Το ζήτημα των μαύρων στην Αμερική (συζήτηση του Λ. Τρότσκι με τον εκπρόσωπο των αμερικανών τροτσκιστών Αρνέ Σβάμπεκ)

Στις 20 Αυγούστου συμπληρώνονται 80 χρόνια από την ημέρα της δολοφονίας του Λέοντα Τρότσκι, από τον πράκτορα της Γκε Πε Ου Ραμόν Μερκαντέρ. Έτσι ο Στάλιν «έκλεινε» ή νόμιζε τους λογαριασμούς του με τον ηγέτη, μαζί με τον Λένιν, της πρώτης νικηφόρας σοσιαλιστικής προλεταριακής επανάστασης και γενικότερα με τον μπολσεβικισμό, τον επαναστατικό μαρξισμό και με την σοσιαλιστική επανάσταση. Γι’ αυτή τη θλιβερή επέτειο η ιστοσελίδα μας θα δημοσιεύσει σειρά άρθρων. Το 2ο άρθρο (είναι μια συζήτηση του Τρότσκι με τον εκπρόσωπο των αμερικανών τροτσκιστών Αρνέ Σβάμπεκ[1])  που δημοσιεύουμε στην ιστοσελίδα μας, είναι για το ζήτημα των μαύρων στις ΗΠΑ, που έχει έρθει και πάλι στην επικαιρότητα με τόση σφοδρότητα. Η συζήτηση[2] ξεκίνησε σαν ερώτηση για το ποια στάση θα έπρεπε να κρατήσουν οι αμερικάνοι επαναστάτες απέναντι στο ζήτημα της καταπίεσης των μαύρων στις Η.Π.Α., αλλά σύντομα γενικεύτηκε σε συζήτηση επί των βασικών αρχών της μαρξιστικής πολιτικής στο ζήτημα της εθνικής αυτοδιάθεσης.

Παρά το γεγονός ότι πολλά πράγματα έχουν αλλάξει από τότε, το κείμενο έχει μια επίκαιρη και χρήσιμη σημασία στις μέρες μας. κυρίως για τη μέθοδο που χρησιμοποιεί ο Τρότσκι για την προσεγγίσει, τόσο δύσκολων προβλημάτων, ιδιαίτερα για το κίνημα τω μαύρων (και όχι μόνο) των ΗΠΑ. Ο ίδιος ο Malcolm X. τρεις δεκαετίες αργότερα, ξαναγύρισε στη μελέτη των θέσεων του Τρότσκι σχετικά με το ζήτημα.

 –

 –

 

Το ζήτημα των μαύρων στην Αμερική

–

ΣΒΑΜΠΕΚ:Δεν έχουμε για αυτό το ζήτημα, στο εσωτερικό της Αμερικάνικης οργάνωσης σοβαρές διαφωνίες σημαντικού χαρακτήρα, αλλά ωστόσο δεν έχουμε καταλήξει και σ’ ένα πρόγραμμα. Γι’ αυτό θα παρουσιάσω εδώ μόνο τις γενικές κατευθύνσεις στις οποίες έχουμε καταλήξει σε γενικές γραμμές.

Πρώτα απ’ όλα πώς πρέπει να προσεγγίζουμε το ζήτημα των Αμερικάνων μαύρων: Σαν ένα ζήτημα εθνικής μειονότητας ή σαν ένα ζήτημα φυλετικής μειονότητας; Αυτό έχει την μεγαλύτερη σημασία για το πρόγραμμά μας.

Οι Σταλινικοί επιμένουν στο κυριότερο σύνθημά τους αυτό της αυτοδιάθεσης για τους Μαύρους και σε συνάρτηση μ’ αυτό το αίτημα, τη δημιουργία ενός ξεχωριστού κράτους με ανεξάρτητη υπόσταση για τους Μαύρους που ζουν στην περιοχή του Νότου. Το πρακτικό αποτέλεσμα αυτής της έκκλησης έχει οδηγήσει σε αρκετές οπορτουνιστικές ενέργειες από μέρους τους. Από την άλλη μεριά, αναγνωρίζω το γεγονός ότι στην πρακτική δουλειά ανάμεσα στους Μαύρους και παρά τα ατελείωτα λάθη του, το Κομμουνιστικό Κόμμα μπορεί επίσης να παρουσιάσει και αρκετές επιτυχίες.

Για παράδειγμα στις απεργίες στις κλωστοϋφαντουργίες του Νότου, όπου κατά ένα μεγάλο βαθμό οι φυλετικές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στους εργάτες κατέρρευσαν.

Ο Γουίσμπορντ  όπως φαίνεται είναι επίσης σε συμφωνία με το σύνθημα της αυτοδιάθεσης και της δημιουργίας ξεχωριστού κράτους. Επιμένει κιόλας ότι αυτό το σύνθημα είναι η έκφραση της θεωρίας της διαρκούς επανάστασης στην Αμερική.

Αλλά ας προχωρήσουμε την κουβέντα παραπέρα: Υπάρχουν περίπου 13 εκατομμύρια Μαύροι στην Αμερική, η πλειοψηφία τους βρίσκεται στις Νότιες πολιτείες. Στις πολιτείες του Βορρά οι Μαύροι είναι συγκεντρωμένοι στις βιομηχανικές περιοχές σαν βιομηχανικοί εργάτες. Στο Νότο είναι κυρίως αγρότες και ακτήμονες.

