Για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Το τελευταίο σημείωμα»
Για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Το τελευταίο σημείωμα»
–
Η ταινία Το τελευταίο σημείωμα του Π. Βούλγαρη, που προβάλλεται στους κινηματογράφους αυτή την εποχή, πραγματεύεται ένα σημαντικό θέμα της πρόσφατης ιστορίας του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος της χώρας μας. Πρόκειται για την εκτέλεση των 200 αγωνιστών από τους Ναζί την Πρωτομαγιά του 1944, στην οποία και ο σκηνοθέτης αφιερώνει την ταινία. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα, που ο Π. Βούλγαρης το χειρίζεται αρκετά καλά, ωστόσο έχουμε να παρατηρήσουμε ένα δυο πράγματα που νομίζουμε ότι έπρεπε να σημειωθούν στην ταινία, που θα την έκαναν ακόμη πιο πιστή στα ιστορικά γεγονότα και μ’ αυτή την έννοια ακόμη πιο αληθινή.
Τα ιστορικά γεγονότα έχουν ως εξής: Την Πρωτομαγιά του 1944, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής εκτελέστηκαν 200 αγωνιστές του εργατικού κινήματος, της αντίστασης ενάντια στη φασιστική κατοχή, της πάλης για μια καλύτερη, σοσιαλιστική κοινωνία, ως αντίποινα για το θάνατο ενός Γερμανού στρατηγού, τριών συνοδών του αξιωματικών και τον τραυματισμό πολλών στρατιωτών στους Μολάους Λακωνίας, στις 27 Απριλίου 1944. Ακόμη, σε συνέχεια των αντιποίνων, η διαταγή του στρατιωτικού διοικητή Ελλάδας προέβλεπε «τυφεκισμό όλων των ανδρών, τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην, έξωθι των χωρίων», που στο μεγαλύτερο μέρος εκτέλεσαν οι ταγματασφαλίτες, δολοφονώντας «αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς».
Τους «200» τους πήραν απ’ το στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Η μεγάλη πλειοψηφία τους ήταν πρώην κρατούμενοι στην Ακροναυπλία (περίπου 170) και οι υπόλοιποι πρώην εξόριστοι στην Ανάφη. Παρά τη μεγάλη κινητοποίηση που έγινε για τη σωτηρία τους, αυτό δεν έγινε κατορθωτό. Έτσι, τα χαράματα της Πρωτομαγιάς του 1944, τα πολυβόλα των φασιστών άρχισαν τις εκτελέσεις ανά 20 άτομα, υποχρεώνοντας την επόμενη 20άδα πριν εκτελεστούν να φορτώσουν τους νεκρούς στα αυτοκίνητα! Αυτή η σκηνή θα επαναληφθεί πολλές φορές, μέχρι να εκτελεστούν και οι 200 – το μακάβριο έργο των ναζιστών θα τελειώσει λίγο μετά τις 10 το πρωί!
Όλοι οι εκτελεσθέντες μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα επέδειξαν αξιοθαύμαστο ηρωισμό, που θα μείνει για πάντα την ιστορία του ελληνικού και παγκόσμιου λαϊκού, εργατικού, επαναστατικού κινήματος. Ωστόσο, αξίζει να αναφέρουμε τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη, που προτίμησε να εκτελεστεί ο ίδιος παρά να έχει ευνοϊκή μεταχείριση από τους φασίστες και να εκτελεστεί άλλος στη θέση του. Αυτή η στάση τον κάνει αιώνιο και παγκόσμιο σύμβολο, αυτοθυσίας, αλτρουισμού, ηρωισμού, αγωνιστή με υψηλά ιδανικά. Ανάμεσα στους «200» ήταν 7 τροτσκιστές και 5 αρχειομαρξιστές, που έπεσαν –όπως οι σύντροφοί τους στο Κούρνοβο, πριν από 1 περίπου χρόνο–, τραγουδώντας τον ύμνο της Διεθνούς, φωνάζοντας για την 4η Διεθνή και τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης! Για ακόμη μια φορά στην Ιστορία, η Πρωτομαγιά του 1944 ήταν κόκκινη, σαν το αίμα που πότισε το Σκοπευτήριο, σαν τα υψηλά ιδανικά των αγωνιστών του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος.
Ο Π. Βούλγαρης παραλείπει ή δε δείχνει στην ταινία του: α) Το ιστορικό γεγονός της εκτέλεσης των 12 επαναστατών κομμουνιστών, που έπρεπε να το δείξει, γιατί πράγματι ήταν ένα ξεχωριστό ιδεολογικό ρεύμα με τελείως διαφορετική πολιτική και πρακτική. β) Δεν δείχνει ότι αυτοί κατά την εκτέλεση τραγουδούσαν τον ύμνο της Διεθνούς και φώναζαν υπέρ της 4ης Διεθνούς και της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Ακόμη δυο παρατηρήσεις: Πρώτο, η ταινία κάπως υπερβολικά περιστρέφεται γύρω από το πρόσωπο του Ν. Σουκατζίδη, αν και όπως σημειώσαμε παραπάνω ο ηρωισμός και ο αλτρουισμός του ήταν τεράστιος. Δεύτερο, ίσως δεν πρέπει να αποσιωπούνται ιστορικά γεγονότα, όπως ότι για την παράδοση των αγωνιστών που κρατούταν στην Ακροναυπλία δεν ευθύνεται μόνο η μεταξική φρουρά των φυλακών αλλά και η σταλινική ηγεσία των Κ. Θέου, Γ. Ιωαννίδη, Β. Μπαρτζιώτα.
Όλα αυτά που σημειώσαμε σαν ελλείψεις ή και παραλείψεις της ταινίας του Π. Βούλγαρη δίνουν τη δυνατότητα σε διάφορους σταλινικούς να μονοπωλήσουν το σημαντικό ιστορικό γεγονός της εκτέλεσης των 200 αγωνιστών, γράφοντας π.χ. ότι η εκτέλεση είναι «ιστορία του κόμματος» και άλλες ανοησίες που δεν αντέχουν σε στοιχειώδη κριτική είτε για τα ιστορικά γεγονότα είτε για τη ταινία. Παρόλα αυτά την ταινία αξίζει να την δουν όσοι δεν την έχουν δει.
–
Εργατική Πάλη
