Ιστορία: 25 χρόνια από το «πραξικόπημα» του Αυγούστου του 1991 στην ΕΣΣΔ

25 χρόνια από το «πραξικόπημα» του Αυγούστου 1991 στην ΕΣΣΔ

–

Στις 19 Αύγουστου 1991, μια ομάδα ανώτατων στελεχών του ΚΚΣΕ (Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης) και του σοβιετικού κράτους ανακοίνωσε τη δημιουργία της Κρατικής Επιτροπής Έκτακτης Ανάγκης (ΚΕΕΑ)[1], δηλώνοντας πως για «λόγους υγείας» ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του. «Συνέλαβαν» τον Μ. Γκορμπατσόφ[2] (βρισκόταν στη θερινή προεδρική κατοικία στην Κριμαία), κίνησαν κάποιες στρατιωτικές μονάδες, κυρίως στην πρωτεύουσα Μόσχα, αλλά όλα ήταν τόσο πρόχειρα οργανωμένα και κυρίως χωρίς την παραμικρή υποστήριξη από το σοβιετικό προλεταριάτο, που μέσα σε 2–3 μέρες (21 Αυγούστου) το «πραξικόπημά» τους κατάρρευσε. Το αποτυχημένο «πραξικόπημα» ενίσχυσε ακόμη περισσότερο –ουσιαστικά τον έκανε κυρίαρχο των πολιτικών εξελίξεων του αποσυντιθέμενου ΚΚΣΕ και της παραπαίουσας ΕΣΣΔ– τον Μπορίς Γιέλτσιν, πράγμα που σε λίγους μήνες, τον Δεκέμβρη του 1991, οδήγησε στη διάλυση του σοβιετικού κόμματος και του πρώτου Εργατικού Κράτους στον Κόσμο.[3]

Le mort saisit le vif!/Ο πεθαμένος αδράχνει τον ζωντανό[4]

Η σταλινική γραφειοκρατία αφού:

1. Οδήγησε στο γραφειοκρατικό εκφυλισμό την ΕΣΣΔ, κατέπνιξε το πρώτο εργατικό κράτος και τη σοσιαλιστική δημοκρατία και επέβαλε μια στυγνή μονοκομματική σταλινική δικτατορία.
2. Παραποίησε αρχικά και στη συνέχεια εγκατάλειψε πλήρως τη μαρξιστική ιδεολογία και πολιτική.
3. Δολοφόνησε/Εξόντωσε όλους τους μπολσεβίκους ηγέτες και αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες αγωνιστές του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος.
4. Οδήγησε με την τυχοδιωκτική και λαϊκομετωπική της πολιτική στην ήττα της κινέζικης επανάστασης του 1925–27, στην άνοδο του φασισμού στην Γερμανία, στο ολέθριο λαϊκό μέτωπο του 1936 στη Γαλλία, στην ήττα της Ισπανικής και Ελληνικής επανάστασης και τόσων άλλων μικρών και μεγάλων κινημάτων και επαναστάσεων ανά τον κόσμο.
5. Δολοφόνησε στο Μεξικό στις 20 Αυγούστου 1940 τον θεμελιωτή της θεωρίας της Διαρκούς Επανάστασης, τον ηγέτη μαζί με τον Λένιν της Οκτωβριανής Επανάστασης, τον ιδρυτή του Κόκκινου Στρατού, τον κομισάριο των εξωτερικών, τη ζωντανή ιδεολογική, πολιτική και πρακτική συνέχεια του μπολσεβικισμού και της 3ης Διεθνούς.[5] Δολοφονία που συνεχίστηκε με πογκρόμ δολοφονιών διεθνιστών επαναστατών, επαναστατών μαρξιστών της 4^ης Διεθνούς, αναρχικών κ.λπ.
6. Δημιούργησε την αντιδραστική και αντιμαρξιστική θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα», της «ειρηνικής συνύπαρξης», την «θεωρία των τριών κόσμων», του «κύριου εχθρού του σοσιαλιμπεριαλισμού»… θεωρίες που οδήγησαν σε ανίερες συμμαχίες με τους ιμπεριαλιστές και σε πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα στις κατ’ όνομα «σοσιαλιστικές» χώρες.
7. Κατέστειλε με τα τανκς όλες τις αντιγραφειοκρατικές εργατικές και λαϊκές επαναστάσεις στις χώρες του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, το 1953 στην Αν. Γερμανία, το 1956 στην Ουγγαρία και την Πολωνία, το 1968 στην Τσεχοσλοβακία, το 1970 και 1980 στην Πολωνία όπου επέβαλε και το στρατιωτικό–δικτατορικό καθεστώς του στρατηγού Γιαρουζέλσκι.
8. Καταπάτησε όσο και τα πιο αντιδραστικά καθεστώτα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τις ηθικές, πνευματικές, ανθρώπινες αξίες.

Τελικά, αφού διέπραξε πλήθος ακόμη μικρών και μεγάλων εγκλημάτων, αυτό το καρκίνωμα που κάθισε πάνω στο πιο ζωντανό και μεγαλύτερο ανθρώπινο έργο, την Οκτωβριανή Επανάσταση, κατόρθωσε να της καταφέρει ένα συντριπτικό πλήγμα με τη παλινόρθωση του καπιταλισμού.

Ο Τρότσκι κυρίως, όπως και άλλοι επαναστάτες μαρξιστές στην αριστερή αντιπολίτευση και στην 4η Διεθνή από πολύ νωρίς είχαν προειδοποιήσει, είχαν παλέψει και είχαν προτείνει μέτρα[6] για να αποτρέψουν τον κίνδυνο καταστροφής της Οκτωβριανής Επανάστασης από το σφετερισμό και σφικτό εναγκαλισμό της από την σταλινική γραφειοκρατία. Δυστυχώς η πάλη και οι θυσίες τους, για λόγους που είναι πασίγνωστοι, δεν ευοδώθηκαν και τελικά η σταλινική γραφειοκρατία προχώρησε και στο τελευταίο έγκλημά της, την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Για την ιστορία αναφέρουμε ένα απόσπασμα του Λ Τρότσκι από το βιβλίο του Το Μεταβατικό Πρόγραμμα:

«Έτσι, η ΕΣΣΔ κλείνει μέσα της τρομερές αντιθέσεις. Μένει όμως ακόμα ένα εκφυλισμένο εργατικό κράτος. Αυτή είναι η κοινωνική διάγνωση.

Η πολιτική πρόγνωση έχει ένα διαζευκτικό χαραχτήρα: είτε η γραφειοκρατία, καταντώντας όλο και περισσότερο όργανο της παγκόσμιας μπουρζουαζίας μέσα στο εργατικό κράτος, θα γκρεμίσει τις νέες μορφές ιδιοκτησίας και θα ρίξει τη χώρα στον καπιταλισμό, είτε η εργατική τάξη θα συντρίψει τη γραφειοκρατία και θ’ ανοίξει το δρόμο προς το σοσιαλισμό.

Οι δίκες της Μόσχας δεν ξάφνιασαν τα τμήματα της 4^ης Διεθνούς, που δεν τις θεωρήσανε ως αποτέλεσμα της προσωπικής μανίας του δικτάτορα του Κρεμλίνου, παρά ως νόμιμο προϊόν του Θερμιδόρ. Προκύψανε από τις αφόρητες συγκρούσεις μέσα στην ίδια τη γραφειοκρατία, που με τη σειρά τους αντικαθρεπτίζουνε τις αντιθέσεις ανάμεσα στη γραφειοκρατία και το λαό, καθώς και τους ανταγωνισμούς που βαθαίνουν ανάμεσα στο ίδιο τον ‘λαό’. Η ματοβαμμένη φανταστική φύση των δικών δίνει το μέτρο της έντασης των αντιθέσεων και αποτελεί ενδεικτικό σημείο, που προδιαγράφει την προσέγγιση της τελικής λύσης.

