Ποιά η εργατική προετοιμασία στην νέα εποχή; (Του Δημήτρη Κατσορίδα)

Ποιά η εργατική προετοιμασία στην νέα εποχή; 

–

Του Δημήτρη Κατσορίδα | 12.09.2020 

–

Στο πεδίο των διαπιστώσεων σχετικά με την τρέχουσα κρίση, η οποία να μην ξεχνάμε ότι είναι και κρίση της εργασίας (υψηλή ανεργία, χαμηλοί μισθοί, φτώχεια, χαμηλή συμμετοχή των μισθωτών στα συνδικάτα κλπ.), σε γενικές γραμμές δεν υπάρχουν πολλά καινοτόμα στοιχεία να εισφέρει κανείς. Αφενός έχουμε μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση, η οποία με πρόσχημα την πανδημία λαμβάνει έκτακτα και ειδικά μέτρα λόγω της οικονομικής ύφεσης, με περαιτέρω απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, αφετέρου δεν υπάρχει καμία ουσιαστική πίεση από τα αριστερά ή/και από τα κάτω.

Μοι­ραία, και ως ένα βαθμό δι­καιο­λο­γη­μέ­να, η συ­ζή­τη­ση πε­ριο­ρί­ζε­ται στο ύψος και στα πο­σο­στά κρα­τι­κής ενί­σχυ­σης και ελα­φρύν­σε­ων του ερ­γα­τι­κού ει­σο­δή­μα­τος και των επι­χει­ρή­σε­ων. Όμως, ένα διεκ­δι­κη­τι­κό πλαί­σιο για τις ερ­γα­ζό­με­νες τά­ξεις, στη ση­με­ρι­νή συ­γκυ­ρία, πρέ­πει να υπερ­βεί τα όσα ξέ­ρα­με μέχρι τώρα, για τρεις βα­σι­κούς λό­γους: ο πρώ­τος γιατί η χώρα επί της ου­σί­ας εξα­κο­λου­θεί να είναι σε Μνη­μό­νια, ο δεύ­τε­ρος επει­δή το πα­ρα­γω­γι­κό μο­ντέ­λο θα γεννά διαρ­κώς Μνη­μό­νια και κα­τα­στρο­φές/απορ­ρυθ­μί­σεις της αγο­ράς ερ­γα­σί­ας σε κάθε κρίση (οι­κο­νο­μι­κή, πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κή, παν­δη­μί­ας, πο­λε­μι­κής σύρ­ρα­ξης, προ­σφυ­γι­κή κ.λπ.), και ο τρί­τος και κυ­ριό­τε­ρος διότι η ερ­γα­τι­κή τάξη στε­ρεί­ται αξιό­πι­στων πο­λι­τι­κών και συν­δι­κα­λι­στι­κών εκ­προ­σω­πή­σε­ων και υπο­στή­ρι­ξης των όποιων επι­μέ­ρους αι­τη­μά­των σε κε­ντρι­κό επί­πε­δο (Α. Κα­ψά­λης).

Αν δε­χτού­με ότι έτσι έχουν τα πράγ­μα­τα, τότε η προ­τε­ραιό­τη­τα θα πρέ­πει να είναι η επε­ξερ­γα­σία ενός συν­δι­κα­λι­στι­κού προ­γράμ­μα­τος ανα­συ­γκρό­τη­σης τόσο της οι­κο­νο­μι­κής και κοι­νω­νι­κής ζωής όσο και των μορ­φών συ­σπεί­ρω­σης και εκ­προ­σώ­πη­σης των ερ­γα­ζο­μέ­νων με στόχο την αντε­πί­θε­ση απέ­να­ντι στην σύγ­χρο­νη επέ­λα­ση του κε­φα­λαί­ου. Με βάση, λοι­πόν, τα προ­α­να­φερ­θέ­ντα, θα επι­χει­ρή­σου­με να θέ­σου­με ορι­σμέ­να θέ­μα­τα για προ­βλη­μα­τι­σμό:

1. Δια­πραγ­μα­τευ­τι­κή ισχύς των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Είναι η πηγή του προ­βλή­μα­τος και της αδυ­να­μί­ας του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος απέ­να­ντι στο κε­φά­λαιο και το κρά­τος, μαζί με την γρα­φειο­κρα­τι­κο­ποί­η­ση και την έλ­λει­ψη σω­μα­τεια­κών δομών. Θε­ω­ρη­τι­κά σε κά­ποιους κλά­δους υψη­λής ει­δί­κευ­σης ή εκεί που υπάρ­χει δυ­να­τό­τη­τα lock down (π.χ. ενέρ­γεια, τρά­πε­ζες), η δια­πραγ­μα­τευ­τι­κή ικα­νό­τη­τα εξα­κο­λου­θεί να υπάρ­χει. Όμως, σε μια σειρά άλ­λους κλά­δους, και ιδιαί­τε­ρα με την ει­σα­γω­γή της τη­λερ­γα­σί­ας σε με­γά­λη κλί­μα­κα, η δια­πραγ­μα­τευ­τι­κή ικα­νό­τη­τα θα επι­δει­νω­θεί πε­ραι­τέ­ρω.

2. Ερ­γα­τι­κή αδρα­νο­ποί­η­ση. Παρ’ ότι επήλ­θε εξαι­τί­ας των αυ­ταρ­χι­κών μέ­τρων λι­τό­τη­τας και της ήττας των ερ­γα­τι­κών αγώ­νων, εντού­τοις ήταν το συν­δυα­στι­κό απο­τέ­λε­σμα και άλλων πα­ρα­γό­ντων, όπως η συ­ναι­νε­τι­κή λο­γι­κή των συν­δι­κά­των και των ερ­γα­ζο­μέ­νων, πριν από τα Μνη­μό­νια, αλλά και των χρό­νιων πα­θο­γε­νειών του συν­δι­κα­λι­στι­κού κι­νή­μα­τος (ορ­γα­νω­τι­κός κα­τα­κερ­μα­τι­σμός, πλη­θώ­ρα συν­δι­κά­των, πα­ρα­τα­ξιο­ποί­η­ση, γρα­φειο­κρα­τία, συ­ντε­χνια­σμός, έλ­λει­ψη οι­κο­νο­μι­κής αυ­το­τέ­λειας, εν­σω­μά­τω­ση στους θε­σμούς του κρά­τους, έλ­λει­ψη κουλ­τού­ρας αλ­λη­λεγ­γύ­ης, πολ­λα­πλοί δια­χω­ρι­σμοί στο εσω­τε­ρι­κό της ερ­γα­τι­κής τάξης, άμ­βλυν­ση της τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης, κτλ). Αν αυτά συν­δυα­στούν και με άλλα ζη­τή­μα­τα, που τα συν­δι­κά­τα έχουν την τάση να υπο­βαθ­μί­ζουν, τα οποία όμως έχουν άμεση σχέση με τους όρους ύπαρ­ξης του κό­σμου της ερ­γα­σί­ας, όπως είναι οι επι­πτώ­σεις των ευ­ε­λι­ξιών στην συ­νεί­δη­ση των ερ­γα­ζο­μέ­νων, το ερ­γα­σια­κό άγχος, οι ψυ­χο­κοι­νω­νι­κές επι­πτώ­σεις της ανερ­γί­ας, τα πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κά προ­βλή­μα­τα, η ελ­λι­πής σχέση των συν­δι­κά­των με τις δομές αλ­λη­λεγ­γύ­ης κλπ., τότε συ­ντί­θε­ται το τοπίο που ανα­δει­κνύ­ει τις αι­τί­ες της μα­κρό­συρ­της κρί­σης τους.

