Η διεθνής οικονομία μπροστά σε ύφεση – Η κοινωνία κοντά στην έκρηξη
Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Φεβρουαρίου 2024
Στα τέλη Γενάρη δημοσιεύτηκαν τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας για την πορεία της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας. Πέρα από κάποιες επιφυλάξεις, επικράτησε μια ανακούφιση επειδή διαπιστώνουν ότι η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία δεν βυθίζεται σε ύφεση, όπως όλοι λίγο-πολύ φοβούνταν, αλλά γνωρίζει τελικά μια «ομαλή προσγείωση» μετά την άνοδο των επιτοκίων για την αντιμετώπιση της πληθωριστικής έκρηξης. Ωστόσο, ακόμη κι αν η «προσγείωση είναι ομαλή» οι ίδιοι οργανισμοί προβλέπουν ότι η ανάπτυξη για το 2024 και το 2025 θα είναι περιορισμένη και μάλλον ολόκληρη η δεκαετία του 2020-30 θα είναι μια χαμένη δεκαετία.
Η ανακούφιση οφείλεται κυρίως στην καλύτερη του αναμενόμενου εξέλιξη της οικονομίας των ΗΠΑ. Η ανάπτυξή τους ήταν το 2023 2,5% αλλά το 2024 και 2025 προβλέπεται να είναι στο 1,6 και 1,7%. Στις είκοσι χώρες της Ευρωζώνης τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά, η ανάπτυξη πέφτει στο 0,4% για το 2023 και για το 2024 και 2005 προβλέπεται στο 0,7 και 1,6%. Ακόμη χειρότερη είναι η επίδοση της Γερμανίας και της Γαλλίας, με την πρώτη να βυθίζεται ήδη σε ύφεση: το 2023 η βιομηχανία της μειώθηκε κατά 7%. Η γερμανική βιομηχανία μετά την ρήξη με τη Ρωσία (αύξηση πετρελαίου και φυσικού αερίου που εισήγαγε) και την επιδείνωση των εμπορικών σχέσεων με την Κίνα, αποδυναμώνεται συνεχώς και πιθανόν έχει αρχίσει να μπαίνει σε ένα κύκλο αποσάθρωσης.
Από την άλλη, οι νεοαναδυόμενοι ιμπεριαλισμοί πηγαίνουν πολύ καλύτερα. Η αύξηση του ΑΕΠ της Ρωσίας, παρά τον πόλεμο και τις κυρώσεις, το 2023 αυξήθηκε κατά 2,6% και προβλέπεται αυτός ο ρυθμός να συνεχιστεί και το 2024 και 2025, και ίσως να είναι και αρκετά μεγαλύτερος. Η Κίνα τα πήγε πολύ καλύτερα κατορθώνοντας πάνω από τις προβλέψεις μια αύξηση 5,2% για το 2023 και λίγο πολύ τους ίδιους ρυθμούς και για την επόμενη διετία. Η Ινδονησία γνώρισε αύξηση 5% και αναμένεται να συνεχιστεί επίσης και στην επόμενη διετία ενώ η Ινδία έφθασε σε μια αύξηση ΑΕΠ στο 6,3% που προβλέπεται να συνεχιστεί αμείωτη και τα επόμενα χρόνια. Η ίδια εικόνα ισχύει επίσης για την Τουρκία (4,2% για το 2023) κι ακόμη και για την προβληματική την τελευταία δεκαετία Βραζιλία που είχε το 2023 αύξηση 3,1% η οποία πρόκειται λίγο-πολύ να διατηρηθεί και τα επόμενα χρόνια.
Η εξέλιξη αυτή της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας οφείλεται κυρίως στις αδυνατισμένες επενδύσεις. Αυτές στην τετραετία 2020-24 θα έχουν την χειρότερη επίδοση τα τελευταία 35 χρόνια και προφανώς αυτό οφείλεται κυρίως στους παλαιούς ιμπεριαλιστές και ιδιαίτερα σε ΕΕ και Ιαπωνία. Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και το παγκόσμιο εμπόριο, όπου για το 2023 υπάρχει μια στασιμότητα ενώ για την επόμενη διετία, θα κινηθεί σε 2,3 και 3,1%, δηλαδή κάτω από τον μέσο όρο της τελευταίας τριακονταετίας.
Η κοινωνική έκρηξη είναι κοντά
Αυτές οι επιδόσεις της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, όχι μόνο οξύνουν την διαφορετική πορεία μεταξύ παλαιών και νέων ιμπεριαλιστών (άρα και την όξυνση των πολέμων και την παραπέρα αποσύνδεση της οικονομίας), αλλά είναι ανίκανες να αποσβέσουν απότομες κρίσεις λόγω των διαρθρωτικών και οξυμένων ανισορροπιών (διόγκωση των χρεών, κλιματική κρίση, κοινωνικές ανισότητες, γεωπολιτικές συγκρούσεις και εντάσεις).
Όμως αν μείνει κανείς στις οικονομικές εξελίξεις η πραγματικότητα δεν θα έχει αναδειχθεί πλήρως. Η βαθιά και δομική κρίση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας έχει ήδη μεταφραστεί σε μια βαθιά κοινωνική και πολιτική κρίση που είναι έτοιμη να εκραγεί και να επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την οικονομία. Σε γενικές γραμμές η οικονομία μπορεί να κινείται προς μια «ομαλή προσγείωση» όπως υποστηρίζουν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, αλλά η οικονομία έχει αποκτήσει έναν διττό και ακραία αντιθετικό χαρακτήρα. Υπάρχουν δύο πραγματικότητες (όπως φάνηκε και σε δύο έρευνες και στη χώρα μας: μία της ΓΣΕΕ και μία του ΣΕΒ): η πραγματικότητα των επιχειρήσεων και της αστικής τάξης όπου πιθανόν και προς το παρόν πάει σχετικά καλά και, η πραγματικότητα των εργαζομένων και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων που καταβαραθρώνεται συνεχώς. 1,8 δισεκατομμύρια εργαζόμενοι βρίσκονται σε χώρες όπου ο πληθωρισμός είναι δραματικά μεγαλύτερος των αυξήσεων στους μισθούς ενώ και για τα υπόλοιπα 2 δισεκατομμύρια τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Ταυτόχρονα, τα εξωτερικά χρέη των 75 φτωχότερων χωρών έχουν εκτοξευτεί, το ίδιο και οι αποπληρωμές τους, για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό, ενώ και τα επιτόκια δανεισμού τους για μια σειρά χωρών έχουν επίσης εκτοξευτεί (της Αιγύπτου στο 26%, της Τουρκίας στο 25%, του Πακιστάν στο 16%, κ.ά.). Αυτή η παρατεταμένη ασφυξία των εργαζομένων έχει φθάσει σε απροχώρητο σημείο με την πρόσφατη πληθωριστική επίθεση και έχει δημιουργήσει μια βαθιά πλέον κοινωνική κρίση, που ήδη μεταφράζεται σε βαθιά πολιτική και διεθνή γεωπολιτική κρίση. Η άσχημη κατάσταση της οικονομίας θα είναι ασήμαντη μπροστά στην διαφαινόμενη απώλεια ελέγχου της οικονομίας και της κοινωνίας από την αστική τάξη.