ΤΡΟΤΣΚΙ: Έχουν νοικιάσει τη γη τους από το κράτος ή από ιδιώτες γαιοκτήμονες;

ΣΒΑΜΠΕΚ: Από ιδιώτες γαιοκτήμονες, λευκούς φάρμερς και ιδιοκτήτες φυτειών. Λίγοι Μαύροι κατέχουν ιδιοκτησία στη γη που καλλιεργούν.

Ο μαύρος πληθυσμός του Νότου βρίσκεται σ’ ένα χαμηλότερο επίπεδο – οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό. Στο Νότο κυριαρχούν ακόμη οι καταπιεστικές μέθοδοι αποκλεισμού της νομοθεσίας Jim Crow[3]. Είναι αποκλεισμένοι ακόμη από ορισμένα σημαντικά συνδικάτα.

Κατά τη διάρκεια όμως του Παγκόσμιου Πολέμου και έκτοτε η μετανάστευση από το Νότο προς το Βορρά αυξήθηκε. Ίσως τέσσερα με πέντε εκατομμύρια Μαύρων τώρα κατοικούν στο Βορρά. Ο μαύρος πληθυσμός του Βορρά είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου προλεταριακός, αλλά και στο Νότο επίσης η προλεταριοποίηση αναπτύσσεται.

Σήμερα καμιά από τις Πολιτείες του Νότου δεν έχει πλειοψηφία Μαύρων. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της μετανάστευσης στο Βορρά. Το ερώτημα τίθεται ως εξής: Είναι οι Μαύροι, με την πολιτική σημασία του όρου, μια εθνική ή μια φυλετική μειονότητα; Οι Μαύροι έχουν εντελώς ενταχθεί στην κοινωνία και έχουν αμερικανοποιηθεί, η δε ζωή τους στην Αμερική έχει ανατρέψει το σύνολο των παραδόσεων του παρελθόντος τους, αλλάζοντάς τες. Δεν μπορούμε επίσης να θεωρήσουμε τους Μαύρους σαν μια εθνική μειονότητα με την έννοια μιας ξεχωριστής γλώσσας που δεν έχουν. Δεν έχουν ακόμη ιδιαίτερα εθνικά έθιμα, ούτε ξεχωριστή εθνική κουλτούρα ή θρησκεία και επιπλέον δεν έχουν ιδιαίτερα εθνικά συμφέροντα. Είναι αδύνατον να αναφερόμαστε σ’ αυτούς σαν μια εθνική μειονότητα μ’ αυτή την έννοια.  Είναι γι’ αυτό το λόγο που η άποψή μας για τους Αμερικάνους Μαύρους είναι ότι αποτελούν μια φυλετική μειονότητα της οποίας η θέση και τα συμφέροντά της καθορίζονται από τις ταξικές σχέσεις στη χώρα και εξαρτώνται από αυτές.

Για εμάς οι Μαύροι αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα της ταξικής πάλης, σχεδόν έναν αποφασιστικό παράγοντα. Αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα του προλεταριάτου. Υπάρχει επίσης μια μικροαστική τάξη Μαύρων στην Αμερική, αλλά όχι τόσο δυνατή και με τόση επιρροή ούτε και παίζει ένα τόσο σημαντικό ρόλο όσο οι μικροαστοί ή οι αστοί των εθνικά καταπιεσμένων λαών στις αποικίες.

Το Σταλινικό σλόγκαν της «αυτοδιάθεσης» κυρίως βασίζεται στην πεποίθηση ότι οι μαύροι της Αμερικής αποτελούν μια εθνική μειονότητα που πρέπει να κερδηθεί σαν συμμαχική δύναμη. Για εμάς το ζήτημα μπαίνει ως εξής: Πρέπει να κερδίσουμε τους Μαύρους σαν σύμμαχους σ’ αυτή τη βάση ή θέλουμε να κερδίσουμε το μαύρο προλεταριάτο ή τους μαύρους μικροαστούς; Για εμάς φαίνεται ότι μπορούμε να κερδίσουμε αυτό το σλόγκαν κυρίως τους μικροαστούς και συνεπώς δεν μπορούμε να έχουμε προσανατολισμένο το κυρίαρχο ενδιαφέρον μας στο να τους τραβήξουμε σ’ αυτή τη βάση, σαν σύμμαχους. Αναγνωρίζουμε ότι οι φτωχοί αγρότες και ακτήμονες είναι οι πλησιέστεροι σύμμαχοι του προλεταριάτου, αλλά κατά την άποψή μας μπορούν να κερδηθούν κυρίως στη βάση της ταξικής πάλης. Συμβιβασμός σ’ αυτό το ζήτημα αρχής θα έθετε τους μικροαστούς συμμάχους επικεφαλής του προλεταριάτου και των φτωχότερων αγροτών επίσης. Αναγνωρίζουμε επίσης την ύπαρξη διαφορετικών επιπέδων στην ανάπτυξη της συνείδησης που απαιτούν παραπέτα εξειδίκευσης των συνθημάτων μας. Αλλά τα Σταλινικά συνθήματα μας φαίνονται ότι οδηγούν κατευθείαν «στη δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς».

Η ενότητα των εργατών, λευκών και μαύρων, θα πρέπει να προετοιμαστεί και να βγει μέσα από την ταξική πάλη σε ταξική βάση, αλλά για να συμβεί αυτό είναι απαραίτητο επίσης να αναγνωρίσουμε τα φυλετικά ζητήματα και σ’ ό,τι αφορά τα συνθήματά μας να εξειδικεύσουμε τα συνθήματα γι’ αυτά τα φυλετικά ζητήματα.

