Ο Παντελής Πουλιόπουλος και ο Αρχειομαρξισμός (του Βαγγέλη Σακκάτου)

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 26/8/2019. Ο σ. Βαγγέλης Σακκάτος το έστειλε και σε μας για το δημοσιεύσουμε, πράγμα που κάνουμε με μεγάλη ευχαρίστηση. Αν και το άρθρο γράφτηκε σε απάντηση  σε ένα μικρό κείμενο που δημοσιεύτηκε στην «Εφ.των Συντ., στις 10-11/8/2019, παρουσιάζει ένα μεγάλο ενδιαφέρον γιατί ασχολείται, τεκμηριωμένα παρά το μικρό μέγεθός του, με διάφορα ζητήματα. Κυρίως: α) Με την προπολεμική ιστορική διαδρομή του τροτσκιστικού ρεύματος και του Π. Πουλιόπουλου, β) με την πορεία του αρχειομαρξιστικού ρεύματος, αυτού που ακολούθησε τον Δημήτρη Γιωτόπουλο, γ) με πλευρές της ιστορία της 3ης Διεθνούς και του Σταλινισμού, ιδιαίτερα όσο αφορά την Γερμανία. Αυτό το τελευταίο έχει και μια επικαιρότητα, λόγω του ότι φέτος τον Αύγουστο συμπληρώνονται 70 χρόνια από το επαίσχυντο  Σύμφωνο Χίτλερ-Στάλιν και την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

 –

Ο Παντελής Πουλιόπουλος και ο Αρχειομαρξισμός

–

Βαγγέλης Σακκάτος*

–

• Στο κείμενο του Ηλία Τριανταφυλλόπουλου, εκπαιδευτικού, 40 χρόνια μόνιμου παραθεριστή της Γαύδου, στο φύλλο αρ. 1.983, από 10–11/08/2019 της «Εφημερίδας των Συντακτών», σελίδα 2/34 των «Νησίδων», με τον τίτλο: «Καφενείο Εξόριστοι», υπάρχουν δύο λάθη διατυπώσεων και δύο, το ένα γιγαντιαίο ιστορικό και πολιτικό, που αφορά τον αείμνηστο Παντελή Πουλιόπουλο και τον αρχειομαρξισμό. Τα παραθέτω:1. Το πρώτο αναφέρεται σε κοινωνικές εργασίες. Τα καφενεία «χώροι πολιτικής αντιπαράθεσης και κοινωνικών εργασιών». «Κοινωνικών διεργασιών, είναι, νομίζω, το σωστό.

  2. Γράφει: «το κομμένο κεφάλι του Άρη – η μιζέρια» κ.λπ., «ή Μιζέρια», απαξιωτικό παρατσούκλι του Άρη, είναι το σωστό.

  3. Παντελής Πουλιόπουλος. Τον αναφέρει ως αρχειομαρξιστή. Αυτό σημαίνει πως δεν έχει διαβάσει από το μεγάλο έργο του Πουλιόπουλου και κυρίως το αναφερόμενο στον Αρχειομαρξισμό, ούτε μία γραμμή. Έργο μεγάλο, όσο πρόλαβε να δημιουργήσει ώς τα 43 του χρόνια που εκτελέστηκε με τους 104 στο Νεζερό της Λάρισας της 06.06.1943 και όχι στη Θήβα, που γράφει ο Η.Τ. Εκεί, στη Θήβα, ο Πουλιόπουλος γεννήθηκε στις 10.03.1900, με τον αιώνα, όπως έλεγε.

  Οι εκτελεσθέντες 104 ήταν 100 στελέχη και μέλη του χώρου του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και 4 τροτσκιστές: Π. Πουλιόπουλος, Νώντας Γιαννακός, Γιάννης Ξυπόλητος και Γιάννης Μακρής.

