90 χρόνια από τον θάνατο του Λένιν
Ενενήντα και ενενήντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο και τη δολοφονία αντίστοιχα τριών σπουδαίων προσωπικοτήτων του κινήματος του προλεταριάτου. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Καρλ Λήμπκνεχτ δολοφονούνται στις 15 Ιανουαρίου 1919 και ο Λένιν πεθαίνει στις 21 Ιανουαρίου 1924. Η ζωή και το έργο τους σηματοδοτούν την ανέλιξη του επαναστατικού μαρξιστικού κινήματος από την πρώιμη σοσιαλδημοκρατική περίοδο στον μπολσεβικισμό, στην πολιτική πρακτική της κατάληψης της εξουσίας.
Όπως γράφει η Λούξεμπουργκ στο έργο της για την Ρώσικη Επανάσταση, όπου ασκεί αυστηρή και μερικώς άστοχη κριτική στους Μπολσεβίκους, στον Λένιν και τον Τρότσκι ανήκει «η αιώνια τιμή» ότι κατέκτησαν πρώτη φορά την εξουσία. Η Λούξεμπουργκ και ο Λήμπκνεχτ από την άλλη μεριά, όχι μόνο ήταν οι επικεφαλής του γερμανικού Κ.Κ., που γεννήθηκε με το όπλο στο χέρι, αλλά η Λούξεμπουργκ ειδικά αισθάνθηκε, «με κάθε ίνα της ύπαρξής» της, ότι η εποχή του ιμπεριαλισμού απαιτούσε το πρόγραμμα των εργατικών μαρξιστικών κομμάτων να προετοιμάζει τους εργαζόμενους για τη σοσιαλιστική επανάσταση και πολέμησε για να αλλάξει τακτική και πρόγραμμα το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (Σ.Κ.Γ.). Όπως φώναζε στο συνέδριο της Ιένας το 1905 «…η στιγμή έφτασε… Η στιγμή που η εξέλιξη γίνεται επανάσταση! Έχουμε τη Ρώσικη Επανάσταση μπροστά στα μάτια μας. Θα ήμασταν τρελοί εάν δεν μαθαίναμε κάτι από αυτό».
Οι προσπάθειές της όμως έπεσαν στο κενό, καθώς ήδη το Σ.Κ.Γ. είχε πάρει τον δρόμο του γραφειοκρατικού και ρεφορμιστικού εκφυλισμού, ώστε τον Αύγουστο του 1914 να δηλώνει σε μία από τις εφημερίδες του τα εξής φρικώδη: «Ο πόλεμος θα δείξει πόσο τρομερά έχει βελτιωθεί το ανθρώπινο υλικό από την διαπαιδαγώγηση στα συνδικάτα, πόσο καλά η δραστηριότητά τους θα βοηθήσει το έθνος σ’ αυτές τις στιγμές της μεγάλης ανάγκης. […] Αυτός θα είναι ο θρίαμβος των στελεχών των συνδικάτων». Το μόνο που μπορεί να καταλογιστεί στην Λούξεμπουργκ είναι ότι δεν αντιλήφθηκε έγκαιρα τη σημασία της προετοιμασίας μιας επαναστατικής φράξιας στο εσωτερικό του Σ.Κ.Γ., ενός προπλάσματος νέου εργατικού κόμματος, από δοκιμασμένα και έμπειρα στελέχη. Η ίδρυση του Κ.Κ.Γ. έγινε έτσι χωρίς επαρκή προετοιμασία, μέσα στον επαναστατικό πυρετό του γερμανικού προλεταριάτου, τον Δεκέμβρη του 1918. Προχώρησε, μόλις ένα μήνα μετά την ίδρυσή του, σε αυτοκαταστροφική εξέγερση. Η Λούξεμπουργκ, αν και αντιτάχθηκε στην εξέγερση ως πρόωρη, δεν κατάφερε να την εμποδίσει. Η κυβέρνηση των σοσιαλδημοκρατών Σάιντεμαν και Έμπερτ, αφού συνέτριψε την εξέγερση, συνέλαβε και δολοφόνησε τους Λούξεμπουργκ και Λήμπκνεχτ στις 15 Ιανουαρίου 1919.
