Ιδιωτικοποίηση του Νερού δια της πλαγίας οδού

Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Ιανουαρίου 2024

«Aς ιδιωτικοποιηθούν τα πάντα, ας ιδιωτικοποιηθεί η θάλασσα και ο ουρανός, ας ιδιωτικοποιηθεί το νερό και ο αέρας, ας ιδιωτικοποιηθεί η Δικαιοσύνη και ο Νόμος, ας ιδιωτικοποιηθεί και το περαστικό σύννεφο, ας ιδιωτικοποιηθεί το όνειρο, ειδικά στην περίπτωση που γίνεται την ημέρα και με τα μάτια ανοιχτά.

Και σαν κορωνίδα όλων των ιδιωτικοποιήσεων, ιδιωτικοποιήστε τα Κράτη, παραδώστε επιτέλους την εκμετάλλευση υμών των ιδίων σε εταιρίες του ιδιωτικού τομέα με διεθνή διαγωνισμό. Διότι εκεί ακριβώς βρίσκεται η σωτηρία του κόσμου…

Και μια και μπήκατε στον κόπο, ιδιωτικοποιήστε στο φινάλε και την πουτάνα την μάνα που σας γέννησε.»

Ζοζέ Σαραμάγκου

Οι ιδιωτικοποιήσεις δημόσιων οργανισμών στους οποίους έχει συσσωρευτεί πλούτος από την εργασία γενεών, αποτελεί έναν διακαή πόθο των νεοφιλελεύθερων. Ιδιωτικοποίησαν – ξεπούλησαν την ΔΕΗ, τα αεροδρόμια, τα λιμάνια, τους δρόμους, τους σιδηροδρόμους. Ιδιωτικοποιούν την λειτουργία των νοσοκομείων και την λειτουργία των πανεπιστημίων. Με επίμονες και διαρκείς προσπάθειες επιχειρούν να ιδιωτικοποιήσουν και το Νερό.

Η κυβέρνηση Σημίτη με νόμο το 1999 παραχώρησε τις βασικές υποδομές της ΕΥΔΑΠ (φράγματα, ταμιευτήρες, εγκαταστάσεις και ακίνητα) σε ΝΠΔΔ, της οποίας το 38,67% των μετοχών δόθηκε σε ιδιώτες και το 61,33% παρέμεινε στο Δημόσιο, ενώ το 2000 εισήχθη στο Χρηματιστήριο.

Στην περίοδο των Μνημονίων, το 2011 η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ συμπεριλήφθηκαν στις προς ιδιωτικοποίηση εταιρείες, με αποτέλεσμα να εκχωρηθεί στο Υπερταμείο το 61,33% των μετοχών της ΕΥΔΑΠ και το 74% των μετοχών της ΕΥΑΘ. Έπειτα από γενικευμένες αντιδράσεις και προσφυγές, το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματική την απόφαση μεταβίβασης του 34,033% των μετοχών της ΕΥΔΑΠ το 2014 με το σκεπτικό ότι ο έλεγχος πρέπει να παραμείνει στο Δημόσιο. Η απόφαση αυτή του ΣτΕ ουσιαστικά «μπλόκαρε» κάθε σκέψη να πωληθούν πλειοψηφικά μετοχικά πακέτα της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε το 2016 στη μεταβίβαση του συνόλου των μετοχών ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ που κατείχε το Δημόσιο στο Υπερταμείο. Ωστόσο τέθηκε το ζήτημα αν όντως διατηρείται ο έλεγχος της επιχείρησης από το Δημόσιο. Το ΣτΕ, με απόφασή του τον Φλεβάρη του 2022, έκρινε τη μεταβίβαση αντισυνταγματική και απαίτησε την επιστροφή των μετοχών.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη τον Ιούλιο του 2022 ψήφισε νόμο που παράκαμπτε την απόφαση του ΣτΕ με τον οποίο, μεταξύ άλλων, υποχρεώνει τις ΔΕΥΑ να παραχωρούν τις νέες υποδομές επεξεργασίας λυμάτων σε ιδιώτες για τουλάχιστον 3 χρόνια. Παράλληλα, προκηρύχθηκε διαγωνισμός για την εκχώρηση σε ιδιώτες της λειτουργίας και συντήρησης του δικτύου ύδρευσης Δήμων του Λεκανοπεδίου της Αττικής, ο οποίος δεν προχώρησε λόγω αντιδράσεων και νομικών κωλυμάτων. Τον Μάρτη του 2023 η κυβέρνηση ψήφισε νόμο, με τις απαραίτητες προσαρμογές ώστε τυπικά να παραμένει το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών στο Δημόσιο, με τον οποίο η λειτουργία των επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης υπάγεται στην Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων σύμφωνα και με τις απαιτήσεις της ΕΕ. Στόχος η απελευθέρωση της αγοράς νερού, η εκχώρηση της οικονομικής διαχείρισης και τιμολόγησης σε ιδιώτες, ενώ οι όποιες επενδύσεις πραγματοποιηθούν θα βασίζονται στην απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Παράκαμψη του Συντάγματος

Οι αντιδράσεις σε όλες τις προσπάθειες ιδιωτικοποίησης ήταν σθεναρές με πιο πρόσφατο παράδειγμα την μεγαλειώδη συναυλία 30 χιλιάδων κόσμου τον Απρίλη του 2023 στη Θεσσαλονίκη. Το κίνημα είναι αυτό που ανάγκασε το ΣτΕ να λάβει μια σειρά αποφάσεων με τις οποίες απαγόρευσε την πώληση του Νερού σε ιδιώτες. Επιπλέον το μοντέλο των «σκληρών» ιδιωτικοποιήσεων που εφαρμόστηκε μέσα από τα «διαρθρωτικά προγράμματα» του ΔΝΤ απέτυχε παταγωδώς και εγκαταλείφθηκε καθώς οδήγησε πολύ γρήγορα σε πλήρη διάλυση των υποδομών, υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων αγαθών/υπηρεσιών, εκτόξευση των τιμών αλλά και στην επικράτηση της διαφθοράς σε ανεξέλεγκτα επίπεδα.