  Ο Πουλιόπουλος, που τότε ήταν Γενικός Γραμματέας του, και η ηγεσία του ΚΚΕ, εξορίστηκαν στη Φολέγανδρο και στη Γαύδο το 1925 μετά τη διακοπή της δίκης τους στο στρατοδικείο για το Μακεδονικό, επί δικτατορίας Πάγκαλου και βγήκαν αργότερα, όταν ανέτρεψε τον Πάγκαλο ο Κονδύλης, τον Αύγουστο του 1926. Ο Πουλιόπουλος ήταν αυτός που επί γραμματείας του το ΚΚΕ έγινε από ΣΕ(Κ)ΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό (Κομμουνιστικό) Κόμμα Ελλάδας), Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας.

  Όπως είναι γνωστό το ΣΕΚΕ ιδρύθηκε το 1918 στον Πειραιά. Το «Κομμουνιστικό» το έβαλε το 1920, δεχόμενο τους 21 όρους της Κομμουνιστικής Διεθνούς προκειμένου να γίνει δεκτό σ’ αυτήν ως Ελληνικό Τμήμα της. Και επί Πουλιόπουλου έγινε ΚΚΕ.

  Ο Πουλιόπουλος είναι ο μόνος από τους διατελέσαντες γραμματείς του ΚΚΕ που εκτελέστηκε.

  Μεγαλύτερος πολέμιος του Αρχειομαρξισμού από τον Πουλιόπουλο δεν υπήρξε άλλος ποτέ και πουθενά. Τον χαρακτήριζε μικροαστική αντεπαναστατική οργάνωση που, τηρουμένων των αναλογιών, έπαιξε στην Ελλάδα εναντίον του εργατικού κινήματος τον ίδιο ρόλο που έπαιξε η διεθνής σοσιαλδημοκρατία μετά την ιστορική χρεοκοπία της το 1914, με την ψήφιση των πολεμικών πιστώσεων για το πρώτο παγκόσμιο σφαγείο και τον σοσιαλπατριωτισμό, καλώντας το προλεταριάτο των χωρών της Ευρώπης σε αλληλοσφαγή για τα συμφέροντα των καπιταλιστών.

  Λόγω ιστορικής ανυπαρξίας της σοσιαλδημοκρατίας στη χώρα μας, ο Αρχειομαρξισμός υπήρξε κατά Πουλιόπουλο ένα είδος ιστορικού της υποκατάστατου.

  Βέβαια υπάρχει και το γεγονός πως ο Τρότσκι δέχτηκε ως Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης (ΔΑΑ) το 1930-1933 τους Αρχείους, την ΚΟΜΛΕΑ (Κομμουνιστική Οργάνωση Μπολσεβίκων Λενινιστών, Αρχειομαρξιστών) και όχι την οργάνωση του Πουλιόπουλο, τον «Σπάρτακο», που ήταν πραγματικά τροτσκιστική οργάνωση. Πάνω σ’ αυτό λέγεται, και όχι αβάσιμα, πως ο Τρότσκι είδε ότι το Αρχείο ήταν βασικά μια οργάνωση με εργατική σύνθεση και προσπάθησε να την μπολιάσει με τις ιδέες του, πράγμα που σ’ έναν βαθμό το πέτυχε, ενώ ο Σπάρτακος του Πουλιόπουλου ήταν κυρίως διανοούμενοι ξεκαθαρισμένοι ιδεολογικά.

  Ο αείμνηστος παλιός Γερμανός επαναστάτης Τζορτζ Γιούγκλας, που είχε ξεκινήσει τη συμμετοχή του στο γερμανικό εργατικό κίνημα μαζί με τον Ερνστ Τέλμαν, μετέπειτα γ.γ. του Κ.Κ. Γερμανίας, το 1910 ως λιμενεργάτες από το Αμβούργο, ο Τζορτζ ένας από τους γραμματείς του Τρότσκι μετά την εξορία του, το 1928 που τον συνόδεψε το 1933 στο πέρασμά του από τον Πειραιά πηγαίνοντας για τη Μασσαλία, ένας από τους ελάχιστους Γερμανούς τροτσκιστές που επέζησαν των χιτλερικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης και που περπάταγε έκτοτε με δύο μπαστούνια, μου έλεγε τη δεκαετία του 1960 στη Γερμανία, πως από άποψη δυνάμεων, η ΔΔΑ μόνο στην Ελλάδα είχε κάποια βάση στο εργατικό κίνημα διά του Αρχείου, και στην Πολωνία, που μετά το ιστορικό σχίσμα του διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, σε Σταλινισμό και Τροτσκισμό, το Πολωνικό Κ.Κ. –και λόγω λουξεμπουργκικής παράδοσης– η Ρόζα Λούξεμπουργκ στο θέμα της διαρκούς επανάστασης συμφωνούσε με τον Τρότσκι, τάχθηκε με τις τροτσκιστικές θέσεις.