Οι δημόσιες δηλώσεις πρώην εκπροσώπων στο εξωτερικό του Κρεμλίνου, που αρνηθήκανε να ξαναγυρίσουν στη Μόσχα, επιβεβαιώνουν με τον τρόπο τους αναντίρρητα πώς όλες οι αποχρώσεις της πολιτικής σκέψης υπάρχουν μέσα στη γραφειοκρατία, από τον γνήσιο μπολσεβικισμό (Ι. Ράις) ως τον τέλειο φασισμό (φράξια Μπουτένκο). Τα επαναστα­τικά στοιχεία μέσα στη γραφειοκρατία, που αποτελούν μια μικρή μειοψηφία, αντικατοπτρίζουν, παθητικά είναι αλήθεια, τα σοσιαλιστι­κά συμφέροντα του προλεταριάτου. Τα φασιστικά αντεπαναστατικά στοιχεία, που πληθαίνουν αδιάκοπα, εκφράζουν με ολοένα και μεγαλύτερη συνέπεια τα συμφέ­ροντα του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού. Οι υποψήφιοι αυτοί για το ρόλο των ‘κομπραντόρες’ νομίζουν, όχι άδικα, πως το καινούργιο διευθυντικό στρώμα μπορεί να εξασφαλίσει την προνομιακή του θέση μονάχα απορρίπτοντας την εθνικοποίηση, την κολεκτιβοποίηση και το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου, στο όνομα της αφομοίωσης του ‘δυτικού πολιτισμού’, δηλαδή του καπιταλισμού. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δυο πόλους υπάρχουν ενδιάμεσες διασκορπισμένες τάσεις, μενσεβίκικες, σοσιαλεπαναστατικές και φιλελεύθερες τάσεις, που τείνουν προς την αστική δημοκρατία.

Μέσα στις ίδιες τις γραμμές αυτής της λεγόμενη ‘αταξικής’ κοινωνίας, υπάρχουν αναμφισβήτητα ομάδες, ακριβώς όμοιες με εκείνες που υπάρχουν μέσα στη γραφειοκρατία, μονάχα που εκφράζονται λιγότερο αδρά και σε αντίστροφες αναλογίες: συνειδητά κα­πιταλιστικές τάσεις διακρίνονται κυρίως στο εύπορο μέρος των κολχόζνικων και αποτελούνε μια πολύ μικρή μειο­ψηφία του πληθυσμού. Αυτό όμως το στρώμα βρίσκει μια πλατιά βάση στις μικροαστικές τάσεις συγκέντρωσης προσωπικού πλούτου που γεννιούνται από τη γενική φτώχεια, τάσεις που συνειδητά ενθαρρύνονται από τη γραφειοκρατία.

Στην κορυφή αυτού του συστήματος των αναπτυσσόμενων αν­ταγωνισμών, που διαταράσσουν ολοένα και περισσότερο την κοινωνική ισορροπία, στηρίζεται με τρομοκρατικές μεθόδους η θερμιδοριανή ολιγαρχία του Στάλιν.

Οι τελευταίες δικαστικές σκηνοθεσίες αποβλέπουνε σ’ ένα χτύπημα ενάντια στην αρι­στερά. Το ίδιο είναι σωστό προκειμένου και για το καθάρισμα των ηγετών της Δεξιάς αντιπολίτευσης, γιατί η δεξιά ομάδα του παλιού Μπολσεβίκικου κόμματος, αντικρισμένη από την άποψη των γραφειοκρατικών συμφερόντων και τάσεων, αντιπροσώπευε έναν αριστερό κίνδυνο. Το γεγονός ότι μια βοναπαρτιστική κλίκα, όμοια φοβισμένη από τους ίδιους τους δεξιούς συμμάχους της τύπου Μπουτένκο, είναι υποχρεωμένη για το συμφέρον της αυτοσυντήρησής της να ξεπαστρέψει τη γενιά των παλιών μπολσεβίκων μέχρι και τον τελευταίο, παρέχει αναμφισβήτητη μαρτυρία για τη ζωντάνια των επαναστατικών παραδόσεων ανάμεσα στις μάζες, καθώς και για τη δυσαρέσκειά τους, που ολοένα και μεγαλώνει.

Οι μικροαστοί δημοκράτες της Δύσης, που μόλις χτες παραδεχτήκανε τις δίκες της Μόσχας σαν ολοκάθαρο χρυσάφι, σήμερα λένε και ξαναλένε με επιμονή πως δεν υπάρχουν ‘ούτε τροτσκισμός ούτε τροτσκιστές μέσα στην ΕΣΣΔ’. Παραλείπουνε να εξηγήσουνε ωστόσο γιατί όλες οι εκκαθαρίσεις γίνανε κάτω από το σημαία της πάλης ενάντια σ’ αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο. Αν πρόκειται να εξετάσουμε τον ‘τροτσκισμό’ ως ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα και, ακόμη περισσότερο, ως οργάνωση, τότε αναμφίβολα ο ‘τροτσκισμός’ είναι εξαιρετικά αδύνατος στην ΕΣΣΔ. Ωστόσο, η ακαταμάχητη δύναμή του πηγάζει από το γεγονός ότι εκφράζει όχι μονάχα την επαναστατική παράδοση αλλά και τη σημερινή αντίθεση της ρούσικης εργατικής τάξης. Το συσσωρευμένο από τους εργάτες ενάντια στη γραφειοκρατία κοινωνικό μίσος –αυτό ακριβώς είναι– από την άποψη της κλίκας του Κρεμλίνου αποτελεί τον ‘τροτσκισμό’. Τρέφει αυτή ένα θανάσιμο και παρά πολύ δικαιολογημένο φόβο για τους δεσμούς ανάμεσα στη βαθειά μα όχι καθαρά ακόμα εκφρασμένη αγανάκτηση των εργατών και την οργάνωση της 4^ης Διεθνούς.

Η εξόντωση της γενιάς των παλιών μπολσεβίκων και των επαναστατών αντιπροσώπων της μεσαίας και της νέας γενιάς[7] έσπρωξε το πολιτικό εκκρεμές προς την πλευρά της δεξιάς, την αστική πτέρυγα της γραφειοκρα­τίας και τους συμμάχους της σ’ όλη χώρα. Από αυτούς, δηλαδή από τη δεξιά, μπορούμε να περιμένουμε ολοένα και πιο αποφασιστικές απόπειρες στην προσεχή περίοδο, για να αναθεωρήσουνε το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της ΕΣΣΔ και να την φέρουνε κοντύτερα στο πρότυπο του ‘δυτικού πολιτισμού’, στη φασιστική μορφή του»…

Κάθε παραπάνω μέρα της κυριαρχίας της ενισχύει τον κλονισμό των θεμελίων των κοινωνικών στοιχείων της οικονομίας και μεγαλώνει τις πιθανότητες για μια καπιταλιστική παλινόρθωση. Ακριβώς σ’ αυτή την κατεύθυνση κινείται η Κομμουνιστική Διεθνής, ως πράκτορας και συνένοχος της σταλινικής κλίκας στραγγαλίζοντας την ισπανική επανάσταση και αποσυνθέτοντας ιδεολογικά το παγκόσμιο προλεταριάτο.