Επομένως το μοντέλο που ακολουθούν διατηρεί τους οργανισμούς τυπικά δημόσιους αλλά μεταφέρει την διαχείριση της λειτουργίας τους μέσω εργολαβιών σε ιδιώτες, ενώ ταυτόχρονα, τα τμήματα που χρειάζονται επενδύσεις για συντήρηση-επέκτασης της υποδομής παραμένουν στον έλεγχο του Δημοσίου ή υπάγονται σε ΣΔΙΤ ώστε η χρηματοδότηση να γίνεται από το δημόσιο και τα κέρδη από τις εργασίες να καταλήγουν σε ιδιωτικές τσέπες.

Η κυβέρνηση έβαλε στο στόχαστρο τις ΔΕΥΑ καθώς δεν επέτρεψε στους Δήμους να τις στελεχώσει ώστε να υπολειτουργούν και να είναι αναποτελεσματικές (οι απώλειες πόσιμου νερού είναι 35,6% ) ενώ δεν πήρε κανένα μέτρο για την διόγκωση του ενεργειακού κόστους λόγω της ρήτρας αναπροσαρμογής, ούτε και έδωσε πρόσβαση στο Πράσινο Ταμείο για να αναπτύξουν ΑΠΕ ώστε να μειώσουν την επιβάρυνση. Αποτέλεσμα είναι η οικονομική δυσλειτουργία καθώς χρωστούν 700 εκατ. στη ΔΕΗ και 144 εκατ. σε δάνεια. Παρόλα αυτά διαθέτουν 170 εκατ. αποθεματικά και 700 εκατ. ανείσπρακτες οφειλές ενώ εκτελούν έργα υποδομής ύψους 2 δισ.

Με τον νόμο Σκυλακάκη οι 126 ΔΕΥΑ (ιδρύθηκαν τη δεκαετία του ’80 και είχαν ανταποδοτικό χαρακτήρα) συγχωνεύονται σε 13 Μείζονες ΔΕΥΑ και μεταφέρονται από τους Δήμους στις Περιφέρειες. Οι ΜΔΕΥΑ θα διοικούνται από 9μελές Συμβούλιο Στρατηγικής και Εποπτείας και εκτελεστικό διευθυντή που θα επιλέγεται με κριτήρια αγοράς. Αυτή η συγχώνευση σημαίνει ότι το ολιγομελές προσωπικό θα αδυνατεί να ανταπεξέλθει, επιπλέον δημιουργεί την ανάγκη για κατασκευή μεγάλων έργων, τα οποία μόνο λίγες εταιρίες μεγαλοεργολάβων ή πολυεθνικών θα μπορούν να αναλαμβάνουν καθώς θα προβάλλει η «αναγκαιότητα» της τεχνογνωσίας και εμπειρίας για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Τι σημαίνει ιδιωτικοποίηση του Νερού

Οι συνέπειες θα είναι ολέθριες για τους εργαζόμενους και τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Το κόστος θα εκτοξευτεί ώστε να χρηματοδοτηθούν οι όποιες «επενδύσεις» (στο Βουκουρέστι η τιμή 12πλασιάστηκε). Μοναδικό κριτήριο θα αποτελεί το κέρδος των ιδιωτών, επομένως η συντήρηση θα εγκαταλειφθεί. Στη Βρετανία οι εταιρείες ύδρευσης χρωστούν 54 δισ., έχουν πληρώσει 72 δισ. σε μερίσματα αλλά σχεδόν τίποτε σε συντήρηση τα τελευταία 30 χρόνια, με αποτέλεσμα να διαρρέουν καθημερινά 3 δισ. λίτρα νερού. Είναι επίσης προφανές ότι δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν μη κερδοφόρες επενδύσεις για την υδροδότηση περιοχών εκτός των αστικών κέντρων ούτε και για την άρδευση καλλιεργήσιμων εκτάσεων, ενώ αντίστοιχα στη διαχείριση λυμάτων δεν θα υπάρχει κανένας ουσιαστικός περιβαλλοντικός έλεγχος. Τέλος, η κλιματική κρίση απαιτεί μέτρα προσαρμογής στις νέες συνθήκες (περίοδοι με πλημμύρες ή με ξηρασία) και μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων (όπως την αποκατάσταση ύδρευσης-άρδευσης στη Θεσσαλία) τα οποία πρέπει να είναι κεντρικά σχεδιασμένα και κυρίως να μην έχουν γνώμονα το ιδιωτικό κέρδος, αλλιώς η Αθήνα και οι μεγάλες πόλεις σύντομα θα μετατραπούν σε Θεσσαλία.