­

Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1917: ΜΕΡΟΣ 6

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΟΚΤΩΒΡΗ

Η συντριβή του πραξικοπήματος του Κορνίλοφδιέλυσε τους προσωρινούς συσχετισμούς που είχαν διαμορφωθεί από την καταστολή του κινήματος του Ιούλη. Το μπολσεβίκικο κόμμα, κατατρεγμένο και συκοφαντημένο, αποδεικνύεται ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης των μαζών στην πάλη τους εναντίον του πραξικοπήματος. Στις 31 Αυγούστου το Σοβιέτ της Πετρούπολης, τυπικά ελεγχόμενο από τους συμφιλιωτές, ψηφίζει υπέρ της εργατικής εξουσίας. Πρόκειται για καθαρή πρόταση μομφής:Στις 9 Σεπτέμβρη, εκλέγεται νέο προεδρείο, με πλειοψηφούντες για πρώτη φορά τους Μπολσεβίκους. Νέος πρόεδρος εκλέγεται ο Τρότσκι, ο οποίος έχει αποφυλακιστεί με εγγύηση μόλις πέντε μέρες πριν. Το Σοβιέτ αποφασίζει να συγκαλέσει το 2ο Πανεθνικό συνέδριο των Σοβιέτ, που ορίζεται αρχικά για τις 20, και κατόπιν για τις 25 Οκτώβρη.

Τις ίδιες μέρες που το κόμμα της επανάστασης κερδίζει ολοένα έδαφος, τα αστικά και ρεφορμιστικά κόμματα βρίσκονται σε αδιέξοδο. Η «Δημοκρατική Συνδιάσκεψη» που πραγματοποιείται στην Πετρούπολη στις 14 Σεπτέμβρη, αδυνατεί να πάρει οποιαδήποτε απόφαση. Καταλήγει σε έναν νέο Συνασπισμό, με πρωθυπουργό τον Κερένσκι, και αποφασίζει –μέχρι τη σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης–  τη δημιουργία ενός νέου θεσμού, του Προκοινοβουλίου, όπου οι πολιτικές δυνάμεις θα συμμετέχουν όχι βάσει εκλογών αλλά με προκαθορισμένα ποσοστά. Κάτω από την πίεση του Τρότσκι και του Λένιν, που αρχικά μειοψηφούσαν, οι Μπολσεβίκοι αποχωρούν στις αρχές Οκτώβρη από το Προκοινοβούλιο, διακηρύσσοντας μέσω του προέδρου του Σοβιέτ της Πετρούπολης: «Ζήτω η άμεση και ανοιχτή πάλη για την επαναστατική εξουσία!».

Η απόφαση αυτή οριοθετεί καθαρά τη στροφή του κόμματος στην κατάληψη της εξουσίας στο προσεχές διάστημα. Ο Λένιν, ο οποίος ακόμα βρίσκεται κρυμμένος από τα Ιουλιανά, πιέζει ενάντια σε κάθε αναβολή, εξαπολύει συνεχώς επιθέσεις σε ένα τμήμα της ηγεσίας του κόμματος που διστάζει και αργοπορεί: «Οι συνθήκες είναι πολύ ώριμες, κάθε καθυστέρηση μπορεί να αποδειχτεί ολέθρια». Πράγματι, οι συνθήκες ήταν πολύ ώριμες. Οι Μπολσεβίκοι, μετά την επιτυχία τους στο πιο σημαντικό Σοβιέτ της χώρας, αυξάνουν ραγδαία τις δυνάμεις τους παντού: στα σοβιέτ, στα συνδικάτα, τους δήμους. Η κυβέρνηση είναι όχι μόνο ανίκανη να ικανοποιήσει τα αιτήματα των μαζών, αλλά και να ασκήσει εξουσία. Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και οι στοιχειώδεις κρατικές λειτουργίες πραγματοποιούνται από τις εργατικές οργανώσεις. Ολόκληρα στρατιωτικά τμήματα, ο αριθμός των οποίων συνεχώς αυξάνεται, αρνούνται να εκτελέσουν οποιαδήποτε διαταγή που δεν υπογράφεται από το Σοβιέτ ή από τη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή. Στην ύπαιθρο, οι αγρότες, μπαίνοντας αργοπορημένα στον αγώνα, πασχίζουν να προλάβουν την ορμή των εργατών δημιουργώντας το δικό τους ηρωικό «πόλεμο των χωρικών». Απαιτούν εδώ και τώρα ειρήνη και γη. Το επικείμενο Πανεθνικό Συνέδριο των Σοβιέτ ήταν φανερό ότι θα ψήφιζε πανηγυρικά τη μεταβίβαση της εξουσίας στους εργάτες. Όμως το ζήτημα της εξουσίας δεν λύνεται με ψηφοφορίες, αλλά με εξέγερση, δηλαδή με την συντριβή του αστικού κράτους. Ο Λένιν το γνώριζε αυτό πολύ καλά.