Όπως και στις φασιστικές χώρες, η κύρια δύναμη της γραφειοκρατίας δεν βρίσκεται σ’ αυτή την ίδια, αλλά στην απογοήτευση των μαζών, στην έλλειψη που ‘χουνε για μια νέα προοπτική…

Υπάρχουν πολλές ενδείξεις πως η καταρρεύση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, επειδή αυτή ακριβώς δεν έχει μια άμεση βάση στη Γκεπεού, θα γίνει πριν από την κατάρρευση της βοναπαρτίστικης κλίκας και ολάκαιρης της θερμιδοριανής γραφειο­κρατίας γενικά».[8]

Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει στα σοβαρά αυτές τις εκτιμήσεις/προγνώσεις για όσα συνέβησαν στη διάρκεια της κυριαρχίας της σταλινικής γραφειοκρατίας, ιδιαίτερα όπως κορυφώθηκαν στη διετία 1989–1991; Πράγματι, υπάρχει καμιά διαφορά της τάσης Γιέλτσιν (μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΣΕ!) με την αστική–φασιστική φράξια Μπουτένκο που περιγράφει ο Τρότσκι ή με τις άλλες τάσεις που υπήρχαν στο ΚΚΣΕ; Υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι και οι τάσεις του Γκορμπατσόφ ή και των πούρων σταλινικών της ΚΕΕΑ (η συμμορία των 8, όπως ονομάστηκαν) καθώς και άλλες ενδιάμεσες τάσεις, αργά ή γρήγορα θα οδηγούσαν στην παλινόρθωση του Καπιταλισμού, μια που όλοι αυτοί ήταν «όργανο της παγκόσμιας μπουρζουαζίας μέσα στο εργατικό κράτος»,[9] έτειναν «προς την αστική δημοκρατία» και «προς το πρότυπο του δυτικού πολιτισμού»; Ήταν τόση η μανία και η βιασύνη, προφανώς για να εκμεταλλευτεί την προνομιούχα θέση της, της ανώτερης σταλινικής γραφειοκρατίας για την κατάργηση των εθνικοποιημένων και των κολεκτιβίστικων μορφών ιδιοκτησίας, τη διάλυση του ΚΚΣΕ και της ΕΣΣΔ και της μετατροπής της από ένα γραφειοκρατικό στρώμα με προνόμια σε μια τάξη με ιδιοκτησία μέσων παραγωγής, που κυριολεκτικά, με πρωτοφανή τρόπο στην ιστορία, άρπαξε την περιουσία των σοβιετικών και εργατικών μαζών.[10]

Χρειάζεται  να  πούμε  για  την  ιστορία  ότι  και  τα  δυο  κόμματα  της  ρεφορμιστικής  αριστεράς  (ΚΚΕ  και  Ελληνική  Αριστερά  (ΕΑΡ  –  πρώην  ΚΚΕ  εσ.)  είχαν  ταχθεί  υπέρ  των  «μεταρρυθμίσεων»  και  της  πολιτικής  του  Γκορμπατσόφ,  όπως  άλλωστε  έκαμναν  πάντοτε  τασσόμενοι  υπέρ  της  νέας  ηγεσίας  του  ΚΚΣΕ.  Το  ΚΚΕ  με  άρθρα  και  δηλώσεις  στελεχών  του  κρατούσαν  μάλλον  μια  διφορούμενη,  επιφυλακτική  και  καιροσκοπική  στάση  για  το  πραξικόπημα,  υπήρχαν  και  δηλώσεις  υπέρ  των  πούρων  σταλινικών  της  ΚΕΕΑ,  όπως  π.χ.  ο  Μ.  Μαΐλης  που  είχε  χαρακτηρίσει  θετικές  τις  εξελίξεις  (Ριζοσπάστης  20/8/1991).  Η  «Αυγή»  στις  20/8/1991  είχε  πρωτοσέλιδο:  «Παγκόσμια  κατακραυγή  για  την  ανατροπή  του  Μ.  Γκορμπατσόφ  –  Χούντα  στη  Μόσχα  –  Ο  Γκορμπατσόφ  αναπαύεται  έγκλειστος  στη  Γιάλτα,  ο  Γιέλτσιν  καλεί  το  λαό  σε  απεργία  και  πολιτική  ανυπακοή...»,  όπου  φαινόταν  καθαρά  η  υποστήριξή  της  προς  το  Γκορμπατσόφ, ακόμη και προς τον Γιέλτσιν.

Η κοινωνική επανάσταση αντλεί την ποίησή της….. από το μέλλον[11]

Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και των άλλων χωρών του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» θεωρήθηκε από τους καπιταλιστές και τους υπηρέτες τους σαν θρίαμβος της «οικονομίας της αγοράς», του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και του καπιταλισμού. Γενικεύοντας και κωδικοποιώντας, η Wall Street Journal το 1990 μετά την κατάρρευση του Σταλινισμού, τη γενική αντίληψη της παγκόσμιας αστικής τάξης και των ιμπεριαλιστών βγήκε με πρωτοσέλιδο: «Εμείς (δηλ. ο καπιταλισμός) νικήσαμε».

Η δεκαετία του 1990 θα μείνει στην ιστορία σαν η δεκαετία των ανατροπών, των ψευδαισθήσεων και της επιβεβαίωσης του μαρξισμού. Όχι τόσο για το «απρόσμενο» της κατάρρευσης των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού» (χωρίς να υποτιμάει κανένας τη σημασία του), όσο για τις απόψεις εκείνες που έλεγαν (με παραλλαγές υπάρχουν ακόμη) όχι μόνο αστών αλλά και πολλών «μαρξιστών», ότι ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός είναι ένα σύστημα, όπου όλες οι βασικές αντιφάσεις του μονοπωλιακού καπιταλισμού έχουν ξεπεραστεί ή βρίσκονται σε μια διαδικασία ξεπεράσματος: Από την κύρια αντίθεση Κεφαλαίου–Εργασίας μέχρι τους δευτερεύοντες ανταγωνισμούς, ενδοαστικές και ενδοιμπεριαλιστικές συγκρούσεις κ.λπ. Ό,τι συνέβαινε στον κόσμο ήταν απλώς μάχες οπισθοφυλακής ή ενέργειες ορισμένων αμετανόητων ή κατάλοιπων του ψυχρού πολέμου και σε κάθε περίπτωση ανεπαίσθητοι και αναγκαίοι σπασμοί της μετάβασης από το παλιό στο καινούργιο ή επιστροφή στο σίγουρο, σταθερό και δοκιμασμένο παλιό. Σε βοήθεια όλων αυτών κατασκευάστηκαν μυθεύματα που άρχιζαν από «το παγκόσμιο χωριό», τη «διεθνή κοινότητα» και τη «διεθνή νομιμότατα», τη Νέα και Χρηματιστηριακή οικονομία που λίγο ως πολύ δε θα χρειαζόταν την εργασία και κατέληγαν στο «τέλος της εργασίας» και «τέλος της ιστορίας», μια που δε θα υπήρχε λόγος για καμιά αμφισβήτηση, αντιπαλότητα και σύγκρουση.