Κατά την άποψή μας το κυρίαρχο σύνθημά μας θα πρέπει να είναι: «κοινωνική πολιτική και οικονομική ισότητα για τους Μαύρους» με όλα τα παράγωγα συνθήματα αυτού του σλόγκαν. Αυτό είναι ένα σύνθημα κατά πολύ διαφορετικό από αυτό των σταλινικών για την αυτοδιάθεση μιας εθνικής μειονότητας. Οι ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος επιμένουν ότι οι μαύροι εργάτες και αγρότες μπορούν να κερδηθούν μόνο στη βάση αυτού του συνθήματος. Όταν ξεκίνησαν να βάζουν αυτό το σύνθημα το έβαζαν σ’ όλες τις Πολιτείες των Η.Π.Α., αλλά τώρα έχουν περιοριστεί μόνο στις νότιες Πολιτείες.

Για εμάς, οι μαύροι εργάτες μπορούν να κερδηθούν μόνο στη βάση της ταξικής πάλης, αφού όπως είπα βάλουμε και τα ιδιαίτερα φυλετικά συνθήματα που απαντούν στο παρόν επίπεδο φυλετικής συνείδησης. Είναι κατ’ αυτόν τον τρόπο που πιστεύουμε ότι και οι φτωχοί μαύροι αγρότες μπορούν να κερδηθούν σαν άμεσοι σύμμαχοι. Στην πραγματικότητα, το θέμα των συνθημάτων των σχετικών με το ζήτημα των μαύρων είναι πρόβλημα πολιτικού προγράμματος. Πώς θα κερδίσουμε τους μαύρους; Πιστεύουμε κυρίως με φυλετικά συνθήματα: Ισότητα με τους λευκούς και όλα τα άλλα συνθήματα που απορρέουν από αυτό.

ΤΡΟΤΣΚΙ: Η θέση των Αμερικάνων συντρόφων δεν μου φαίνεται εντελώς πειστική. Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση είναι ένα δημοκρατικό αίτημα. Οι Αμερικάνοι σύντροφοί μας, αντιπαραθέτουν το φιλελεύθερο αίτημα στο δημοκρατικό αίτημα. Το φιλελεύθερο αίτημα είναι περισσότερο πολύπλοκο. Καταλαβαίνω τι σημαίνει πολιτική ισότητα. Αλλά τι σημαίνει οικονομική και κοινωνική ισότητα μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα; Σημαίνει αυτό ένα κάλεσμα στην κοινή γνώμη ότι όλοι θα πρέπει να απολαμβάνουν ίση μεταχείριση από το νόμο; Αλλά αυτό είναι η πολιτική ισότητα. Το σύνθημα για «πολιτική, οικονομική και κοινωνική» ισότητα ακούγεται διφορούμενο και γι’ αυτό λαθεμένο.

Οι Μαύροι είναι μια φυλή και όχι ένα έθνος. Τα έθνη αναπτύσσονται πέρα από τον φυλετικό παράγοντα υπό διαφοροποιημένες συνθήκες. Οι μαύροι στην Αφρική δεν αποτελούν ακόμη ένα έθνος αλλά βρίσκονται στη διαδικασία να διαμορφώσουν έθνη.

Οι μαύροι Αμερικάνοι βρίσκονται σε ανώτερο πολιτιστικό επίπεδο. Αλλά καθώς βρίσκονται κάτω από την κυριαρχία των λευκών Αμερικάνων γίνονται ολοένα και πιο πολύ ενδιαφερόμενοι για την ανάπτυξη των μαύρων Αφρικανών. Οι μαύροι της Αμερικής θα αναπτύξουν σίγουρα ηγέτες για τους μαύρους της Αφρικής και αυτό που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι αυτό θα επηρεάσει την ανάπτυξη της πολιτικής συνειδητοποίησης και στην ίδια την Αμερική.

Εμείς, φυσικά δεν ωθούμε τους μαύρους να μετατραπούν σε ξεχωριστό έθνος, το εάν ήδη είναι αποτελεί ένα ζήτημα της συνειδητοποίησής τους και επίσης της θέλησής τους και της κατεύθυνσής τους. Εμείς λέμε: αν οι μαύροι το θέλουν αυτό τότε πρέπει να παλέψουμε ενάντια στον ιμπεριαλισμό μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματός μας, για να ασκήσουν αυτό τους το δικαίωμα, όπως και όποτε θέλουν, ακόμη και εάν αυτό σημαίνει να αποσχίσουν ένα κομμάτι γης για να κάνουν το δικό τους κράτος. Το γεγονός ότι τώρα δεν είναι πλειοψηφία σε καμία πολιτεία των Η.Π.Α. δεν έχει σημασία. Δεν είναι ένα ζήτημα του τρόπου διακυβέρνησης των Πολιτειών αλλά ένα ζήτημα της διάθεσης των Μαύρων.

Το ότι θα υπάρξουν και λευκοί στις περιοχές που θα επικρατήσουν οι μαύροι δεν είναι το κυρίαρχο ζήτημα και δε χρειάζεται να πονοκεφαλιάζουμε από τώρα με την μελλοντική υπόθεση του να γίνονται καμιά φορά οι λευκοί θύματα καταπίεσης από τους μαύρους. Σε κάθε περίπτωση, είναι η καταπίεση που υφίστανται οι μαύροι αυτό που τους ωθεί σε πολιτική και εθνική ενότητα.