3. Πα­ρα­βα­τι­κό­τη­τα στην αγορά ερ­γα­σί­ας και τα­ξι­κή συ­νεί­δη­ση. Όπως κα­τα­γρά­φε­ται και σε σχε­τι­κή με­λέ­τη του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ για τον του­ρι­σμό (Α. Κα­ψά­λης), πολ­λές φορές οι ερ­γα­ζό­με­νοι συ­ναι­νούν σε πλεί­στες μορ­φές πα­ρα­βα­τι­κό­τη­τας (αδή­λω­τη ερ­γα­σία, αμοι­βή στο χέρι, κλπ), τόσο για λό­γους επι­βί­ω­σης, αλλά επι­πλέ­ον και γιατί ιδε­ο­λο­γι­κά/συ­νει­δη­σια­κά ο πυ­λώ­νας της κοι­νω­νι­κής πο­λι­τι­κής και της κοι­νω­νι­κής ασφά­λι­σης), δη­λα­δή η αλ­λη­λεγ­γύη έχει απα­ξιω­θεί στα μάτια των ερ­γα­ζο­μέ­νων (όπως και η προ­ο­πτι­κή για μια αξιο­πρε­πή σύ­ντα­ξη). Επι­πλέ­ον, η έλ­λει­ψη ιστο­ρι­κής μνή­μης και συλ­λο­γι­κής ταυ­τό­τη­τας, ιδιαί­τε­ρα στην νέα γενιά, ο αντα­γω­νι­σμός (αντί της αλ­λη­λεγ­γύ­ης), η κο­λα­κεία προς τους ανω­τέ­ρους για την από­σπα­ση της εύ­νοιάς τους, η συ­κο­φα­ντία, ο κα­ριε­ρι­σμός και η έκ­πτω­ση των αξιών, έχουν φυ­σι­κο­ποι­η­θεί και έπα­ψαν να θε­ω­ρού­νται απε­χθή και τα­ξι­κή μειο­δο­σία. Συ­νε­πώς, μόνο η επα­να-νοη­μα­το­δό­τη­ση των ερ­γα­τι­κών ορα­μά­των και των συλ­λο­γι­κών αξιών μπο­ρεί να συμ­βάλ­λει στο χτί­σι­μο μιας νέας κουλ­τού­ρας ενό­τη­τας και αλ­λη­λεγ­γύ­ης με­τα­ξύ του κό­σμου της ερ­γα­σί­ας, και είναι προ­ϋ­πό­θε­ση για την επα­νεκ­κί­νη­ση μιας δια­δι­κα­σί­ας ενερ­γο­ποί­η­σης των τα­ξι­κών αντα­να­κλα­στι­κών.

4. Τα μέσα διεκ­δί­κη­σης των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Η απερ­γία εξα­κο­λου­θεί να είναι το απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρο όπλο. Εντού­τοις, χρειά­ζε­ται να ανα­κα­λυ­φθούν και νέοι τρό­ποι δρά­σης, για να προ­ω­θούν οι ερ­γα­ζό­με­νοι τα αι­τή­μα­τά τους, και το κυ­ριό­τε­ρο να απο­λαμ­βά­νουν την κοι­νω­νι­κή αλ­λη­λεγ­γύη και συ­ναί­νε­ση. Ως ένα πα­ρά­δειγ­μα, ανα­φέ­ρου­με τις απερ­γί­ες ή στά­σεις ερ­γα­σί­ας στις συ­γκοι­νω­νί­ες, οι οποί­ες θί­γουν, κυ­ρί­ως, τους άλ­λους ερ­γα­ζό­με­νους. Μία συ­μπλη­ρω­μα­τι­κή δράση θα μπο­ρού­σε να είναι η εξής: οι ερ­γα­ζό­με­νοι στις συ­γκοι­νω­νί­ες θα μπο­ρού­σαν αντί του ελέγ­χου των ει­σι­τη­ρί­ων να ενη­με­ρώ­νουν το επι­βα­τι­κό κοινό για τα προ­βλή­μα­τα που αντι­με­τω­πί­ζει ο κλά­δος τους και ποια είναι τα αι­τή­μα­τά τους. Έτσι, σε πρώτη φάση και μ’ αυτό τον τρόπο θα κερ­δη­θεί η συ­μπά­θεια της κοι­νής γνώ­μης, θα απο­κα­τα­στα­θεί η κοι­νω­νι­κή αλ­λη­λεγ­γύη και θα φανεί ο κοι­νω­νι­κός χα­ρα­κτή­ρας των συ­γκοι­νω­νιών, ούτως ώστε όταν μετά θα πε­ρά­σουν σε απερ­για­κές δρά­σεις θα έχουν με το μέρος τους ευ­ρύ­τε­ρα κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα. Ένα άλλο επί­σης απο­τε­λε­σμα­τι­κό όπλο, το οποίο δεν πο­λυ­χρη­σι­μο­ποιεί­ται είναι η δύ­να­μη να πλή­ξεις την φήμη/πε­λα­τεία μιας εται­ρεί­ας μέσω μπο­ϋ­κο­ταζ, πόσο μάλ­λον που για κά­ποιες από αυτές η καλή φήμη είναι το ση­μα­ντι­κό­τε­ρο πλε­ο­νέ­κτη­μά τους.

