Το τοπικό ως παγκόσμιο: Η Περίπτωση της Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας (του Δημήτρη Κατσορίδα)

Το ΤΟΠΙΚΟ ως ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ: Η Περίπτωση της Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας

«Ένας λαός που δεν γνωρίζει το παρελθόν του, δεν μπορεί να χαράξει το μέλλον του». Κατά πως φαίνεται, αυτό επιχειρεί να κάνει το βιβλίο, με τίτλο, «Νέα Φιλαδέλφεια-Νέα Χαλκηδόνα: Ιστορικές διαδρομές μέσα στον 20ο αιώνα».

Πα­ρου­σιά­στη­κε στις 18-11-2019, στη Φι­λα­δέλ­φεια, από το Πα­γκό­σμιο Πο­λι­τι­στι­κό Ίδρυ­μα Ελ­λη­νι­σμού της Δια­σπο­ράς (ΠΠΙΕΔ) και τα Αρ­χεία Σύγ­χρο­νης Κοι­νω­νι­κής Ιστο­ρί­ας (ΑΣΚΙ), ενώ η ανά­θε­ση αυτής της προ­σπά­θειας ξε­κί­νη­σε και ολο­κλη­ρώ­θη­κε επί δη­μαρ­χί­ας Άρη Βα­σι­λό­που­λου.

Άραγε, σε τι μπο­ρεί να μας εν­δια­φέ­ρει ένα βι­βλίο, το οποίο ανα­φέ­ρε­ται σε μια συ­γκε­κρι­μέ­νη πε­ριο­χή; Και, όμως!! Η το­πι­κή ιστο­ρία εγ­γρά­φε­ται στην πα­γκό­σμια ιστο­ρία, όπως επε­σή­μα­νε ο Κω­στής Καρ­πό­ζη­λος (ιστο­ρι­κός και διευ­θυ­ντής των ΑΣΚΙ), με την έν­νοια ότι στη συ­γκε­κρι­μέ­νη πε­ρί­πτω­ση, όπως και άλλες πα­ρό­μοιες, η εγκα­τά­στα­ση των προ­σφύ­γων ανα­δει­κνύ­ει την με βίαιο τρόπο υπο­χρε­ω­τι­κή με­τα­κί­νη­ση πλη­θυ­σμών, κάτι που στις μέρες μας επα­νέρ­χε­ται με πολύ σφο­δρό τρόπο. Ταυ­τό­χρο­να, η εν λόγω πε­ρί­πτω­ση, ανα­δει­κνύ­ει επί­σης ότι εκτός από την κα­τα­στρο­φή υπάρ­χει και η δυ­να­τό­τη­τα για ζωή, και αυτό είναι το πιο ση­μα­ντι­κό νόημα. Όπως επι­ση­μαί­νε­ται στο ει­σα­γω­γι­κό ση­μεί­ω­μα, «η έκ­δο­ση επι­χει­ρεί μέσα από το­πι­κό πρί­σμα να ανα­δεί­ξει τις μεί­ζο­νες ιστο­ρι­κές τομές και πα­ράλ­λη­λα τα ση­μεία όπου η ‘‘με­γά­λη­’’ ιστο­ρία, η ιστο­ρία της χώρας αντα­να­κλά­ται σε μι­κρές ει­κό­νες από την ιστο­ρία της συ­νοι­κί­ας και της γει­το­νιάς».

Η Νέα Φι­λα­δέλ­φεια και η Νέα Χαλ­κη­δό­να ανα­δύ­ο­νται ως πα­γκό­σμια υπο­δείγ­μα­τα για το πως μπο­ρεί να σχε­δια­στεί η εγκα­τά­στα­ση των προ­σφύ­γων, με ορ­γα­νω­μέ­νη οι­κι­στι­κή δό­μη­ση, με σπί­τια που έχουν μπαλ­κό­νια, αυλές και κή­πους, με ρυ­μο­το­μι­κό σχέ­διο, γε­ω­με­τρι­κή κα­νο­νι­κό­τη­τα, πλα­τεί­ες, σχο­λεία, ακτι­νω­τές οδούς κλπ., κάτι το οποίο δεν ίσχυ­σε σε άλλες πε­ριο­χές, όπως για πα­ρά­δειγ­μα στη Δρα­πε­τσώ­να, στην Και­σα­ρια­νή, στο Πο­λύ­γω­νο κλπ., που φτιά­χτη­καν πα­ρά­γκες, στις οποί­ες οι άν­θρω­ποι ζού­σαν μέσα στην εξα­θλί­ω­ση και τις άσχη­μες και­ρι­κές συν­θή­κες. Γι’ αυτό, άλ­λω­στε, αυτές οι πε­ριο­χές δεν δια­τή­ρη­σαν το πα­ρα­δο­σια­κό τους χρώμα, αλλά με τα χρό­νια άλ­λα­ξαν δομή. 

Το βι­βλίο εστιά­ζει στις με­γά­λες τομές και με­τα­σχη­μα­τι­σμούς που υπέ­στη κατά τον 20ο αιώνα η εν λόγω πε­ριο­χή, όπου από τόπος ανοι­ξιά­τι­κων πε­ρι­πά­των και ανα­ψυ­χής, με­τα­τρά­πη­κε σε προ­σφυ­γι­κό οι­κι­σμό, λίγα χρό­νια μετά τη Μι­κρα­σια­τι­κή Κα­τα­στρο­φή του 1922, με την εγκα­τά­στα­ση εκεί προ­σφύ­γων τον Αύ­γου­στο 1927. Επι­πλέ­ον, μιλά για θέ­μα­τα συ­νυ­φα­σμέ­να με την πόλη, όπως το γή­πε­δο της ΑΕΚ και την ταύ­τι­ση των κα­τοί­κων με αυτή, την ίδρυ­ση του Δήμου, τις υπο­δο­μές, τις πλα­τεί­ες, το ρέμα του Πο­δο­νί­φτη, τον πο­λι­τι­σμό, τους διά­φο­ρους συλ­λό­γους, την ορ­γά­νω­ση πυ­ρή­νων αντί­στα­σης κατά τη διάρ­κεια της Κα­το­χής, τους οι­κι­στι­κούς με­τα­σχη­μα­τι­σμούς, τις δη­μο­γρα­φι­κές εξε­λί­ξεις, τις επι­χει­ρη­μα­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες (π.χ. το 1974 λει­τουρ­γού­σαν 49 βιο­μη­χα­νί­ες/βιο­τε­χνί­ες στη Ν. Φι­λα­δέλ­φεια, που απα­σχο­λού­σαν 3.000 ερ­γα­ζό­με­νους και 20 βιο­μη­χα­νί­ες/βιο­τε­χνί­ες στη Ν. Χαλ­κη­δό­να), αλλά και τις αντι­θέ­σεις που υπήρ­χαν.  

Είναι ένα εν­δια­φέ­ρον πό­νη­μα, του οποί­ου η έρευ­να και η συγ­γρα­φή απαί­τη­σε ιδιαί­τε­ρη προ­σπά­θεια, από μια πλού­σια συγ­γρα­φι­κή ομάδα, την οποία απο­τέ­λε­σαν οι Θα­νά­σης Γάλ­λος, Στέ­φα­νος Ιω­αν­νί­δης, Αν­δρέ­ας Μπαλ­τάς, Στά­θης Παυ­λό­που­λος, Νίκος Τσι­βί­κης και Αγ­γε­λι­κή Χρι­στο­δού­λου