Το ότι το σύνθημα της «αυτοδιάθεσης» θα είναι ιδιαίτερα δημοφιλές κυρίως ανάμεσα στους μικροαστούς και όχι τόσο στους εργάτες – μπορούμε να πούμε ότι το ίδιο ισχύει και με το σύνθημα για ισότητα. Είναι φανερό ότι αυτοί οι μαύροι που παίζουν κάποιο ρόλο στα κοινά (επιχειρηματίες, διανοούμενοι, δικηγόροι κ.λπ.) είναι περισσότερο ευαίσθητοι και ενεργοί ενάντια στην ανισότητα. Είναι λοιπόν πιθανόν το φιλελεύθερο αίτημα όσο και το δημοκρατικό, κατ’ αρχήν να προσελκύσει αυτούς τους μικροαστούς και μόνο αργότερα να επεκταθεί και στους μαύρους εργάτες.

Εάν η κατάσταση ήταν τέτοια στην Αμερική όπου λευκοί και μαύροι εργάτες θα συμμετείχαν από κοινού στον αγώνα, αυτό θα σήμαινε ότι η ταξική συναδέλφωση θα είχε προχωρήσει αρκετά, και τότε τα επιχειρήματα των συντρόφων μας θα είχαν κάποια βάση (χωρίς να λέω ότι απαραίτητα θα ήταν σωστά). Τότε ίσως να προκαλούσαμε το διαχωρισμό των μαύρων από τους λευκούς εργάτες, αν βάζαμε το σύνθημα της «αυτοδιάθεσης».

Αλλά σήμερα οι λευκοί εργάτες στη σχέση τους με τους μαύρους είναι οι καταπιεστές, οι παλιάνθρωποι που κυνηγάνε τους μαύρους και τους Ασιάτες, που τους διαπομπεύουν και τους λυντσάρουν. Αν οι μαύροι εργάτες ενώνονται με τη δική τους μικροαστική τάξη, αυτό γίνεται επειδή ακόμη δεν είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο ικανοί για να υπερασπίσουν τα στοιχειώδη δικαιώματά τους. Για τους εργάτες στις Νότιες Πολιτείες το φιλελεύθερο αίτημα των ίσων δικαιωμάτων θα αποτελούσε μια αναμφισβήτητη πρόοδο, αλλά το αίτημα της «αυτοδιάθεσης» μια ακόμη μεγαλύτερη. Ωστόσο το σύνθημα των «ίσων δικαιωμάτων» μπορεί ευκολότερα να εκφυλιστεί («σύμφωνα με το νόμο έχετε αυτού του είδους τα δικαιώματα» θα πούνε οι κρατούντες).

Είμαστε πολύ μακριά ακόμη από το να φθάσουν οι μαύροι να πούνε «θέλουμε αυτονομία», τότε θα έπαιρναν μια τοποθέτηση απευθείας κατά του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Σ’ αυτή την περίπτωση οι εργάτες θα ήταν πολύ πιο αποφασισμένοι από την μικρομπουρζουαζία. Τότε θα έβλεπαν ότι οι μικροαστοί είναι ανίκανοι για αγώνα και δε θα τους οδηγούσαν πουθενά. Επίσης όμως τότε θα αναγνώριζαν ότι οι λευκοί Κομμουνιστές εργάτες παλεύουν για τα αιτήματά τους, κάτι που θα ωθούσε τους μαύρους προλετάριους να προσεγγίσουν τον Κομμουνισμό.

Ο Γουίσμπορντ είναι σωστός όταν λέει ότι κατά κάποιο τρόπο η αυτοδιάθεση των μαύρων είναι το κυρίαρχο ζήτημα της διαρκούς επανάστασης στην Αμερική. Οι μαύροι, δια μέσου της πολιτικής τους αφύπνισης, δια μέσου του αιτήματος της αυτονομίας και δια μέσου της δημοκρατικής κινητοποίησης των δυνάμεών τους, θα κινηθούν αναπόφευκτα προς μια ταξική βάση. Οι μικροαστοί σίγουρα θα υιοθετήσουν το αίτημα των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης αλλά θα αποδειχθούν εντελώς ανίκανοι για να νικήσει ο αγώνας. Το μαύρο προλεταριάτο θα τους προσπεράσει στην κατεύθυνση του να κινηθεί προς την προλεταριακή επανάσταση. Αυτό είναι για αυτούς ίσως το πιο σημαντικό. Είναι γι’ αυτό που δεν βλέπω για ποιον λόγο να μην πρέπει να υιοθετήσουμε την απαίτηση για αυτοδιάθεση.