1. Ωστόσο, η κρίση (μακρύ κύμα κάμψης) που ξέσπασε από τις αρχές τις δεκαετίας του’70 ήταν τόσο μεγάλη και βαθειά που «Πρώτο,… παρά την φανταστικά ευνοϊκή ιστορική συγκυρία που ακολούθησε δεν μπόρεσε να βγει από τη δομική του κρίση. Δεύτερο,… η ήττα του εργατικού και επαναστατικού με όσα συνέβησαν στα τέλη της δεκαετίας του ’80 αρχές της δεκαετίας ’90 μπορεί να ήταν συντριπτική ή να φαινόταν σαν τέτοια, κυρίως στο ιδεολογικό και πολιτικό επίπεδο, αλλά δεν ήταν ολοκληρωτική, μια που το προλεταριάτο των ανεπτυγμένων ιμπεριαλιστικών χωρών και του συνόλου, σχεδόν, των χωρών–κλειδιών του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος δεν έχει υποστεί καμιά καταστροφική ήττα στο πεδίο της ταξικής πάλης. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπήρξε παγκόσμια ένας αποπροσανατολισμός και μια σύγχυση ιστορικής σημασίας, που αδυνάτησαν τους μηχανισμούς αντίστασης του προλεταριάτου (οργανωτικούς, αγωνιστικούς, πολιτικούς, ψυχολογικούς κ.λπ.) και φυσικά την οργανική συνοχή (ιδιαίτερα μεταξύ παλαιότερων και νεότερων γενεών) και τη σοσιαλιστική εναλλακτική λύση. Τρίτο,… οι δυνατότητες των ιμπεριαλιστικών οικονομιών, τα κεφάλαια που διέθεταν και οι πολυεθνικές εταιρίες αποδείχτηκαν πολύ μικρές για να κυριαρχήσουν στην παγκόσμια αγορά… ».[12]
2. Πράγματι, η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος ήταν τόσο βαθιά, ώστε παρά την φανταστικά ευνοϊκή ιστορική συγκυρία που ακολούθησε, δηλαδή η ενοποίηση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας με τη παλινόρθωση του καπιταλισμού σε ΕΣΣΔ, Κίνα, ανατολικές χώρες και όσες με τον α΄ ή β΄ τρόπο ανήκαν στην επιρροή τους, η ιστορική σύγχυση και ο αποπροσανατολισμός των μαζών, το πλήγμα στην αξιοπιστία εναλλακτικής λύσης απέναντι στον καπιταλισμό κ.λπ., το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, μετά μια πολύ σύντομη περίοδο ανάκαμψης, γρήγορα θα βυθιστεί σε ακόμη μεγαλύτερη κρίση. Και όχι μόνο αυτό, αλλά οι «νικητές» θα αδυνατίσουν ακόμη περισσότερο στον παγκόσμιο συσχετισμό δύναμης, θα βρεθούν αντιμέτωποι με καινούργιους ανταγωνιστές (Κίνα, ΒRICS κ.ά.)… και όχι μόνο θα χάσουν το μονοπώλιο της πίστης και σχεδόν όλα τα συναλλαγματικά τους αποθέματα αλλά θα μετατραπούν από πιστώτριες χώρες σε δανειζόμενες. Τα μεγαλεία του «αμερικανικού ονείρου», του «νέου αμερικανικού αιώνα», ο «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής» και το «ιμπεριαλιστικό δόγμα ασφάλειας» θα γίνουν συντρίμμια από την όλο και εντεινόμενη κρίση του καπιταλισμού.
3. Ποτέ στην ιστορία του καπιταλισμού/ιμπεριαλισμού, ιδιαίτερα των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, δεν είχαμε τόσα και τέτοιου είδους χρέη, ελλείμματα, πλασματικά κεφάλαια–τοξικά ομόλογα και παράγωγα, φούσκες κ.λπ., όχι μόνο σε απόλυτους αριθμούς αλλά και σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας ή καλύτερα ακόμη, με την παραγωγική βάση της οικονομίας. Όπως ήταν φυσικό η κρίση επηρέασε και επιδείνωσε την κρίση της παγκόσμιας αστικής εξουσίας –βασικά λόγω της οικονομικής και ως ένα βαθμό και της πολιτικής αδυναμίας του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού–, πράγμα που δυσκόλευε και δυσκολεύει όλο και περισσότερο τη λήψη «συνολικών» και «ενιαίων» αποφάσεων για τη λύση της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος. Ακόμη χειρότερα υπήρξε επανεμφάνιση προστατευτικών πολιτικών, φαινόμενα αυξανόμενου νομισματικού πόλεμου, διαρκή αδυνάτισμα του δολαρίου σαν παγκόσμιου αποθεματικού, συναλλαγματικού, και ανταλλακτικού μέσου… ένας διαρκής θρυμματισμός της παγκόσμιας οικονομίας… αυξανόμενοι εξοπλισμοί, όλο και πιο πολλές και πιο επικίνδυνες εστίες πολέμου, στις οποίες έρχονται όλο και πιο άμεσα αντιμέτωπες οι μεγάλες δυνάμεις ή οι υπερδυνάμεις του σημερινού κόσμου.
4. Η διαρκής όξυνση της δομικής κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος ήταν επόμενο να προκαλέσει και φαινόμενα μια σοβαρής αντιδημοκρατικής αναδίπλωσης σ’ όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα στη Ε.Ε. Στον κεντρικό πυρήνα αυτή της αναδίπλωσης βρίσκεται η σκανδαλώδη υποστήριξη στο απόλυτο δικαίωμα του «επενδυτή», του τραπεζίτη, του χρηματιστικού κεφαλαίου, του κερδοσκόπου κ.λπ. Τα δημοκρατικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, ακόμη και αυτά που έχουν εγγραφεί με αγώνες στα Συντάγματα, αλλά και η ίδια η βασική αρχή κάθε αστικού Συντάγματος, «η λαϊκή κυριαρχία», καθημερινά περιορίζονται προς χάριν της αγοράς. Αυτή η αντιδημοκρατική αναδίπλωση διευκολύνθηκε, όχι για τεχνικούς αλλά κυρίως για πολιτικούς λόγους, από τη φύση των δυνάμεων του κεφαλαίου που κυριάρχησαν και κυριαρχούν όλο και περισσότερο – και από το γεγονός ότι ο κύριος όγκος των αποφάσεων λαμβάνεται, όχι μόνο σύμφωνα με τη λενινιστική άποψη (στο παρασκήνιο και από τις τράπεζες, τα μονοπώλια κ.λπ.) αλλά και από εντελώς απρόσβλητους και απόμακρους από τη λαϊκή θέληση και έλεγχο διεθνείς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς (οικονομικούς, πολιτικούς, στρατιωτικούς), από κονκλάβια τεχνοκρατών και «ειδικών» και από κόμματα που λειτουργούν ως εντολοδόχοι διαπραγματευτές επιχειρηματικών λόμπι. Το «απαγορεύεται το απαγορεύεται για το κεφάλαιο» όχι μόνο έχει τεθεί σε πλήρη ισχύ, αλλά και υπερισχύει (έγινε ο «Υπέρτατος Νόμος») κάθε άλλου δημοκρατικού και κοινωνικού δικαιώματος των εργαζομένων και της κοινωνίας, κάθε κοινωνικού αγαθού και υπηρεσίας, ακόμη και των πιο βασικών: υγεία, παιδεία, κοινωνική ασφάλιση κ.λπ.
5. Η όλο και μεγαλύτερη αναποτελεσματικότητα των αστικών πολιτικών αντιμετώπισης της κρίσης (λιτότητα, ανεργία, ιδιωτικοποιήσεις, λεηλασία του δημόσιου, ιδιωτικού και συλλογικού πλούτου, κατεδάφιση των συστημάτων υγείας παιδείας κοινωνικής ασφάλισης κ.ά.), η αποτυχία όλων των στρατηγιών επιλογών είχαν σαν αποτέλεσμα, εκτός όλων των άλλων (υπερχρέωση των οικονομιών τους, μεγαλύτερη κρίση, εμφάνιση απειλητικών ανταγωνιστών/αντιπάλων κ.λπ.), και τη δημιουργία ενός στρατηγικού κενού (οικονομικό, πολιτικό, γεωστρατηγικό κ.λπ.) ή μιας αδυναμία διαμόρφωσης μια άλλης πολιτικής για τη λύση της κρίσης του συστήματος. Αυτό το κενό μεγαλώνει τον κίνδυνο ανεξέλεγκτης δράσης των αντιφάσεων του συστήματος και επομένως φέρνει πιο κοντά τον πόλεμο. Τουλάχιστον για την Ευρώπη αυτό το στρατηγικό κενό, σε συνδυασμό με την κρίση του Ευρώ/ΕΕ, τον φαύλο κύκλο ύφεσης–χρέους, τις σεισμικές ρήξεις στο εσωτερικό της και την ένταση των φυγόκεντρων δυνάμεων, την πολιτική κρίση, τις ραγδαίες κοινωνικές και πολιτικές μετατοπίσεις/αλλαγές και την άνοδο των αγώνων και των αντιστάσεων, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα και ταυτόχρονα όλες τις προϋποθέσεις για ένα νέο επαναστατικό κύμα.
6. Η απότομη και «ξαφνική» επιδείνωση της κρίσης το καλοκαίρι του 2007, με αφορμή την κατάρρευση της φούσκας των ενυπόθηκων δανείων των ακινήτων, και ιδιαίτερα το επόμενο καλοκαίρι (Αύγουστος 2008) με την χρεοκοπία της Λήμαν Μπράδερς, διέψευσε για ακόμη μια φορά όλους τους αστούς οικονομολόγους και επιβεβαίωσε για ακόμη μια φορά όλες τις μαρξιστικές αναλύσεις. Αν και οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις και οι παγκόσμιοι καπιταλιστικοί οργανισμοί διέθεσαν (και διαθέτουν) για την «θεραπεία» της κρίσης τεράστια ποσά (δημόσια, ιδιωτικά, συλλογικά/ασφαλιστικά ταμεία), και λεηλάτησαν (και λεηλατούν) κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα εκατοντάδων εκατομμυρίων εργαζομένων, φτωχών λαϊκών στρωμάτων και νεολαίας, η κρίση συνεχίζεται, επιδεινώνεται και εξαπλώνεται και αναμένεται –όπως και οι εγκυρότεροι αστοί αναλυτές προβλέπουν– να υπάρξει νέα επιδείνωσή της στο άμεσο μέλλον. Πάντως η διαρκής προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης όχι μόνο εξασθένησε τους όποιους μηχανισμούς και εξάντλησε τα όποια αποθέματα υπήρχαν, αλλά οδήγησε σε ακόμη μεγαλύτερα ελλείμματα και χρέη, στη χρεοκοπία ενός μεγάλου μέρους του τραπεζικού συστήματος (ιδιαίτερα του ευρωπαϊκού), στην έκρηξη και του ιδιωτικού χρέους. Από την επιδείνωση της κρίσης το 2007–2008, σχεδόν 10 χρόνια, το καπιταλιστικό σύστημα έχει ζωτική ανάγκη από «έκτακτα μέτρα»: διαρκή προγράμματα νομισματικής «χαλάρωσης», μηδενικά επιτόκια και πακτωλό «φτηνών» κεφαλαίων με προορισμό τη χρηματοδότηση τραπεζών, επιχειρήσεων κ.λπ. Όλα αυτά όχι μόνο δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα όπως δείχνει η εμπειρία 40 χρόνων, πέρα ίσως από μια προσωρινή μετάθεση της κρίσης, αλλά πάντοτε με χειροτέρευση όλων των βασικών αιτιών της και με απότομα και οδυνηρά ξεσπάσματα –σε όλο και πιο σύντομα χρονικά διαστήματα– όπως το προηγούμενο του 2007–2008.
7. Η κρίση στην ΕΕ μετά το Brexit είναι βέβαιο ότι παροξύνεται εάν δεν γίνεται ανεξέλεγκτη. Κανένα σχέδιο, ούτε του «Σόιμπλε» (σκληρότερα αντεργατικά μέτρα, «τραπεζική ένωση» (βασικό συστατικό στοιχείο της περαιτέρω «εμβάθυνσης» της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), δημιουργία Ευρωστρατού , προχώρημα της «καπιταλιστικής ολοκλήρωσης» σε βάρος της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας κ.ά.), ούτε πολύ περισσότερο των «άλλων» της αόριστης «χαλάρωσης» της λιτότητας, μπορούν να τη «σώσουν». Κατ’ αρχήν είναι αβέβαιο ότι στη σημερινή κατάσταση και ειδικά μετά το Brexit, τους πρόσφατους εργατικούς σε μια σειρά χώρες και ιδιαίτερα στη Γαλλία και τη διαρκή αποσάρθρωση των βασικών αστικών κόμματων (δεξιών–κεντροδεξιών, σοσιαλδημοκρατικών–κεντροαριστερών) και πυλώνων της καπιταλιστικής ΕΕ και της ολοκλήρωσής της, αν μπορεί να εφαρμοστεί κάποιο «σχέδιο» όπως έδειξαν και τα πρόσφατα γεγονότα, είτε με τις ιταλικές τράπεζες (δεν εφαρμόστηκε το προβλεπόμενο bail in), είτε στην περίπτωση της Ισπανίας–Πορτογαλίας όπου δεν πάρθηκαν σε βάρος τους οι προβλεπόμενες κυρώσεις λόγω υψηλών ελλειμμάτων. Όμως, η επιδείνωση της κρίσης στην ΕΕ επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό και την παγκόσμια κρίση.
8. Όλα τα στοιχεία που έρχονται στο φώς επιβεβαιώνουν τις μαρξιστικές αναλύσεις και φωτίζουν το καταστροφικό έργο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και το θανάσιμο κίνδυνο που απειλεί την ανθρωπότητα όσο επιβιώνει το καπιταλιστικό σύστημα. Πάντοτε η ανισότητα, η αγριότητα και η καταστροφή χαρακτήριζε τον καπιταλισμό, ωστόσο στο παρελθόν μπορούσε τουλάχιστον να αναπτύσσει τις παραγωγικές δυνάμεις – όμως σήμερα δεν μπορεί ή τουλάχιστον το τίμημα για τους εργαζόμενους, τα φτωχά λαϊκά στρώματα και τη νεολαία είναι εξοντωτικό.

