Το εθνικό ζήτημα (από τον Μαρξ μέχρι Σήμερα) – Μισέλ Λεβί
Η εξέταση του Εθνικού Ζητήματος από τον Λεβί είναι ομολογουμένως πολύ καλή και συγκεντρώνει μέσα σε λίγες σελίδες όλες τις αναλύσεις που έκαναν κατά καιρούς όλοι οι κλασικοί του μαρξισμού και όχι μόνο. Ταυτόχρονα παρουσιάζει και τις απόψεις των διαστρεβλωτών σ’ αυτό το πολύ σημαντικό θέμα, της μαρξιστικής και κομμουνιστικής θεωρίας. Γιατί το Εθνικό Ζήτημα και το ζήτημα των εθνικών δικαιωμάτων συνδέεται άμεσα και άρρηκτα με τον διεθνισμό. Αυτή η σχέση που είναι διαλεκτική, δεν ήταν ποτέ εύκολη, και επιπλέον από τη Σοσιαλδημοκρατία και το Σταλινισμό διαστρεβλώθηκε, παραβιάστηκε με αποτέλεσμα, σχεδόν πάντοτε, τις μεγάλες τραγωδίες/προδοσίες για τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, των φτωχών λαϊκών στρωμάτων και της νεολαίας.
Πάντως ένα σημείο της εξέτασης του Εθνικού Ζητήματος από τον Μ. Λεβί θέλει προσοχή, γιατί κατά την γνώμη μας έχει λάθος. Πρόκειται για το σημείο όπου εξισώνει τα «δημοκρατικά δικαιώματα των εθνών» ή και-κάπως αυθαίρετα είναι αλήθεια-ίσως τα θεωρεί υπέρτερα του παγκόσμιου δημοκρατικού και σοσιαλιστικού κινήματος Αναμφίβολα τα εθνικά δικαιώματα είναι μέρος και δεν είναι το όλο που είναι η παγκόσμια σοσιαλιστική κοινωνία, στην οποία, και όχι μόνο σε τελευταία ανάλυση, πρέπει να υποτάσσονται τα εθνικά δικαιώματα. Τα εθνικά δικαιώματα και τα ενθικοαπελευθερωτικά κινήματα πάντοτε αναγνωρίζονταν και υπερασπίζονταν από το κομμουνιστικό κίνημα, σαν δικαιώματα των λαών, ιδιαίτερα των σκλαβωμένων και αποικισμένων. Ωστόσο, για τους μαρξιστές δεν ήταν ποτέ ο στρατηγικός στόχος, ούτε ακόμη τα εθνικά δικαιώματα όπως και άλλα δημοκρατικά δικαιώματα και ατομικές ελευθερίες ικανοποιούνται ακόμη και τα πιο προηγμένα αστικά καθεστώτα.