Δεν είμαι σίγουρος ότι οι Μαύροι στον Νότο δεν μιλάνε την δική τους διάλεκτο. Τώρα, την στιγμή που φοβούνται να μην τους λιντσάρουν μόνο και μόνο διότι είναι μαύροι, είναι φυσιολογικό να φοβούνται να μιλήσουν την δική τους διάλεκτο. Αλλά αν ο φόβος υποχωρήσει τότε η δική τους γλώσσα θα επανέλθει. Θα συμβούλευα τους Αμερικάνους συντρόφους να μελετήσουν το ζήτημα πολύ σοβαρά, συμπεριλαμβανομένου και του γλωσσικού ζητήματος στις Νότιες Πολιτείες. Για όλους αυτούς τους λόγους θα στεκόμουν σε αυτό το ζήτημα πιο κοντά στη θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος, φυσικά με την υπενθύμιση ότι δεν το έχω μελετήσει λεπτομερώς και πως το προσεγγίζω μόνο σε γενικές γραμμές. Στηρίζομαι μόνο στα επιχειρήματα που μου παραθέτουν οι Αμερικάνοι σύντροφοι. Και τα βρίσκω μη ικανοποιητικά καθώς εντάσσονται σε ένα πλαίσιο που βρίσκεται σε κάποιον βαθμό μέσα στην οπτική του Αμερικανικού σωβινισμού, πράγμα που εμένα μου φαντάζει επικίνδυνο.

Τι θα μπορούσαμε να χάσουμε σε αυτό το ζήτημα αν πηγαίναμε με τα αιτήματά μας πιο πέρα ακόμη και από αυτά που ζητούν τώρα οι ίδιοι οι Μαύροι; Δεν τους παρακινούμε να αποσχιστούν από το κράτος. Αλλά τους αναγνωρίζουμε να έχουν πλήρως το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης όταν θα θελήσουν να το ασκήσουν. Και θα τους υποστηρίξουμε και θα τους υπερασπιστούμε με όλα τα διαθέσιμα μέσα για να κερδίσουν αυτό το δικαίωμα, ομοίως όπως κάνουμε και με την υπεράσπιση όλων των καταπιεσμένων ανθρώπων.

ΣΒΑΜΠΕΚ: Παραδέχομαι ότι έχεις πολύ ισχυρά επιχειρήματα, αλλά δεν είμαι απόλυτα πεπεισμένος. Η ύπαρξη μιας ιδιαίτερης νέγρικης διαλέκτου στο Νότο είναι πιθανή, αλλά σε γενικές γραμμές όλοι οι Αμερικάνοι Μαύροι μιλάνε Αγγλικά. Είναι εντελώς ομογενοποιημένοι. Η θρησκεία τους είναι η Αμερικάνικη των Βαπτιστών και η γλώσσα τους γι’ αυτόν τον λόγο είναι η Αγγλική.

Την οικονομική ισότητα καθόλου δεν τη βάζουμε από την σκοπιά του νόμου. Στο Βορρά (και φυσικά επίσης και στο Νότο) οι απολαβές των μαύρων είναι πάντα χαμηλότερες από ό,τι των λευκών εργατών και επιπλέον τα ωράριά τους είναι χειρότερα, και αυτό είναι κάτι που είναι αποδεκτό από όλους σαν να είναι το πιο φυσικό πράγμα του κόσμου. Επιπρόσθετα οι μαύροι τοποθετούνται στις πιο ανθυγιεινές και βαριές δουλειές. Είναι εξαιτίας αυτών των καταστάσεων που ζητάμε οικονομική ισότητα για τους μαύρους εργάτες.

Δεν αρνούμαστε το δικαίωμα των μαύρων στην αυτοδιάθεση. Δεν είναι αυτή η φύση της διαφοροποίησής μας από τους Σταλινικούς. Αυτό που απορρίπτουμε είναι το σύνθημα της αυτοδιάθεσης σαν μέσο για να κερδίσουμε το μαύρο προλεταριάτο. Η κατεύθυνση του μαύρου πληθυσμού είναι κυρίως προς την διεκδίκηση κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ισότητας. Στην παρούσα φάση το Κομμουνιστικό Κόμμα βάζει το σύνθημα της αυτοδιάθεσης μόνο για τις Πολιτείες του Νότου. Φυσικά με δυσκολία θα μπορούσαμε να φανταστούμε τους μαύρους του Βορρά να αφήνουν τις βιομηχανίες και να θελήσουν να γυρίσουν πίσω στο Νότο, και δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις ότι υπάρχει μια τέτοια θέληση. Το αντίθετο συμβαίνει.

Το μη επαρκώς καθορισμένο αίτημα για κοινωνική, πολιτική και οικονομική ισότητα βασίζεται πάνω στις ήδη υπάρχουσες συνθήκες εκεί όπου ήδη ζουν. Το ίδιο συμβαίνει και στο Νότο. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που πιστεύουμε ότι αυτό πρέπει να είναι το κυρίαρχο φυλετικό μας σύνθημα. Δεν θεωρούμε ότι οι μαύροι υφίστανται την εθνική καταπίεση με τον ίδιο τρόπο που την υφίστανται οι αποικιακοί λαοί. Κατά την άποψή μας το σύνθημα των σταλινικών, τείνει να οδηγήσει τους μαύρους μακριά από την ταξική βάση της πάλης, και προς την κατεύθυνση της φυλετικής πάλης. Γι’ αυτόν το λόγο κυρίως είμαστε αντίθετοι. Είμαστε της άποψης ότι το φυλετικό ζήτημα έτσι όπως το θέτουμε εμείς, οδηγεί πιο άμεσα σε ταξική βάση το πρόβλημα.

