξης και των πλη­βεί­ων, αλλά και «την κα­τα­στρο­φι­κή, απο­δο­μη­τι­κή επί­δρα­ση που έχει η ανερ­γία πάνω σε κάθε άν­θρω­πο». Τότε είναι που επι­νο­εί το ψευ­δώ­νυ­μο Όρ­γου­ελ, από το όνομα ενός πο­τα­μού που του άρεσε να ψα­ρεύ­ει, με το οποίο θα γίνει και θα μεί­νει πα­γκο­σμί­ως γνω­στός (το πραγ­μα­τι­κό του όνομα ήταν Έρικ Μπλερ). Επί­σης, τότε είναι που με­τα­μορ­φώ­νε­ται και σε ένα ανυ­πο­χώ­ρη­το, αν και με κρι­τι­κή θε­ώ­ρη­ση σο­σια­λι­στή, αλλά ταυ­τό­χρο­να και σε ανη­λεή κρι­τι­κό του στα­λι­νι­σμού. Εν τω με­τα­ξύ, πα­ντρεύ­ε­ται με την Αϊλίν Ο’Σό­νε­σι, η οποία ήταν προ­σκεί­με­νη στο Ανε­ξάρ­τη­το Ερ­γα­τι­κό Κόμμα (ΑΕΚ). Η σχέση του, με το ΑΕΚ, θα  κα­θό­ρι­ζε ση­μα­ντι­κά τον πο­λι­τι­κό του προ­σα­να­το­λι­σμό, προς μια ηθική ιδέα για τον σο­σια­λι­σμό, ξέ­χω­ρα που μέσα στις γραμ­μές του κόμ­μα­τος υπήρ­χε και μια ομάδα τρο­τσκι­στών. 

Κατά τη διάρ­κεια του Ισπα­νι­κού Εμ­φυ­λί­ου Πο­λέ­μου (1936-39), ο Όρ­γου­ελ θα πάει στην Ισπα­νία. Εκεί, όχι μόνο θα τα­χθεί υπέρ των δη­μο­κρα­τι­κών ενά­ντια στους φα­σί­στες, αλλά θα πάρει μέρος και στις μάχες στο μέ­τω­πο, μέσα από τις γραμ­μές του POUM (Ερ­γα­τι­κό Κόμμα Μαρ­ξι­στι­κής Ενό­τη­τας), ένα κόμμα συ­μπα­θών στον τρο­τσκι­σμό. Μά­λι­στα, τραυ­μα­τί­στη­κε και στο λαιμό. Μετά την ανάρ­ρω­σή του, σε νο­σο­κο­μείο στη Βαρ­κε­λώ­νη, θα βρε­θεί στο στό­χα­στρο των στα­λι­νι­κών και θα ανα­γκα­στεί να φύγει εσπευ­σμέ­να για την Αγ­γλία, όπου και δη­μο­σιεύ­ει το βι­βλίο του, «Φόρος τιμής στην Κα­τα­λω­νία» (1938). 

Κατά τη διάρ­κεια του Β΄ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου, εντάσ­σε­ται στην Εθνο­φρου­ρά με τον βαθμό του λοχία, λόγω της εμπει­ρί­ας του. Όμως, παρά τις δύ­σκο­λες συν­θή­κες του πο­λέ­μου και των βομ­βαρ­δι­σμών, απο­φα­σί­ζουν με τη γυ­ναί­κα του να υιο­θε­τή­σουν ένα παιδί. 

Μετά τον πό­λε­μο εκ­δί­δει το βι­βλίο του, «Η φάρμα των ζώων» (1944). Εκεί, έχο­ντας ως πρω­τα­γω­νι­στές διά­φο­ρα είδη ζώων, τα οποία κα­ταρ­χάς λει­τουρ­γού­σαν όλα μέσα στη φάρμα με ισό­τι­μες σχέ­σεις, δεί­χνει πως κά­ποια από αυτά (τα γου­ρού­νια) σφε­τε­ρί­ζο­νται την εξου­σία σε βάρος των υπο­λοί­πων. «Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά με­ρι­κά ζώα είναι πιο ίσα από τ’ άλλα», λέει. Μέσα από αυτό ασκεί μια σκλη­ρή κρι­τι­κή στον στα­λι­νι­σμό, ο οποί­ος σφε­τε­ρί­στη­κε την εξου­σία από την ερ­γα­τι­κή τάξη και εκ­φύ­λι­σε την έν­νοια του σο­σια­λι­σμού. 

Μετά από λίγο διά­στη­μα πε­θαί­νει η γυ­ναί­κα του. Ανα­γκά­ζε­ται να με­γα­λώ­νει μόνος τον γιό του, ενώ από τον Σε­πτέμ­βριο του 1947 νο­ση­λεύ­ε­ται κάθε τόσο στο νο­σο­κο­μείο, επει­δή η φυ­μα­τί­ω­ση έχει αρ­χί­σει να επι­δει­νώ­νε­ται. Πε­θαί­νει λίγο αρ­γό­τε­ρα, τον Ια­νουά­ριο του 1950. Εν τω με­τα­ξύ, έχει προ­λά­βει να τε­λειώ­σει το βι­βλίο του, «1984. 

Ο Όρ­γου­ελ, μέσα από αυτό το βι­βλίο, πέ­ρα­σε στην ιστο­ρία με την προ­φη­τι­κή επι­νό­η­ση του Με­γά­λου Αδελ­φού (Big Brother). Με την προει­δο­ποί­η­ση ότι «Ο με­γά­λος αδελ­φός σε βλέ­πει», προ­α­νήγ­γει­λε επί της ου­σί­ας τον έλεγ­χο των μέσων μα­ζι­κής ενη­μέ­ρω­σης από λί­γους, αλλά και τον συ­νε­χή έλεγ­χο των πο­λι­τών τόσο στα προ­σω­πι­κά τους δε­δο­μέ­να όσο και μέσα από τις κά­με­ρες πα­ντού. Δη­λα­δή, ένα Πα­νο­πτι­κό σύ­στη­μα ελέγ­χου των πά­ντων. Μέχρι και σε reality χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε αυτό που προ­εί­δε ο Όρ­γου­ελ. Γι’ αυτό δεν είναι τυ­χαίο που το επί­θε­το «ορ­γου­ε­λι­κός», «απέ­κτη­σε μια συν­θη­μα­τι­κή λει­τουρ­γία, όπως το ‘‘καφ­κι­κό­ς’’». Υπήρ­χε, βέ­βαια, και η ελ­πί­δα μέσα σε αυτό το δυ­στο­πι­κό πε­ρι­βάλ­λον. Και η ελ­πί­δα είναι η τσί­χλα, το πουλί που τρα­γου­δά­ει για ελευ­θε­ρία στην ύπαι­θρο, καθώς επί­σης η αγάπη του Γουίν­στον Σμιθ για τη Τζού­λια. Όμως, η με­γα­λύ­τε­ρη ελ­πί­δα βρί­σκε­ται στην ερ­γα­τι­κή τάξη. «Αν υπάρ­χει ελ­πί­δα, βρί­σκε­ται στους ερ­γά­τες», λέει. 

Τέλος, να πούμε ότι ο Όρ­γου­ελ αξιο­ποι­ή­θη­κε από όλα τα κι­νή­μα­τα κρι­τι­κής σκέ­ψης, προ­κει­μέ­νου να στη­λι­τευ­θούν οι εξου­σια­στι­κές σχέ­σεις και η εκ­με­τάλ­λευ­ση.