  Τότε ο Στάλιν κάλεσε την ηγεσία του ΚΚΠ στη Μόσχα και… μην τους είδατε, βάζοντας άλλη σταλινική ηγεσία, στην ουσία δημιουργώντας άλλο κόμμα.

  Στις άλλες χώρες, μου έλεγε ο Τζορτζ, οι οργανώσεις της ΔΔΑ ήταν μικρές ομάδες διανοουμένων.

  Είναι γνωστό πως ο Τρότσκι εξόριστος στην Τουρκία στα Πριγκιπονήσια των Στενών από το 1928, στο θέμα του κινδύνου του φασισμού στη Γερμανία απηύθυνε διαρκώς εκκλήσεις προς το Γερμανικό Προλεταριάτο και στα κόμματά του να ενωθούνε πάνω στη βάση του Ενιαίου Εργατικού Μετώπου, κατά του Χίτλερ, από τα πάνω και τα κάτω, σύμφωνα και με τις αποφάσεις των πρώτων συνεδρίων της Κομμουνιστικής Διεθνούς, διαφορετικά θα νικούσε ο Χίτλερ και θα περνούσε σαν οδοστρωτήρας πάνω από την Ευρώπη -όπως και έγινε-, αν όχι πάνω από την ανθρωπότητα.

  Αλλά η σταλινική θέση του ΚΚΓ και της 3ης Διεθνούς ήταν Ενιαίο Μέτωπο μόνο απ’ τα κάτω, που πρακτικά σήμαινε προσχώρηση των σοσιαλδημοκρατών εργατών στο ΚΚΓ και συμπληρωματικά λέγανε και πιστεύανε πως οι ναζιστές δεν τους τρομάζουνε, ερχόμενοι στην εξουσία θα φθαρούν και θα πέσουν και μετά είναι η σειρά τους.

  Αλλά όταν ο φασισμός και η πιο απαίσια όψη του, ο ναζισμός, συντρίψουν τον εγκέφαλο της κοινωνίας και τσακίσουν τη σπονδυλική της στήλη, το οργανωμένο εργατικό κίνημα, τότε ο λαός μεταβάλλεται σε όχλο και η φασιστική δημαγωγία τον πάει όπου θέλει. Άγεται και φέρεται. Χωρίς την πολιτική του Στάλιν δεν θα νικούσε ο Χίτλερ, είχε πει επιγραμματικά ο Τρότσκι.

  Φυσικά και οι ευθύνες της σοσιαλδημοκρατίας για τη νίκη του Χίτλερ είναι τεράστιες, αλλά δεν μπορούσε να περιμένει κανείς σωστή πολιτική μετά την ιστορική προδοσία του 1914 και το πνίξιμο στο αίμα της Μεγάλης Γερμανικής Επανάστασης του 1918-1923, που συνέχειά τους είναι η νίκη του Χίτλερ το 1933. Τη σωστή πολιτική την περιμένει από το επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης, που το ΚΚΓ, μέσα στον κατακλυσμό των τότε συγκλονιστικών γεγονότων δεν αποδείχθηκε τέτοιο.

  Ο Τρότσκι υποστήριζε πριν από το 1933 πως αν γινόταν το Ενιαίο Μέτωπο, θα νικούσε ο σοσιαλισμός και όχι ο φασισμός στη Γερμανία και τότε θα έσπαγε η ιμπεριαλιστική περικύκλωση της ΕΣΣΔ, και θα επανερχόταν αυτή, τα Κ.Κ. και η Διεθνής στον δρόμο του μαρξισμού και θα έμπαινε θέμα μεταρρύθμισης και όχι πολιτικής επανάστασης κατά της γραφειοκρατίας.