ΦΡΑΝΚ: Υπάρχουν στην Αμερική κάποια ξεχωριστά κινήματα των Μαύρων;

ΣΒΑΜΠΕΚ: Ναι, μερικά. Πρώτα είχαμε το κίνημα του Γκάρβεϋ ⁵, που βασίστηκε κυρίως στη βοήθεια της μετανάστευσης στην Αφρική. Είχε μια σημαντική στήριξη αλλά σύντομα σωριάστηκε σαν τραπουλόχαρτο. Τώρα δεν έχουν απομείνει και πολλοί υποστηρικτές. Το σύνθημά του ήταν η δημιουργία μιας μαύρης δημοκρατίας στην Αφρική. Άλλα κινήματα μαύρων στηρίχθηκαν κυρίως στην οικοδόμηση αιτημάτων ισότητας κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου, όπως έκανε η Εθνική Ένωση για την Πρόοδο των Έγχρωμων  (National Association for the Advancenent of Colored People). Αυτή είναι ένα μεγάλο φυλετικό κίνημα.

ΤΡΟΤΣΚΙ: Πιστεύω επίσης, ότι το αίτημα για ίσα δικαιώματα πρέπει να παραμείνει στο πρόγραμμά μας, και δεν επιχειρηματολογώ εναντίον του. Είναι προοδευτικό στο σύνολό του εάν κατανοηθεί επακριβώς. Ο σύντροφος Σβάμπεκ έδωσε εξηγήσεις στο ζήτημα της οικονομικής ισότητας που είναι πολύ σημαντικές.

Αλλά από μόνο του αυτό, δεν απαντάει στο ζήτημα της τύχης των μαύρων ούτε και στο ζήτημα περί ύπαρξης ή μη, έθνους κ.λπ. Σύμφωνα με αυτά τα επιχειρήματα των Αμερικάνων συντρόφων, κάποιος θα μπορούσε να υποθέσει ότι και οι Βέλγοι είναι ένα έθνος χωρίς δικαιώματα. Οι Βέλγοι είναι Καθολικοί και ένα σημαντικό τους κομμάτι είναι γαλλόφωνο. Τι θα συνέβαινε εάν οι Γάλλοι θελήσουν να τους προσαρτήσουν μ’ αυτό το επιχείρημα; Επίσης ο λαός της Ελβετίας διαμέσου της ιστορικής του διαμόρφωσης, αισθάνεται ότι αποτελεί ένα ενιαίο έθνος, παρά τις γλωσσικές και θρησκευτικές του διαφορές.

Ένα απομονωμένο κριτήριο από τα παραπάνω δεν αποτελεί τον αποφασιστικό παράγοντα για την επίλυση του εθνικού ζητήματος. Πολύ πιο αποφασιστικού χαρακτήρα είναι η ιστορική συνειδητοποίηση μιας ομάδας, τα αισθήματά της, οι προθέσεις της. Αλλά και αυτά δεν είναι τυχαία καθορισμένα αλλά σχετίζονται από το σύνολο των περιστάσεων σε μια δοσμένη στιγμή. Από αυτήν την άποψη το θρησκευτικό ζήτημα δεν έχει να κάνει με το εθνικό ζήτημα. Η Βαπτιστική θρησκεία των μαύρων είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από την Βαπτιστική θρησκεία του Ροκφέλερ.⁷ Είναι δύο διαφορετικές θρησκείες.

Το πολιτικό επιχείρημα που απορρίπτει το αίτημα της αυτοδιάθεσης είναι δογματισμός. Αυτά πάντα τα ακούγαμε στην Ρωσία σε σχέση με το ζήτημα της εθνικής αυτοδιάθεσης. Η Ρώσικη εμπειρία μας έχει δείξει ότι οι κοινωνικές ομάδες που ζούνε σε μια αγροτική οικονομία διατηρούν αρκετές ιδιομορφίες –τα έθιμά τους, τη γλώσσα τους κ.λπ.– και δίνουν τη δυνατότητα στο αναπαράγουν αυτά τα χαρακτηριστικά.

Οι μαύροι δεν έχουν ακόμη αφυπνιστεί και ούτε έχουν ενοποιηθεί με τους λευκούς εργάτες. Το 99,9% των Αμερικάνων εργατών είναι σωβινιστές και σε σχέση με τους μαύρους είναι οι δήμιοί τους, το ίδιο και σε σχέση με τους Κινέζους κ.λπ. Είναι αναγκαίο να τους πείσουμε ότι το Αμερικάνικο κράτος δεν είναι το δικό τους κράτος και δεν πρέπει να συμπεριφέρονται σαν υπερασπιστές του. Αυτοί οι λευκοί Αμερικάνοι εργάτες που λένε: «Οι Μαύροι πρέπει να κάνουν το δικό τους κράτος εάν το επιθυμούν και θα τους υπερασπίσουμε ενάντια στη δικιά μας Αμερικάνικη αστυνομία» – αυτοί είναι επαναστάτες, και έχω εμπιστοσύνη σ’ αυτούς.

Το επιχείρημα ότι το σύνθημα της αυτοδιάθεσης μας οδηγεί μακριά από την οπτική της ταξικής πάλης, είναι μια παραχώρηση στην ιδεολογία των λευκών εργατών. Οι μαύροι μπορούν να αναπτύξουν την ταξική τους οπτική, μόνο όταν και οι λευκοί εργάτες εκπαιδευτούν. Συνολικά το ζήτημα των αποικιακών λαών είναι, στην πραγματικότητα, κυρίως, ζήτημα εκπαίδευσης των μητροπολιτικών λαών.