Ο Λένιν ξεκίνησε τον βίο του στο επαναστατικό κίνημα από νεαρή ηλικία, υφιστάμενος πολλαπλές διώξεις, φυλακίσεις και εξορίες από το τσαρικό καθεστώς, έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη και ενοποίηση των μαρξιστικών ομάδων στη Ρωσία. Ήταν ο αρχιτέκτονας της Ρώσικης Επανάστασης του 1917 και συνέβαλε όσο λίγοι στην ανάπτυξη του μαρξιστικής σκέψης και πολιτικής. Μια εντελώς συνοπτική απαρίθμηση της συνεισφοράς του θα περιλάμβανε, πρώτον, ότι έθεσε τις βάσεις για τον πρότυπο τρόπο πολιτικής οργάνωσης του προλεταριάτου, με το εμβληματικό έργο του «Τι να κάνουμε», όπου εξήγησε το προτσές ανάπτυξης της σοσιαλιστικής συνείδησης των εργαζομένων. Το έργο αυτό προηγείται του ιστορικού δεύτερου συνεδρίου του RSDLP (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Ρωσίας), στο οποίο επικράτησαν οι Μπολσεβίκοι υπό την ηγεσία του. Δεύτερον, υπήρξε ο πρώτος μαρξιστής που με έναν ολοκληρωμένο τρόπο κατανόησε το πέρασμα του καπιταλισμού στο στάδιο του ιμπεριαλισμού, την «εποχή πολέμων, επαναστάσεων και αντεπαναστάσεων», καταδεικνύοντας έτσι τον ιστορικά επίκαιρο χαρακτήρα της σοσιαλιστικής επανάστασης. Τρίτον, επέδρασε καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας ορθής στάσης έναντι του αστικού κράτους, καταρρίπτοντας τις ολέθριες αντιλήψεις της Β’ Διεθνούς περί «ουδέτερου» κράτους. Με το έργο του «Κράτος και επανάσταση» έριξε το σύνθημα του τσακίσματος του αστικού κράτους, ανοίγοντας τον δρόμο για την εργατική εξουσία. Τέταρτον, υπήρξε συνιδρυτής της Τρίτης Διεθνούς, που έσωσε το ατιμασμένο από τη σοσιαλδημοκρατία όνομα του σοσιαλισμού, οδήγησε στην ίδρυση πολλών δεκάδων κομμουνιστικών κομμάτων σε όλο τον πλανήτη, εμπλούτισε με τα τέσσερα πρώτα συνέδριά της την επαναστατική θεωρία.
Τίποτα παραπάνω δεν μπορεί να γραφτεί για τον Λένιν, εάν δεν καταρρίψουμε τον μύθο του «αλάνθαστου» Λένιν, που χειροτέχνησε η σταλινική γραφειοκρατία, μετατρέποντας έναν ιδιοφυή και ακούραστο μαρξιστή επαναστάτη σε καρικατούρα «επί της γης προφήτη». Το έργο του Λένιν μετατράπηκε σε ασυνάρτητα τσιτάτα και ρήσεις και χρησιμοποιήθηκε όπως τα ευαγγέλια από τη βυζαντινή εκκλησία στις δογματικές συνόδους της. Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τον μύθο αυτό, γιατί η ψυχολογία της προσωπολατρίας πρέπει να είναι ξένη στο εργατικό κίνημα, αλλά και γιατί αυτή η μούμια που παρουσιάζουν οι σταλινικοί αντί του Λένιν δυσχεραίνει κάθε προσπάθεια αξιοποίησης του έργου του από τους επαναστάτες σήμερα.
Εξάλλου, η παγκόσμια επανάσταση πολλάκις άνοιξε τον δρόμο της και θριάμβευσε παρά τα ενδεχόμενα λάθη της ηγεσίας της. Η εσφαλμένη εκτίμηση του Λένιν για τον χαρακτήρα των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, που έφτασε έως το σημείο να αμφισβητήσει ως προβοκάτσια του γερμανικού ιμπεριαλισμού το φύλλο της εφημερίδας «Vorwarts», στο οποίο η διακήρυξη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος ανακοίνωνε τη στήριξή του στους γερμανούς ιμπεριαλιστές στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρότι γιγάντιο λάθος, καθώς του διέφυγε όχι η φύση μιας ασήμαντης φράξιας ενός ασήμαντου κόμματος, αλλά η φύση μιας ολόκληρης Διεθνούς, δεν μπορεί να ισοσκελίσει το τεράστιο ενεργητικό του. Επίσης, η φόρμουλα της «δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς», που ο Λένιν επεξεργάστηκε μετά την επανάσταση του 1905, ακαθόριστη όπως ήταν, δεν θα οδηγούσε το ρώσικο προλεταριάτο στην εξουσία, εάν δεν την αντικαθιστούσε ουσιαστικά με το πρόγραμμα του Τρότσκι. Όμως την ηγεσία του προλεταριάτου, όπως και το ίδιο το προλεταριάτο, δεν μπορούμε να το κρίνουμε από το αν βγήκε έτοιμο όπως η Αθηνά από το κεφάλι του Δία, αλλά από το αν είναι σε θέση να παραδέχεται γρήγορα τα λάθη, να κριτικάρει την πορεία του και να επανεξετάζει κάθε στιγμή το μέλλον του κινήματός του.
Η ζωή και το έργο του Λένιν, της Ρόζα Λούξεμπουργκ και του Λήμπκνεχτ οφείλουν να αποτελέσουν οδηγό για τους νέους επαναστάτες μαρξιστές και για τους αγωνιστές του εργατικού κινήματος, με την αταλάντευτη αφοσίωσή τους στην υπόθεση της σοσιαλιστικής χειραφέτησης, την επιμονή τους στην επαναστατική προοπτική, την ακατάβλητη προσπάθεια να εξηγήσουν τον κόσμο για να τον αλλάξουν.