5. Επι­νό­η­ση και λει­τουρ­γία νέων θε­σμών ερ­γα­τι­κής συμ­με­το­χής: Θα πρέ­πει να είναι βα­σι­κός στό­χος για την επα­να­θε­με­λί­ω­ση του ρόλου των συν­δι­κά­των ή/και νέων ερ­γα­τι­κών ενώ­σε­ων. Ο ανύ­παρ­κτος στην Ελ­λά­δα κοι­νω­νι­κός διά­λο­γος και η επί της ου­σί­ας κα­τηρ­γη­μέ­νη συλ­λο­γι­κή δια­πραγ­μά­τευ­ση, μόνο με κι­νη­μα­τι­κά πλέον μέσα μπο­ρεί να απο­κα­τα­στα­θεί και πρω­ταρ­χι­κά σε κλά­δους με μα­ζι­κή συ­γκέ­ντρω­ση ερ­γα­ζο­μέ­νων.

6. Πε­ριε­χό­με­νο διεκ­δι­κή­σε­ων. Εκτός από τα γνω­στά αι­τή­μα­τα είναι ση­μα­ντι­κό να ανοί­ξει η κου­βέ­ντα για τον κοι­νω­νι­κό ρόλο της ερ­γα­σί­ας και ει­δι­κά για την ερ­γα­σία που σχε­τί­ζε­ται με τον τομέα κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής (υγεία, εκ­παί­δευ­ση, φρο­ντί­δα, ερ­γα­σί­ες κα­θα­ρι­σμού, κλπ.). Σε αυτό το ση­μείο βέ­βαια μπαί­νει και η κου­βέ­ντα που έχει ανοί­ξει για τις «άχρη­στες» ερ­γα­σί­ες.

Η κή­ρυ­ξη του πο­λέ­μου από τις δυ­νά­μεις του κε­φα­λαί­ου έχει γίνει εδώ και καιρό. Το ερώ­τη­μα, συ­νε­πώς, είναι αν και με ποια προ­ε­τοι­μα­σία θα πάνε οι δυ­νά­μεις της ερ­γα­σί­ας σε αυτόν. Άρα, ποιο μπο­ρεί να είναι το βα­σι­κό συν­δι­κα­λι­στι­κό υπο­κεί­με­νο και ποια τα αι­τή­μα­τα που θα εκ­φέ­ρει; Ίσως, θα πρέ­πει κα­ταρ­χήν να βρε­θεί ποιος είναι ο κλά­δος αιχ­μής αυτής της πε­ριό­δου, ο οποί­ος μπο­ρεί να δώσει τον τόνο στους συν­δι­κα­λι­στι­κούς αγώ­νες, εμπνέ­ο­ντας ταυ­τό­χρο­να το αί­σθη­μα της αλ­λη­λεγ­γύ­ης. Η ιστο­ρία έχει δεί­ξει ότι κάπως έτσι κι­νή­θη­κε η ερ­γα­τι­κή τάξη στην Ελ­λά­δα (κα­πνερ­γά­τες στο Με­σο­πό­λε­μο, οι­κο­δό­μοι στα πέ­τρι­να χρό­νια 1950-67, βιο­μη­χα­νι­κοί ερ­γά­τες και οι­κο­δό­μοι στην Με­τα­πο­λί­τευ­ση 1974-1990). Σή­με­ρα, κατά πως φαί­νε­ται, ο κλά­δος αιχ­μής είναι αυτός της υγεί­ας, και προς τα εκεί χρειά­ζε­ται να επι­κε­ντρω­θούν οι δυ­νά­μεις.

 Υ.Γ.: Θα ήθελα να ευ­χα­ρι­στή­σω τον Α. Κα­ψά­λη για την πο­λύ­τι­μη βο­ή­θειά του στη συγ­γρα­φή του εν λόγω κει­μέ­νου.