Οι Αμερικάνοι εργάτες είναι απερίγραπτα αντιδραστικοί. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι δεν έχουν ακόμη καταφέρει να διαμορφώσουν μια απαίτηση, για κοινωνική ασφάλιση. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος οι Αμερικάνοι Κομμουνιστές πρέπει επίσης να παλέψουν για μεταρρυθμιστικά αιτήματα.

Εάν οι μαύροι της Αμερικής προς το παρόν δεν παλεύουν ακόμη για αυτοδιάθεση αυτό γίνεται επίσης γιατί και οι λευκοί εργάτες ακόμη δεν έχουν αναπτυχθεί τόσο πολύ πολιτικά για να παλέψουν για τη δικτατορία του προλεταριάτου. Οι μαύροι δεν έχουν ακόμη φτάσει στο σημείο να αποτολμήσουν τη διεκδίκηση για τους εαυτούς τους, ενός κομματιού από τη μεγάλη και ισχυρή χώρα των Η.Π.Α. Αλλά είναι οι λευκοί εργάτες αυτοί που πρέπει να κινηθούν και να συναντήσουν στα μισά του δρόμου τους μαύρους και να τους πούνε: «Εάν θελήσετε να αποκτήσετε το δικό σας κράτος θα έχετε την υποστήριξή μας». Οι Τσέχοι εργάτες επίσης προσέγγισαν τον κομμουνισμό μόνο όταν διέλυσαν τις αυταπάτες τους με το δικό τους κράτος.

Πιστεύω ότι εξαιτίας της μεγάλης καθυστέρησης στο πολιτικό και θεωρητικό επίπεδο και της ταυτόχρονης καθυστέρησης στην οικονομική πρόοδο στην Αμερική, η αφύπνιση της εργατικής τάξης στην Αμερική θα προχωρήσει ταχύτατα. Τα παλιά ιδεολογικά βαρίδια θα εξαφανιστούν, όλα τα ζητήματα θα αντιμετωπιστούν με μιας και καθώς η χώρα είναι αρκετά ώριμη οικονομικά, η αποδοχή στο οικονομικό πεδίο των θεωρητικών και πολιτικών απόψεων θα επιτευχθεί άμεσα. Θα είναι τότε πιθανόν οι μαύροι να καταστούν η πιο ευνοημένη μερίδα του πληθυσμού.

Έχουμε ήδη ένα παρόμοιο παράδειγμα στη Ρωσία. Οι Ρώσοι ήταν οι «νέγροι της Ευρώπης». Είναι πολύ πιθανόν, οι μαύροι της Αμερικής να προχωρήσουν παραπέρα από την αυτοδιάθεση φθάνοντας μέχρι τη δικτατορία του προλεταριάτου με γιγάντια βήματα, πολύ πριν τους λευκούς εργάτες. Θα αποτελούσαν τότε την πρωτοπορία. Είμαι επίσης σίγουρος ότι σε κάθε περίπτωση θα αποδειχθούν καλύτεροι μαχητές από τους λευκούς εργάτες. Αλλά αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν το Κομμουνιστικό Κόμμα κάνει έναν ασυμβίβαστο αγώνα όχι ενάντια στις υποτιθέμενες εθνικές προκαταλήψεις των μαύρων αλλά ενάντια στις κολοσσιαίες προκαταλήψεις των λευκών εργατών και χωρίς να κάνει κανενός είδους παραχώρηση σ’ αυτές.

ΣΒΑΜΠΕΚ: Υπάρχει λοιπόν στη σκέψη σου η παραδοχή ότι το σύνθημα της αυτοδιάθεσης θα είναι το μέσο για να βάλουμε σε κινητοποίηση τους μαύρους ενάντια στον Αμερικάνικο ιμπεριαλισμό;

ΤΡΟΤΣΚΙ: Αναμφίβολα. Με το να ζητήσουν το δικό τους κράτος, έξω από αυτό, των ισχυρών Η.Π.Α., και κάνοντάς το με την υποστήριξη των λευκών εργατών, η αυτοπεποίθηση των μαύρων θα αυξηθεί κατακόρυφα.

Οι ρεφορμιστές και οι αναθεωρητές του μαρξισμού έχουν γράψει πάρα πολλά  πράγματα για το ρόλο που παίζει η επέκταση του καπιταλισμού στον εκπολιτισμό της Αφρικής. Σημειώνουν επίσης ότι εάν αφήσουμε τους λαούς της Αφρικής στη μοίρα τους, θα γίνουν ολοένα και πιο πολύ εκμεταλλευόμενοι από τους επιχειρηματίες κ.λπ. Πολύ περισσότερο από τώρα που απολαμβάνουν τουλάχιστον ένα κάποιο επίπεδο νομικής προστασίας.

Με μια τραβηγμένη έννοια αυτό θα μπορούσε να έχει κάποια βάση. Αλλά επίσης θα έθετε ένα ερώτημα για τους Ευρωπαίους εργάτες. Χωρίς τη δικιά τους χειραφέτηση η απελευθέρωση των αποικιών στην πραγματικότητα είναι αδύνατη. Εάν ο λευκός εργάτης έχει το ρόλο του καταπιεστή δεν μπορεί να απελευθερώσει και τον ίδιο του τον εαυτό, περισσότερο από ό,τι τους αποικιακούς λαούς. Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των αποικιακών λαών μπορεί ανά περίοδο και κατά περίπτωση να οδηγεί σε διαφορετικά αποτελέσματα, αλλά σε κάθε περίπτωση μας οδηγεί στην πάλη κατά του ιμπεριαλισμού και στην απελευθέρωση των αποικιακών λαών.