  Αλλά με την «υπεραριστερή», σούπερ σεχταριστική θέση του ΚΚΓ, που πήγαζε από τη σταλινική θεωρία του σοσιαλφασισμού, πολιτική που συντέλεσε αποφασιστικά στη νίκη του Χίτλερ, μετά την καταστροφή ο Τρότσκι είπε:

  «Η γερμανική εργατική τάξη θα ανορθωθεί. Το γερμανικό Κ.Κ., ποτέ. Γιατί είναι υπεύθυνο της μεγαλύτερης ήττας του προλεταριάτου στην Ιστορία. Μιας ήττας όχι αιματηρής αλλά ηρωικής, αλλά μιας ήττας επαίσχυντης, όταν η ηγεσία του προλεταριάτου με τη σύγχυση και το κομφούζιο, το αχρηστεύει πριν από τη μάχη και το καθιστά ανίκανο να δώσει τη μάχη. Η Ιστορία δεν έχει γνωρίσει παρόμοια καταστροφή»

  Και για την 3η Διεθνή είπε: «Και η 3η Διεθνής πέθανε στο Βερολίνο το 1933 όπως είχε πεθάνει και η 2η το 1914. Το ζήτημα της τυπικής της διάλυσης είναι πια ζήτημα χρόνου».

  Και σε 10 ακριβώς χρόνια, το 1943, ο Τζουγκασβίλι τη διάλυσε και τυπικά «για να αντικρούσει», είπε, «τις ναζιστικές συκοφαντίες πως θέλουμε να μπολσεβικοποιήσουμε τον Κόσμο»! Στην πραγματικότητα ήταν δώρο προς τους συμμάχους του, τους δυτικούς ιμπεριαλιστές, ως προς τη διασφάλισης της ύπαρξης του καπιταλιστικού συστήματος μεταπολεμικά, πράγμα που άλλωστε εξασφάλιζε και η πολιτική της συνεργασίας των τάξεων των Λαϊκών Μετώπων, απόφαση του 7ου και τελευταίου Συνεδρίου της Κ.Δ. το 1935.

  Τα ΚΚ γιόρτασαν ως μεγάλη νίκη τη διάλυση της Διεθνούς τους! Μόνο οι Τροτσκιστές διαμαρτυρηθήκανε έντονα. Το ΚΚΕ έχει καταδικάσει εδώ και κάποια χρόνια τη διάλυση της 3ης Διεθνούς.

  Μετά τη γερμανική καταστροφή, ο Τρότσκι τοποθετείται υπέρ της δημιουργίας νέων επαναστατικών κομμάτων και νέας Διεθνούς, εξακολουθώντας να υποστηρίζει άνευ όρων την ΕΣΣΔ ως εκφυλισμένο εργατικό κράτος, απέναντι στον ιμπεριαλισμό, «δημοκρατικό» ή φασιστικό και τούτο γιατί πίστευε -και σωστά– πως δεν είχαν ανατραπεί ακόμα οι θεμελιώδεις βάσεις του Οκτώβρη.

  Αυτό το μέγα ζήτημα μπήκε σε συζήτηση και στην ηγεσία της ΔΔΑ που γραμματέας της ήταν τότε ο Δημήτρης Γιωτόπουλος ή Β, ως εκπρόσωπος της μεγαλύτερης οργάνωσης της ΔΔΑ, της ΚΟΜΛΕΑ.

  Απέναντι στη θέση του Τρότσκι, ο Γιωτόπουλος αντέδρασε με τη δική του θέση: «Μπροστά στη φασιστική και τη σταλινική βαρβαρότητα, με την αστική δημοκρατία», θέση που μειοψήφησε και πλειοψήφησε η θέση του Τρότσκι.

  Στη συνέχεια ο Γιωτόπουλος εντέλλεται από τη διεύθυνση της ΔΑΑ να πάει στο Λονδίνο και να μεταφέρει στο Αγγλικό Τμήμα την απόφαση.

  Και εκεί παρουσίασε στους Άγγλους τροτσκιστές τη δική του θέση ως απόφαση της πλειοψηφίας.