α) Επίσημα σήμερα στις ΗΠΑ υπάρχουν 15 εκ. άνεργοι αλλά στην πραγματικότητα είναι 30 εκ., δηλαδή 20% του εργατικού δυναμικού. Στην ΕΕ το 10% των εργαζομένων, κατά μέσο όρο, είναι άνεργοι και υπάρχουν και αρκετές χώρες όπως και οι δικοί μας όπου τα ποσοστά ανεργίας ξεπερνούν το 20%.

β) Οι μισθοί των εργαζομένων στις ΗΠΑ μειώνονται διαρκώς. Οι πραγματικοί μισθοί των βιομηχανικών εργατών να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με αυτούς που υπήρχαν στις δεκαετίες του ’60 και ’70, αν και τα τελευταία 30–35 χρόνια το αμερικάνικο ΑΕΠ υπερδιπλασιάστηκε. Από αυτή τη σημαντική αύξηση του ΑΕΠ όχι μόνο επωφελήθηκε μια μικρή μειοψηφία καπιταλιστών και κερδοσκόπων, αλλά είχαμε και την εκτίναξη των κοινωνικών ανισοτήτων σε πρωτοφανή επίπεδα, την ίδια στιγμή που σημαντικά κομμάτια του αμερικανικού πληθυσμού ζουν μέσα στη φτώχεια και την εξαθλίωση.[13]

γ) Η ανεργία και η φτώχεια στην ΕΕ/Ευρωζώνη αυξάνουν διαρκώς. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία οι άνεργοι στην Ευρωζώνη είναι περίπου 20 εκ., 27–28 εκ. στην ΕΕ, στους νέους κάτω των 25 ετών η ανεργία είναι στο 25% και φυσικά η πραγματική ανεργία είναι μεγαλύτερη (πρέπει να προστεθούν και γύρω στα 20 εκ. υποαπασχολούμενοι). Σύμφωνα με τη Γιούροστατ (που σαφώς δεν αποτυπώνει όλη την πραγματικότητα): 1) στην ΕΕ το 17–20% βρίσκεται σε συνθήκες φτώχειας/ένδειας και πάνω από το 10% ζει σε οικογένεια που λίγο ως πολύ κανένα μέλος της δεν έχει «κανονική» δουλειά. 2) Το 27% των παιδιών που ζουν στην Ε.Ε. απειλούνται από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό. 3) Οι άστεγοι στην ΕΕ έχουν ξεπεράσει τα 4 εκ. Την ίδια στιγμή, υπερδιπλάσιος αριθμός πολλές κατοικίες βρίσκοναται στα χέρια μεσιτών και τραπεζών, που προσπαθούν να τις πουλήσουν σε μια καλή τιμή, ενώ εκατομμύρια κόσμου έχουν βρεθεί κυριολεκτικά στο δρόμο.