Οι δυνάμεις της αντεπανάστασης, και πρώτα απ’ όλους οι Καντέτοι και ο Κερένσκι, καταλαβαίνουν κι αυτοί ότι η ένοπλη αναμέτρηση μπαίνει στην ημερήσια διάταξη. Επιχειρούν να καταφέρουν στο προλεταριάτο ένα σημαντικό χτύπημα: τη μεταφορά της πρωτεύουσας από την Πετρούπολη, η οποία είναι και η καρδιά της επανάστασης, στη Μόσχα.

Το βράδυ της 10ης Οκτωβρίου, δώδεκα από τα είκοσι ένα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής των Μπολσεβίκων συνεδριάζουν κρυμμένα σε ένα σπίτι. Η θυελλώδης συνεδρίαση λήγει με την πιο σημαντική απόφαση στην ιστορία του κόμματος: το κόμμα θα στρέψει όλες του τις δυνάμεις στην πραγματοποίηση της ένοπλης εξέγερσης, που θα ανατρέψει την Προσωρινή Κυβέρνηση και θα δώσει την εξουσία στους εργάτες και τους αγρότες. Η εξέγερση πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό, και σε κάθε περίπτωση πριν από το Πανεθνικό Συνέδριο. Από τα παρόντα μέλη, υπέρ της απόφασης ψηφίζουν οι δέκα. Οι δύο ψήφοι κατά είναι του Κάμενεφ και του Ζινόβιεφ. Η απόφαση αυτή πολλαπλασιάζει την ενεργητικότητα των μελών και στελεχών του κόμματος, αυξάνει την αυτοπεποίθηση των πρωτοπόρων εργατών και στρατιωτών, που βλέποντας πια πως μπροστά τους βρίσκεται μια σίγουρη ηγεσία, προχωρούν ακάθεκτοι προς την ολοκλήρωση της ιστορικής τους αποστολής.

Το βασικό ρόλο για την προετοιμασία της εξέγερσης τον έπαιξε η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή (ΣΕΕ), όργανο εκλεγμένο από το Σοβιέτ της Πετρούπολης, βασισμένο στη Στρατιωτική Οργάνωση των Μπολσεβίκων και την Κόκκινη Φρουρά (ένοπλα αποσπάσματα εργατών). Τα νήματα της ΣΕΕ κρατούσε πριν απ’ όλους ο Τρότσκι, ως πρόεδρός της.

 Η πάλη στις μέρες του Οκτώβρη ξετυλίχτηκε γύρω από δύο βασικά ζητήματα. Τη μεταφορά της πρωτεύουσας που επιδίωκαν οι αστοί (πρακτικά θα σήμαινε την παράδοση της επαναστατημένης Πετρούπολης στα γερμανικά στρατεύματα) και την προσπάθεια των συμφιλιωτών να αναβάλλουν ή να ακυρώσουν το Πανεθνικό Συνέδριο των Σοβιέτ. Η ΣΕΕ καλεί τους εργάτες και τους στρατιώτες να επαγρυπνούν ενάντια στην αντεπανάσταση. Μέσα από αυτήν την αμυντική φόρμουλα προετοιμάζεται η τελική επίθεση.

Η ευκαιρία δόθηκε από την ίδια την κυβέρνηση. Το βράδυ της 24ης Οκτωβρίου, η κυβέρνηση διατάζει τη σύλληψη της ΣΕΕ, καθώς και όλων των μπολσεβίκων που αποφυλακίστηκαν με εγγύηση. Απαιτεί να κοπεί η τηλεφωνική σύνδεση του μεγάρου Σμόλνι (εκεί έδρευε πλέον το Σοβιέτ αλλά και οι Μπολσεβίκοι), καθώς και να σηκωθούν οι γέφυρες που συνέδεαν την πόλη με τις εργατικές συνοικίες. «Πιστά», δηλαδή αντεπαναστατικά, στρατεύματα καλούνται από το μέτωπο και τα περίχωρα. Τα ξημερώματα, ένοπλα αποσπάσματα καταστρέφουν το τυπογραφείο μιας μπολσεβίκικης εφημερίδας. Η κυβέρνηση στέλνει στον ποταμό Νέβα το καταδρομικό «Αβρόρα». Πρόκειται όμως για ένα πλοίο (όπως και τα περισσότερα) με επαναστατημένο πλήρωμα. Σύντομα θα δώσει και αυτό το τελικό σύνθημα για την ολοκλήρωση της εξέγερσης με έναν κανονιοβολισμό.