  Οι Άγγλοι τη δημοσίευσαν στο όργανό τους και πριν αυτός γυρίσει στο Παρίσι, ο Τρότσκι είχε πληροφορηθεί τη λαθροχειρία του, παίρνοντας την εφημερίδα του Αγγλικού Τμήματος, υποδεχόμενος τον Γιωτόπουλο κατά τον γυρισμό του με τα εξής:

  «Είσαι ένας τυχοδιώκτης και γυρνώντας στη χώρα σου θα οδηγήσεις το Τμήμα της σε περιπέτειες». Και με την επιστροφή του στην Ελλάδα, πάντα το 1933, έχουμε στην ΚΟΜΛΕΑ σχίσμα σε γιωτοπουλικούς και τροτσκιστές.

  Τα εργατικά στοιχεία του Αρχείου ύστερα από διάφορες διασπάσεις μετά το 1933 ενώνονται με τον Πουλιόπουλο που είχε διαγραφεί από το ΚΚΕ μαζί με τον Γιατσόπουλο το 1927, στην Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΟΚΔΕ) και μετέπειτα, το 1937, στην Ενιαία Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΕΟΚΔΕ), που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων τροτσκιστών στη χώρα μας και αποτέλεσε το επίσημο τμήμα της 4ης Διεθνούς στην Ελλάδα από την ίδρυσή της το 1938.

  Στο πρόσωπο του Πουλιόπουλου οι τροτσκιστές, πρώην αρχειομαρξιστές, εργάτες βρήκανε τον θεωρητικό και πολιτικό τους ηγέτη.

  Η εναπομείνασα γραφειοκρατική κλίκα του Αρχείου, Γιωτόπουλος, Ποντίκης και σία, άλλαξε αργότερα, μεταπολεμικά, τον τίτλο του Αρχειομαρξιστικού Κόμματος από Κομμουνιστικό Αρχειομαρξιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΑΚΕ) σε Σοσιαλιστικό Αρχειομαρξιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΑΚΕ), αφαίρεσε από το πρόγραμμά του τη δικτατορία του προλεταριάτου και η εφημερίδα του «Η Πάλη των Τάξεων» έβγαινε νόμιμα σε όλη τη διάρκεια του Εμφύλιου, 1947-1949.

  Τέλος, το ιστορικό τους φινάλε, στείλανε συγχαρητήρια στον «εθνικό στρατό» για τις… μεγαλειώδεις νίκες του στο Βίτσι και στον Γράμμο με τα αμερικανικά ναπάλμ, που τα πρόβαραν εκεί επαρκώς, εν όψει και του Βιετνάμ.

  Έφτασε δηλαδή αυτή η μηδαμινή κλίκα στο έσχατο κατάντημα. Σε συνέχεια πήρανε μέρος στις πρώτες εκλογές μετά τον Εμφύλιο (5.03.1950), λάβανε σε όλη την Ελλάδα 400 ψήφους και διαλυθήκανε. Αυτός ήταν ο Αρχειομαρξισμός και αυτός ο Πουλιόπουλος καμιά απολύτως σχέση, μόνο πολεμικές του Πουλιόπουλου κατά του Αρχειομαρξισμού.

  Το περιστατικό της εκτέλεσής του περιγράφεται σωστά από τον Η.Τ., αλλά όπως αναφέραμε παραπάνω, έγινε όχι μεμονωμένα στη Θήβα, τόπο γέννησης του Πουλιόπουλου, αλλά στο Νεζερό της Λάρισας στις 6.06.1943 με τους 104.

   –

  Σημειώσεις:

  1. Βλέπε και το βιβλίο μου: «Παντελής Πουλιόπουλος. Ο θεμελιωτής του Μαρξισμού στην Ελλάδα. Τα τετράδια της Ακροναυπλίας». Εκδόσεις «Δρόμων», Αθήνα 2010
  2. Π. Πουλιόπουλου: «Κομμουνισμός και Αρχειομαρξισμός». Εκδόσεις Σοσιαλισμός Αθήνα 2016.

  * συγγραφέας – δημοσιογράφος