δ) Το 2011, υπολογίζονταν ότι περίπου 33 εκ. άνθρωποι (σήμερα είναι ακόμη περισσότεροι) στην ΕΕ υποσιτίζονταν ή αντιμετώπιζαν κίνδυνο υποσιτισμού. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι «μόνο οι πλούσιοι απολαμβάνουν καλύτερη υγεία, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των υπολοίπων είναι αποκλεισμένοι από τις υπηρεσίες υγείας ή πεθαίνουν πρόωρα λόγω των ανισοτήτων στην υγεία». Μάλιστα, σύμφωνα με τον βρετανικό Guardian, ήδη παρατηρείται μείωση του προσδόκιμου ζωής των φτωχών στην ΕΕ λόγω ασθενειών και αναπηριών. Ασθένειες που είχαν εκλείψει στο παρελθόν όπως η ελονοσία, ο τύφος, η φυματίωση κ.ά, έχουν ξαναεμφανιστεί στην Ε.Ε. όπως και στη χώρα μας. Επίσης σχεδόν 73 εκ. ενήλικες (25–64 ετών) στην ΕΕ έχουν ολοκληρώσει μόνο το επίπεδο α’ κύκλου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή και χαμηλότερο και πολλοί εμφανίζουν χαμηλές δεξιότητες αλφαβητισμού.

ε) Οι φαραωνικές ανισότητες μεγαλώνουν και εξαπλώνονται σε όλη την Ευρώπη: στη Γερμανία σήμερα είναι τόσο άνισα κατανεμημένα τα εισοδήματα όσο και στην εποχή του Κάιζερ πριν από 100 χρόνια, λίγο καλύτερα από τη Μ. Βρετανία όπου η ανισοκατανομή έχει γυρίσει στα επίπεδα του 1880, στην εποχή της βασίλισσας Βικτωρίας.

στ) Στον Τρίτο Κόσμο (φτωχές και υπανάπτυκτες χώρες, τα 2/3 περίπου του πλανήτη) η κατάσταση είναι απερίγραπτη και επιδεινώνεται διαρκώς. Σύμφωνα το διεθνή οργανισμό Όξφαμ η διαρκή αύξηση της τιμής των τροφίμων –προβλέπεται να συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το 2030– οι επιπτώσεις σε ανθρώπινες ζωές θα είναι ανυπολόγιστες, επειδή η συντριπτική πλειοψηφία των πληθυσμών δαπανούν πάνω από το 75% του εισοδήματός τους για να τραφούν. Όμως, αυτή τη φορά περισσότερο από προηγούμενες ιστορικές περιόδους, οι επιπτώσεις θα επηρεάσουν και τους νεόπτωχους που έχουν δημιουργηθεί από την κρίση του καπιταλισμού στις αναπτυγμένες χώρες.

ζ) Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που ξεσπούν όλο και πιο συχνά σε όλο τον πλανήτη, προκαλώντας χιλιάδες θύματα και τεράστιες καταστροφές στην παραγωγή, οφείλονται στη μόλυνση και στις κλιματικές αλλαγές. Όπως προειδοποιεί η τεράστια πλειοψηφία των επιστημόνων όλου του κόσμου, αυτές οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται στην αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών και οικονομικών πόρων και στην εκτόξευση τεράστιων ποσοτήτων τοξικών ρύπων στην ατμόσφαιρα –όλα αυτά για χάρη του κέρδους–, τα οποία έχουν προκαλέσει σοβαρές ζημιές (ίσως και δύσκολα αναστρέψιμες) στο περιβάλλον, σε βαθμό εξαιρετικά επικίνδυνο για την επιβίωση της ανθρωπότητας.

η) Η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος δεν είναι η μοναδική θανάσιμη απειλή για την ανθρωπότητα. Ταυτόχρονα έχουμε και μια τεράστια απειλή από την οικολογική κρίση και την επισιτιστική και διατροφική κρίση με εκατομμύρια θύματα, κυρίως παιδιά. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία του καπιταλισμού –και όχι μόνο–, δηλαδή να έχουμε ταυτόχρονα αυτές τις κρίσεις.

Αυτά τα τραγικά αδιέξοδα για την ανθρωπότητα, που έχει δημιουργήσει ο Καπιταλισμός, δεν είναι τα μόνα. Υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος από την χρήση της πυρηνικής ενέργειας, που όπως έδειξε και το τελευταίο μεγάλο πυρηνικό «ατύχημα» στη Φουκοσίμα της Ιαπωνίας, είναι παρών. Φυσικά παραμένει πάντοτε μια τεράστια απειλή η εξάπλωση και η εξέλιξη των όπλων μαζικής καταστροφής και ιδιαίτερα των πυρηνικών οπλικών συστημάτων.

Χωρίς αμφιβολία η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και η παλινόρθωση του καπιταλισμού αποτέλεσε μια πολύ σημαντική ήττα για το εργατικό κίνημα και ένα σοβαρό τραυματισμό της εναλλακτικής λύσης[14] και της ιδέας του Σοσιαλισμού. Όμως γρήγορα η δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος , οι μικρές και μεγάλες κινητοποιήσεις των εργατικών και λαϊκών μαζών σ’ ολόκληρο τον κόσμο έδωσαν νέα πνοή στο εργατικό και επαναστατικό κίνημα. Παρά τις όποιες αντικομουνιστικές υστερίες ή σταλινικές προκαταλήψεις, η ιστορία δεν σταμάτησε, ούτε έμεινε να εκθειάζει και να αναπολεί το «πεθαμένο». Οι εργατικές και λαϊκές μάζες και προπαντός η πρωτοπορία τους δεν μπορούν να προχωρήσουν λοβοτομημένες, χωρίς να γνωρίζουν την ιστορία τους, την ιστορία του εργατικού, επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος. «Ένας όγκος μπορεί να μεγαλώσει και να πνίξει τον ζωντανό οργανισμό…» λέει ο Τρότσκι[15] για την σταλινική γραφειοκρατία. Στην ΕΣΣΔ (στην Κίνα και στις άλλες ανατολικές χώρες) δεν κατέρρευσε ούτε απέτυχε ο Σοσιαλισμός, η σχεδιασμένη οικονομία και αναδείχτηκε ο θρίαμβος της αγοράς όπως ισχυρίζεται η παγκόσμια αστική τάξη, ούτε ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» της σταλινικής/μαοϊκής περιόδου όπως «τραγουδάνε τα κουρέλια» του σταλινισμού, αλλά το καθεστώς της σταλινική γραφειοκρατίας, ο παρασιτικός όγκος που μεγάλωσε πάνω στο ζωντανό σώμα του νεαρού εργατικού κράτους.

Οι νέες γενιές των επαναστατών ας είναι βέβαιες για τον θρίαμβο του επαναστατικού μαρξισμού. Το σπάσιμο της συνέχειας λόγω του εκφυλισμού της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ (και τα δυο δεν ήταν καθόλου αναγκαία/αναπόφευκτα), ο θρίαμβος της αγοράς που φαίνεται σαν επιστροφή και νίκη του παλιού, δεν είναι παρά μια συγκυριακή κατάσταση. Ο ένας μετά τον άλλο οι αστοί οικονομολόγοι ομολογούν άμεσα ή άμεσα την αποτυχία των δικών τους θεωριών και δοξασιών και μιλούν για την σοβαρότατη κρίση του καπιταλισμού και αναζητούν λύσεις στις θεωρίες του Μαρξ για την κρίση. Πράγματι, αυτό που κυρίως αναφαίνεται να θριαμβεύει από αυτή τη τεράστια κρίση του καπιταλιστικού συστήματος είναι ο Μαρξ και οι αναλύσεις του για τον ξεπερασμένο καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και για την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού. Για την εργατική πρωτοπορία, είναι επιτακτική ανάγκη να γνωρίσουν αυτές τις αναλύσεις, είναι μια πυξίδα χωρίς την οποία ελλοχεύουν κίνδυνοι τεράστιων λαθών, όπως μας δείχνει και η πλούσια ιστορική εμπειρία. Αυτή η αναζήτηση των εξηγήσεων για την κρίση του καπιταλισμού στις μαρξιστικές θεωρίες, δε σημαίνει απλά και μόνο μια ξερή και μονομερή «επιστροφή» στο Κεφάλαιο, αλλά μια συνολική επιστροφή στην θεωρία, πολιτική και πρακτική του επαναστατικού μαρξισμού για τη σοσιαλιστική επανάσταση: Δηλαδή στον μπολσεβικισμό του Λένιν και του Τρότσκι, στη θεωρία για τον ιμπεριαλισμό, την παρακμή του καπιταλισμού και το αστικό κράτος, τη θεωρία της επικαιρότητας της σοσιαλιστικής επανάστασης και τη θεωρία και πρακτική της Διαρκούς Επανάστασης και του μεταβατικού προγράμματος. Μονάχα έτσι μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά να γκρεμίσουμε τον καπιταλισμό και να οικοδομήσουμε το σοσιαλιστικό μέλλον της ανθρωπότητας.