Η απάντηση των επαναστατών είναι άμεση. Σε κάθε εργοστάσιο και στρατώνα της Πετρούπολης οργανώνονται αποσπάσματα για την υπεράσπιση της επανάστασης. Οι ναύτες του «Αβρόρα» μεταδίδουν μέσω ασυρμάτου το κάλεσμα της ΣΕΕ. Στο Σμόλνι ξεκινούν αμέσως οχυρωματικές εργασίες και στήνονται πολυβόλα. Ομάδες εργατών και στρατιωτών καταλαμβάνουν, το ένα μετά το άλλο, όλα τα σημαντικά κυβερνητικά κτίρια: τα ταχυδρομεία, την τράπεζα, το τηλεφωνικό κέντρο. Δεν βρίσκουν πουθενά αντίσταση. Κανείς δεν είναι πρόθυμος να εκτελέσει τις διαταγές του Κερένσκι. Το μεσημέρι της 25ης Οκτωβρίου συλλαμβάνεται το Προκοινοβούλιο εν ονόματι της επανάστασης.

Το μόνο που απομένει στην προσωρινή κυβέρνηση είναι η έδρα της, τα Χειμερινά Ανάκτορα, όπου ο Κερένσκι καλεί έκτακτο υπουργικό συμβούλιο. Τα στρατεύματα που πείστηκαν να την υπερασπίσουν είναι λιγοστά: διακόσιοι Κοζάκοι (που γρήγορα θα την εγκαταλείψουν), ένα τάγμα γυναικών και οι φοιτητές των στρατιωτικών σχολών (γιούνκερ). Οι πολιορκητές, επαναστατικά αποσπάσματα με επικεφαλής τον μπολσεβίκο ΒλαντιμίρΑντόνοφ, καθυστερούν την έφοδο προσπαθώντας να πετύχουν όσο γίνεται λιγότερη αιματοχυσία.

Εν τω μεταξύ, το 2ο Πανεθνικό Συνέδριο των Σοβιέτ έχει ξεκινήσει τις εργασίες του. Η ορθότητα της τακτικής των Μπολσεβίκων, να καταλάβουν την εξουσία πριν το Συνέδριο για να την παραδώσουν σε αυτό, εξαλείφοντας έτσι τον κίνδυνο της αντεπανάστασης, επιβεβαιώνεται πλήρως. Από τους 650 περίπου αντιπροσώπους στο άνοιγμα της διαδικασίας, περισσότεροι από τους 500 τάσσονται υπέρ της εξουσίας των Σοβιέτ και επιδοκιμάζουν την εξέγερση. Τα συμφιλιωτικά κόμματα (εκτός από τους Σοσιαλεπαναστάτες της Αριστεράς που ήδη δρούσαν μαζί με τους Μπολσεβίκους) καταγγέλλουν πραξικόπημα και προειδοποιούν ότι η επανάσταση βαδίζει προς τον χαμό. Δεν βρίσκουν όμως ευήκοα ώτα. Σύντομα θα περάσουν ανοιχτά με το πλευρό της αντεπανάστασης. Στις 26 Οκτώβρη, στις 2:10 το πρωί, φτάνει με τηλεγράφημα η είδηση που σκορπάει ενθουσιασμό: το Χειμερινό Ανάκτορο έπεσε, η Προσωρινή Κυβέρνηση –εκτός του Κερένσκι που διέφυγε– έχει συλληφθεί.

Στη συνεδρίαση των Σοβιέτ, η εμφάνιση του αδιαμφισβήτητου αρχηγού της επανάστασης μετά από τρεις μήνες απουσίας φέρνει ενθουσιασμό. Ο Λένιν περνάει αμέσως στην ουσία: «Τώρα θα ασχοληθούμε με την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής τάξης». Ψηφίζονται οι πρώτες αποφάσεις της επανάστασης:

1) Κάλεσμα σε όλους τους λαούς του κόσμου για ειρήνη. Η Σοβιετική Ρωσία καλεί όλες τις κυβερνήσεις για άμεση ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις και αποζημιώσεις.

2) Καταργείται η έγγεια ιδιοκτησία των ευγενών, καθώς και η ιδιοκτησία τους στα ζώα και στα εργαλεία. Αυτά περνούν προσωρινά στον έλεγχο των τοπικών αγροτικών Σοβιέτ. Η γη θα μοιραστεί στους αγρότες. Η απόφαση αυτή θα αποτελέσει το όπλο με το οποίο θα κερδηθούν όλοι οι φτωχοί αγρότες στην υπόθεση της επανάστασης.