Πριν τον παγκόσμιο πόλεμο, η Αυστριακή Σοσιαλδημοκρατία (και ιδιαίτερα ο Ρένερ) επίσης έβαζε το ζήτημα των εθνικών μειονοτήτων αφηρημένα. Επίσης ισχυριζόταν ότι το σύνθημα για την αυτοδιάθεση οδηγούσε τους εργάτες μακριά από την ταξική οπτική του αγώνα, και οικονομικά το νέο κράτος της εθνικής μειονότητας δεν μπορούσε να στηριχτεί σαν ανεξάρτητο κράτος. Ήταν αυτός τρόπος σωστός ή λάθος για να συζητηθεί το ζήτημα; Ήταν αφηρημένος τρόπος τοποθέτησης. Οι Αυστριακοί Σοσιαλδημοκράτες έλεγαν ότι οι εθνικές μειονότητες δεν ήταν έθνη.

Τι βλέπουμε σήμερα; Τα αποχωρισμένα κομμάτια της παλιάς Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας υπάρχουν – φυτοζωούν, αλλά υπάρχουν. Στη Ρωσία οι Μπολσεβίκοι πάντα πάλευαν για την αυτοδιάθεση των εθνικών μειονοτήτων συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματός τους στον απόλυτο κρατικό αποχωρισμό. Και παρ’ όλα αυτά, αφού όλες αυτές οι εθνότητες πέτυχαν την αυτοδιάθεσή τους, επέλεξαν να παραμείνουν στην Σοβιετική Ένωση[4]. Εάν η αυστριακή σοσιαλδημοκρατία είχε ασκήσει μια ξεκάθαρη πολιτική στο εθνικό ζήτημα νωρίτερα, και εάν είχαν πει σ’ όλες τις εθνικές μειονότητες:

«Έχετε όλο το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και δεν έχουμε την πρόθεση να σας κρατήσουμε με το ζόρι στα όρια  των συνόρων της αυτοκρατορίας των Αψβούργων – τότε θα ήταν δυνατόν μετά την επανάσταση να δημιουργήσουν μια μεγάλη παραδουνάβια ομοσπονδία. Η διαλεκτική της ανάπτυξης, απέδειξε ότι όπου υπάρχει ένας αυστηρός κεντρικός κρατισμός, το κράτος γίνεται χίλια κομμάτια, και όπου το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης γίνεται σεβαστό, ένα νέο κράτος αναπτύσσεται και παραμένει ενωμένο.

Το ζήτημα των μαύρων της Αμερικής έχει τεράστια σημασία για την πάλη μας στις Η.Π.Α. Η οργάνωσή μας πρέπει να καταπιαστεί με μια σοβαρή συζήτηση σ’ αυτό το πρόβλημα, ενδεχομένως και με την κυκλοφορία ενός εσωτερικού δελτίου συζήτησης.

[1] Ο Άρνε Σβάμπεκ (1890-1986) ήταν γιος Δανών μεταναστών εργατών. Ασχολήθηκε από νεαρή ηλικία με το αμερικανικό συνδικαλιστικό κίνημα και αποτέλεσε έναν από τους ιδρυτές του ΚΚ ΗΠΑ. Στα τέλη της δεκαετίας του 20 μαζί με τον Τζ. Κάνον και άλλους ηγέτες του ΚΚ θα διαγραφούν από το κόμμα ως υποστηρικτές των θέσεων της διεθνούς αριστερής αντιπολίτευσης και του Τρότσκι και θα δημιουργήσουν την Κομμουνιστική Ένωση Αμερικής (Communist League of America). Είναι για λογαριασμό της που ο Σβάμπεκ θα επισκεφτεί την Τουρκία για να συνομιλήσει με τον Τρότσκι. Αργότερα θα είναι ένας από τους σημαντικούς ηγέτες της οργάνωσης που θα μετατραπεί στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα.

[2]  Η συζήτηση έγινε στην νήσο Πρίγκιπο της Τουρκίας ανάμεσα στον Τρότσκι (προσωρινός τρόπος εξορίας του) και τον εκπρόσωπο των Αμερικάνων τροτσκιστών στις 28/02/1933)

[3] Είναι ο κωδικός τίτλος στην καθομιλουμένη slang, των νόμων φυλετικού διαχωρισμού που υπήρχαν στις νότιες Πολιτείες των ΗΠΑ μέχρι και το 1965 που καταργήθηκαν από τον Τζ. Κένεντι. Πήραν το όνομά τους από την καρικατούρα του μαύρου που ονομαζόταν έτσι από τους λευκούς και ο οποίος ήταν κατά τον 19^ο αιώνα κάτι αντίστοιχο σαν τον Μπαρμπα-Θωμά

[4] Στη Τσαρική Ρωσία υπήρχαν πάνω από 300 έθνη. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση όλα έγινα μέλη του του Σοβιετικού Κράτους εκτός της Φινλανδίας, Εσθονίας, Λεττονίας, Λιθουανίας και Πολωνίας, που έγιναν ανεξάρτητα κράτη και αυτό επειδή έτσι επέβαλε η εκβιαστική συμφωνία του Μπρεστ-Λιτόβσκ που επέβαλαν οι Γερμανοί στη νέα Μπολσεβίκικη κυβέρνηση.