Σωφρόνης Παπαδόπουλος

–

[1] Στην ΚΕΕΑ συμμετείχαν: ο Γκενάντι Γιανάεφ, αντιπρόεδρος της ΕΣΣΔ, ο Βαλεντίν Παβλόφ, πρωθυπουργός της ΕΣΣΔ, ο Βλαντιμίρ Κριουτσκόφ, πρόεδρος της ΚGB, ο Ντιμίτρι Γιαζόφ, υπουργός Άμυνας, ο Όλεγκ Μπακλάνοφ, πρώτος αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Άμυνας, ο Μπ. Πούγκο, υπουργός Εσωτερικών της ΕΣΣΔ, ο Αλεξάντρ Τιζιακόφ, πρόεδρος της Ένωσης των κρατικών βιομηχανικών επιχειρήσεων, ο Βασίλι Σταροντούμπτσεφ, πρόεδρος της Αγροτικής Ένωσης.

[2] Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανέλαβε την ηγεσία του κόμματος και της ΕΣΣΔ το 1985 εξαγγέλλοντας αλλαγές στην οικονομία (προς την ίδια κατεύθυνση, παρά τα όποια αριστερά ή δεξιά ζιγκ–ζαγκ, ολόκληρης της σταλινικής περιόδου, δηλαδή της διάλυσης του σοβιετικού χαρακτήρα της οικονομίας και ενίσχυσης του αστικού χαρακτήρα της) και την ηγεσία, αλλαγές που έμειναν στην ιστορία με την ονομασία Περεστρόικα και Γκλάσνοστ. Η πολιτική της Γκλάσνοστ απελευθέρωσε κάπως τη δημόσια πρόσβαση σε πληροφορίες και έγγραφα μετά από πολλές δεκαετίες λογοκρισίας και απαγόρευσης και επέτρεψε να γίνουν γνωστά έστω ένα μικρό μέρος της ιστορίας του μπολσεβίκικου κόμματος, να αποκατασταθούν σχεδόν όλοι οι μπολσεβίκοι ηγέτες που είχαν δολοφονηθεί ή συκοφαντηθεί, όχι όμως και ο Τρότσκι, αν και επιτράπηκε να γραφτούν κάποια πράγματα και να κυκλοφορήσουν λίγα βιβλία του. Ο Γκορμπατσόφ ήρθε σε μεγαλύτερη συνεννόηση από τους προηγούμενους με τους ιμπεριαλιστές, αυτή η πολιτική ονομάστηκε ψευδεπίγραφα «τέλος του Ψυχρού Πόλεμου». Έβαλε τέλος (1988) στη επέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης και στον 9ετή πόλεμό στο Αφγανιστάν.

[3] Τον Δεκέμβρη του 1922, λίγο μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου δημιουργήθηκε η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ), που ήταν καρπός της μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917.

Στις 8 Δεκεμβρίου 1991, οι Πρόεδροι της Ρωσίας (Μ. Γιέλτσιν), της Ουκρανίας (Λ. Κραβτσούκ) και της Λευκορωσίας (Σ. Σούσκεβιτς) υπέγραψαν τις συμφωνίες Μπελοβέζα για τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και σύστησαν –ένα θνησιγενές μόρφωμα– την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), που περιλάμβανε τις 12 από τις 15 σοβιετικές δημοκρατίες της ΕΣΣΔ. Προηγούμενα είχαν αποχωρήσει κηρύσσοντας την ανεξαρτησία τους, η Λιθουανία το Μάρτη του 1990 και τον Αύγουστο του 1991 η Λετονία και η Εσθονία. Τέλος, στις 21 Δεκεμβρίου 1991, οι αντιπρόσωποι όλων των σοβιετικών δημοκρατιών εκτός από τη Γεωργία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των δημοκρατιών που είχαν υπογράψει τις συμφωνίες Μπελοβέζα, υπέγραψαν το πρωτόκολλο της Άλμα Άτα, το οποίο επιβεβαίωσε τη διάλυση της ΕΣΣΔ και έκανε λόγο για τη σύσταση της ΚΑΚ. Στις 25 Δεκεμβρίου 1991, ο Γκορμπατσόφ, ο τελευταίος Πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης «παραιτήθηκε» και αναγνώρισε την πτώχευση και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ρωσία αναγνωρίστηκε διεθνώς ως το διάδοχο κράτος της Σοβιετικής Ένωσης.

[4] Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, πρόλογος στην πρώτη έκδοση, σ. 15, τόμος 1^ος

[5] Είναι γνωστό ότι όσο ο Λ. Τρότσκι ήταν ζωντανός, ο Στάλιν ποτέ δεν τον θεωρούσε ηττημένο, γι’ αυτό άλλωστε και τον δολοφόνησε αν και βρισκόταν στο άλλο άκρο της γης. Αυτή την αντίληψη δεν την είχε μόνο ο Στάλιν, τη συμμερίζονταν και άλλοι κορυφαίοι πρωταγωνιστές των πολιτικών εξελίξεων στις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 25 Αυγούστου 1939 γίνεται ο περίφημος διάλογος του γάλλου πρεσβευτή στο Βερολίνο Ρομπέρ Κουλόρντ με τον Χίτλερ: «Φοβάμαι ότι ο τελικός νικητής του πολέμου θα είναι ο κ. Τρότσκι». Η απάντηση του Χίτλερ σ’ αυτήν την άποψη ήταν ότι: η απειλή της νίκης του Τρότσκι ήταν ένας επιπλέον λόγος που η Γαλλία και η Βρετανία δεν θα έπρεπε να πάνε σε πόλεμο ενάντια στο Τρίτο Ράιχ. (Για περισσότερα δες Ισαάκ Ντόιτσερ, The Prophet Outcast (O Eξόριστος Προφήτης), σελ. 515, τόμος 3^ος, εκδ. Oxford University Press). Σχολιάζοντας ο Τρότσκι αυτό το διάλογο θα γράψει: «Σ’ αυτούς τους κυρίους αρέσει να δίνουν ένα προσωπικό όνομα στο φάντασμα της επανάστασης»… ‘Ο πόλεμος θα προκαλέσει αναπόφευκτα την επανάσταση’, φοβερίζει τον αντίπαλό του, ο εκπρόσωπος της ιμπεριαλιστικής δημοκρατίας, ενώ τρέμει το φυλλοκάρδι του». Λ. Τρότσκι, Στην Υπεράσπιση του Μαρξισμού, στο άρθρο «Ξανά και Ξανά για τη Φύση της ΕΣΣΔ», σ. 69, εκδ. Αλλαγή. Στην ίδια σελίδα υπάρχει επίσης ένα σημαντικό απόσπασμα του διαλόγου Κουλόρντ–Χίτλερ, που είχε δημοσιευτεί στις 31 Αυγούστου 1939 στη γαλλική εφημερίδα «Paris–Soir».