Το όργανο της σοσιαλιστικής επανάστασης, με επικεφαλής τους Μπολσεβίκους, δείχνει με σύντομες και κοφτές φράσεις ότι όλα αυτά για τα οποία ο ρώσικος λαός πάλευε αδιάκοπα εδώ και οχτώ μήνες θα γίνουν τώρα πραγματικότητα. Εκλέγεται η πρώτη Κυβέρνηση των Σοβιέτ, το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού. Πρόεδρός του είναι ο Λένιν και υπουργός Εξωτερικών ο Τρότσκι.

Η 25η Οκτώβρη (7η Νοέμβρη με το καινούριο ημερολόγιο) του 1917 θα αποτελεί πάντα φωτεινό ορόσημο για το παγκόσμιο προλεταριάτο. Είναι η ημέρα που οι εργάτες πήραν την εξουσία στο ένα έκτο της γης.

Η Ρώσικη Επανάσταση, συμπύκνωσε μέσα σε 8 μήνες πολύτιμα πολιτικά συμπεράσματα. Έδειξε ότι στην εποχή του ιμπεριαλισμού η αστική τάξη έχει χάσει τον όποιον προοδευτικό ρόλο είχε προηγούμενα και αδυνατεί ή δεν θέλει να λύσει ούτε και τα ανοιχτά αστικοδημοκρατικά ζητήματα. Η εξουσία που παραδόθηκε από τον εξεγερμένο λαό του Φλεβάρη στα ρεφορμιστικά κόμματα, παραδόθηκε αμέσως στα χέρια των αστών, οι οποίοι δεν προχώρησαν στην υλοποίηση του δικού τους προγράμματος. Οι Μπολσεβίκοι, έμειναν σταθερά έξω από τους συνασπισμούς και τις διαταξικές συμμαχίες. Προτίμησαν να μείνουν με τους εργάτες, να τους προειδοποιήσουν, να προετοιμάσουν τη μόνη πραγματική λύση, τη μετατροπή της επανάστασης σε σοσιαλιστική. Μετά τις «θέσεις του Απρίλη», την αποδοχή δηλαδή από τον Λένιν των βασικών συμπερασμάτων της θεωρίας της Διαρκούς Επανάστασης του Τρότσκι, η πορεία αυτή επιταχύνθηκε. Το κόμμα της επανάστασης ατσάλωσε, κάτω από τα χτυπήματα της αντίδρασης, τους δεσμούς του με τις μάζες, απέδειξε στην πράξη ότι είναι το μόνο ικανό να τις οδηγήσει στην επίλυση των προβλημάτων τους. Κατάφερε να ηγηθεί μιας εξέγερσης την οποία πραγματοποίησε σχεδόν αναίμακτα –γεγονός πρωτόγνωρο– όχι για άλλο λόγο, αλλά γιατί υπέταξε την πολιτική του στην κίνηση της ιστορίας: την ανατροπή του αναχρονιστικού καπιταλιστικού συστήματος και την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού. Το ρώσικο προλεταριάτο υπεράσπισε με αίμα την επανάστασή του. Σχηματίζοντας τον Κόκκινο Στρατό συνέτριψε τόσο την αστική αντεπανάσταση των Λευκοφρουρών όσο και τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις.

Η επικράτηση της σταλινικής γραφειοκρατίας στο κόμμα και στον κρατικό μηχανισμό, καθώς και η ήττα της επανάστασης σε μια σειρά από άλλες σημαντικές χώρες, και κυρίως στη Γερμανία, οδήγησαν στον κάθε άλλο παρά αναπόφευκτο εκφυλισμό του πρώτου εργατικού κράτους, σε νέες ήττες, στην αντεπαναστατική θεωρία του «σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα», στη δυσφήμιση του σοσιαλισμού και τελικά στην καπιταλιστική παλινόρθωση του 1989-91.

Το τέλος όμως της ιστορίας, που τόσο βιάστηκαν να διακηρύξουν οι αστοί και οι ιμπεριαλιστές, δεν ήρθε. Το σύγχρονο προλεταριάτο είναι αναγκασμένο και αυτό να ψάξει τη διέξοδο από τις καταστροφές που του επιφυλάσσει η καπιταλιστική κρίση. Για να λύσει τα προβλήματά του, θα πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα». Σε αυτήν την αναζήτηση, ο κόκκινος Οκτώβρης του 1917 θα αποτελέσει τον πιο σημαντικό οδηγό για τη νίκη.