[6] Η Πλατφόρμα της Ενωμένης Αριστερής Αντιπολίτευσης 1927, εκδ. Αλλαγή – Λ. Τρότσκι, Η θανάσιμη αγωνία του καπιταλισμού και τα καθήκοντα της 4 Διεθνούς (Μεταβατικό Πρόγραμμα), στο κεφ. «Η ΕΣΣΔ και τα προβλήματα της μεταβατικής περιόδου», σ. 46–51, εκδ. Εργατική Πάλη

[7] Ο Jean–Jacques Marie (Ζαν–Ζακ–Μαρί) στο βιβλίο του Στάλιν, εκδόσεις Οδυσσέας, στις σ. 447–548 αναφέρει πολύ χρήσιμα στοιχεία για την κατανόηση των εξελίξεων στην ΕΣΣΔ, των εκκαθαρίσεων στο μπολσεβίκικο κόμμα και την επικράτηση της σταλινικής γραφειοκρατίας. Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε: α) Στη σ. 522 γράφει: Τα 77 από τα 93 μέλη της ΚΕ των Κομμουνιστικών Νεολαιών το 1938 συνελήφθηκαν και από αυτούς εκτελέστηκαν οι 48. Από το σύνολο των μελών που είχαν εκλεγεί στην ΚΕ των Κομμουνιστικών Νεολαιών το 1936, οι 96 συνελήφθησαν, «αναλογία ταυτόσημη με εκείνη της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος». β) Στη σ. 539 γράφει: Στο 18^ο Συ­νέ­δριο του κόμ­μα­τος, το 1939, από τα 1.589.000 μέλη, μόνο το 0,3% από αυτά, δη­λα­δή πε­ρί­που 5.000 μέλη είχαν προ­σχω­ρή­σει στο κόμμα πριν από το 1917, το 1% των μελών του (δη­λα­δή 16.000 μέλη) προ­σχώ­ρη­σαν το 1917 και το 10% προ­σχώ­ρη­σαν στα χρόνια 1918–1920.

Είναι γνωστό ότι: α) Εξο­ντώ­θη­κε το 70% των μελών της Κε­ντρι­κής Επι­τρο­πής (98 σε σύ­νο­λο 139 μελών), που είχε εκλε­γεί στο 17^ο Συ­νέ­δριο του ΚΚΣΕ, τον Ια­νουά­ριο του 1934, το επο­νο­μα­ζό­με­νο και «συ­νέ­δριο των νι­κη­τών», καθώς και 1.108 αντι­πρό­σω­ποι του εν λόγω συ­νε­δρί­ου σε σύ­νο­λο 2.066 συ­νέ­δρων. β) Εκτελέστηκαν όλα τα μέλη του ΠΓ της εποχής του Λένιν, εκτός του Στάλιν και του Τόμσκι, που πρόλαβε και αυτοκτόνησε. γ) Δο­λο­φο­νή­θη­καν επί­σης οι πε­ρισ­σό­τε­ροι Λαϊ­κοί Επίτροποι (υπουρ­γοί), ενώ στις αρχές του 1937 υπήρ­χαν πάνω από 1.500.000 παλιά μέλη του κόμ­μα­τος που είχαν δια­γρα­φεί από το 1922 και μετά, κυ­ρί­ως κατά τη δε­κα­ε­τία του 1930. δ) Αρκετά εκατομμύρια εκτοπίστηκαν στα Γκουλάγκ και δολοφονήθηκαν. Η επικράτηση του σταλινισμού έγινε πάνω στα ερεί­πια και την σφαγή του πα­λιού μπολ­σε­βί­κι­κου κόμ­μα­τος και της σοβιετικής εργατικής τάξης.

–

[8] Λ. Τρότσκι, Η θανάσιμη αγωνία του καπιταλισμού και τα καθήκοντα της 4 Διεθνούς (Μεταβατικό Πρόγραμμα), σ. 46–49, εκδ. Εργατική Πάλη.

[9] Είναι γνωστό και ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι οι Μ. Γιέλτσιν (πρόεδρος της Ρωσίας), Λ. Κραβτσούκ (πρόεδρος της Ουκρανίας), Σ. Σούσκεβιτς (πρόεδρος της Λευκορωσίας), όλοι τους μέλη της ΚΕ και του ΠΓ του ΚΚΣΕ, την απόφασή τους για τη διάλυση της ΕΣΣΔ έσπευσαν, πριν την ανακοινώσουν δημόσια, να την γνωστοποιήσουν στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους τον πρεσβύτερο!

[10] Ο Σοβιετικός λαός σε δημοψήφισμα που έγινε στις 17 Μάρτη 1991, δηλαδή λίγους μήνες πριν τη διαλύσει η σταλινική γραφειοκρατία, η συντριπτική πλειοψηφία του 76% τάχθηκε υπέρ της διατήρησή της! Σε πρόσφατη δημοσκόπηση (Αύγουστος 2016), παρά τους τόνους λάσπης και συκοφαντίας από όλους τους πρώην κ.λπ, η πλειοψηφία λαών της πρώην ΕΣΣΔ τάχθηκε κατά της διάλυσής της, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες γενεές. Τρεις μέρες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της ΚΕΕΑ, το δίδυμο Γκορμπατσόφ–Γιέλτσιν έθεσε εκτός νόμου το ΚΚΣΕ και όλη η περιουσία του (κτίρια, αρχεία κ.ά.) περιήλθε στο κράτος. Τεράστιες επιχειρήσεις, οργανισμοί μεγάλα εργοστάσια αρπάχτηκαν από τη σταλινική γραφειοκρατία για 1 δολάριο!

[11] Καρλ Μαρξ, Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, σ, 19, εκδ. Σύγχρονη Εποχή

[12] Αποφάσεις 16^ης Συνδιάσκεψης της ΟΚΔΕ (17–18 Φεβρουαρίου 2007), Α. Παγκόσμια οικονομική και πολιτική κατάσταση, σ. 3–4, εκδ. Εργατική Πάλη

[13] Το 1% του πληθυσμού ελέγχει το 40% του πλούτου, οι 400 πλουσιότεροι αμερικανοί έχουν περισσότερο πλούτο από τους μισούς αμερικανούς, δηλ. από 150 εκ. ανθρώπους. 50–55 εκ. άνθρωποι δεν έχουν ασφάλιση υγείας, 46–50 εκ. αναγκάζονται να παίρνουν επίδομα σίτισης (πρακτικά υποσιτίζονται) και ο αριθμός των αστέγων (άγνωστος;) συνεχίζει να αυξάνει. Μόνο το 25% των ανέργων παίρνει επίδομα ανεργίας. Στις φυλακές των ΗΠΑ βρίσκονται 2,3 εκ. άνθρωποι, ο μεγαλύτερος αριθμός στον κόσμο σε σχέση με τον πληθυσμό, από αυτούς το 1 εκ. είναι μαύροι. Αν και οι αφροαμερικανοί αποτελούν το 13% του πληθυσμού των ΗΠΑ, οι φυλακισμένοι είναι το 40%, όμοια οι Λατίνοι αποτελούν το 16% του πληθυσμού και το 21% των φυλακισμένων.

[14] Μονάχα επιπόλαιες «αναλύσεις» όπως των κρατικοκαπιταλιστών, π.χ του βρετανικού SWP και του ελληνικού ΣΕΚ, θα μπορούσαν να ερμηνεύσουν διαφορετικά όσα συνέβησαν το 1989–91, όπου είδαν: άνοδο του εργατικού κινήματος, κατάρρευση του μισού καπιταλιστικού κόσμου, κατάρρευση και του υπόλοιπου μισού σύντομα.

[15] Λ. Τρότσκι, Η ταξική φύση της Σοβιετικής ένωσης (άρθρο «Η ταξική φύση του Σοβιετικού Κράτους», 1 Οκτώβριου 1933), σ. 35, εκδ. Αλλαγή

–