Τα χειρόγραφα του Καβάφη ως αποκάλυψη του εσωτερικού μας κόσμου (του Δημήτρη Κατσορίδα)

Τα χειρόγραφα του Καβάφη ως αποκάλυψη του εσωτερικού μας κόσμου

–

Η Έκθεση της γλύπτριας Αλεξάνδρας Αθανασιάδη, με τίτλο «Έργα πέρα από τις γραφές του Καβάφη», στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη (19 Μαρτίου έως 12 Μαϊου 2018), είναι εμπνευσμένη από το «Τετράδιο Σεγκόπουλου». Το εν λόγω τετράδιο περιλαμβάνει 22 χειρόγραφα ποιήματα που έγραψε ο Καβάφης μεταξύ 1896-1910 και δώρισε στον κληρονόμο του Αλέξανδρο Σεγκόπουλο. Κυκλοφόρησε το 1968 σε πανομοιότυπη έκδοση από τις εκδόσεις «Ερμής» και περιλαμβάνει ποιήματα γνωστά, όπως «Επιθυμίες», «Κεριά», «Ένας Γέρος», «Το Πρώτο Σκαλί», «Θερμοπύλες», «Τα Παράθυρα», «Τείχη», «Μονοτονία», «Τα Βήματα», κ.ά.

Είναι γε­γο­νός ότι ο Κα­βά­φης, παρ’ ότι δη­μο­σί­ευε με­μο­νω­μέ­να τα ποι­ή­μα­τά του, εντού­τοις ποτέ δεν έκ­δω­σε κά­ποια ποι­η­τι­κή του συλ­λο­γή. Συ­νή­θως, συ­νέ­νω­νε τα χει­ρό­γρα­φά του, σε μια αυ­το­σχέ­δια συλ­λο­γή και δώ­ρι­ζε ένα πε­ριο­ρι­σμέ­νο αριθ­μό αντι­τύ­πων σε φι­λι­κά του πρό­σω­πα.

Έχο­ντας αυτά τα χει­ρό­γρα­φα ποι­ή­μα­τα ως πρώτη ύλη, η γλύ­πτρια δη­μιούρ­γη­σε το συ­γκε­κρι­μέ­νο ει­κα­στι­κό της πεί­ρα­μα από σκου­ρια­σμέ­νο μέ­ταλ­λο και φθαρ­μέ­νο ξύλο. Επί­σης, χρη­σι­μο­ποί­η­σε χαρτί, το οποίο πα­λαί­ω­σε με τσάι και καφέ, φτιά­χνο­ντας μια σειρά από αντί­τυ­πα-βι­βλία, με βάση το εν λόγω «Τε­τρά­διο». Βι­βλία απλω­μέ­να σε ένα με­γά­λο ξύ­λι­νο τρα­πέ­ζι ή κρε­μα­σμέ­να στον τοίχο. Βι­βλία, τα οποία επι­τρέ­πε­ται ο επι­σκέ­πτης να αγ­γί­ξει και να ξε­φυλ­λί­σει, να οσμι­σθεί και να αι­σθαν­θεί. Κά­ποια από αυτά είναι πιο κλει­στά και άλλα πιο ανοι­χτά «ώστε τα απο­σπά­σμα­τά τους να μη δια­βά­ζο­νται πάντα εύ­κο­λα, όπως ακρι­βώς συμ­βαί­νει και με τον εαυτό μας: απο­κα­λύ­πτου­με ένα μέρος του κι ένα άλλο το κρα­τά­με κρυφό», όπως επι­ση­μαί­νει η δη­μιουρ­γός των έργων.

Υπό αυτή την έν­νοια, εν­δια­φέ­ρον πα­ρου­σιά­ζει ένας με­γά­λος ανά­γλυ­φος αντρι­κός θώ­ρα­κας, σαν άγαλ­μα, ανοι­χτός στη μέση, με τη δια­φο­ρά ότι αυτός είναι φτιαγ­μέ­νος από σκι­σμέ­νες και τα­λαι­πω­ρη­μέ­νες σε­λί­δες των χει­ρο­γρά­φων. Ίσως θέλει να δεί­ξει τον θω­ρα­κι­σμέ­νο μας εαυτό; Ή την ανοι­χτή και μυ­στι­κή ζωή μας ή αυτήν του ποι­η­τή; Ή την προ­στα­σία-κλεί­σι­μο του εαυ­τού μας και ταυ­τό­χρο­να το άνοιγ­μα του προς τα έξω; Προ­φα­νώς οι ερ­μη­νεί­ες ποι­κί­λουν.

Κα­τό­πιν, υπάρ­χουν τρία κα­ρά­βια φτιαγ­μέ­να από ξύλα, τα οποία έχουν φθα­ρεί από τον άνεμο και τη θά­λασ­σα, πα­ρα­πέ­μπο­ντας στο πολύ γνω­στό ποί­η­μα του Κα­βά­φη, «Ιθάκη». Κά­ποια πα­ρα­μορ­φω­μέ­να ξύ­λι­να πα­ρά­θυ­ρα, από το ανά­λο­γο ποί­η­μα, «Τα Πα­ρά­θυ­ρα», «πα­ρα­πέ­μπουν στον εγκλω­βι­σμό και την εσω­στρέ­φεια του σύγ­χρο­νου αν­θρώ­που», όπως πα­ρα­τη­ρεί ο Γ. Μυ­λω­νάς. Πλάι τους, υπάρ­χει κάτι σαν πο­τά­μι, φτιαγ­μέ­νο από πή­λι­να βή­μα­τα, εμπνευ­σμέ­νο από το ποί­η­μα, «Τα βή­μα­τα» και ακρι­βώς δίπλα ένας Κα­ταρ­ρά­κτης Λέ­ξε­ων, ο οποί­ος φαί­νε­ται σαν να βγαί­νει από τον τοίχο, αφή­νο­ντας να πέ­σουν στο δά­πε­δο δε­κά­δες δυ­σα­νά­γνω­στα γκρά­φι­τι που προ­έρ­χο­νται από ποι­ή­μα­τα του Κα­βά­φη. Η έκ­θε­ση κλεί­νει με κά­ποια με­γά­λα με­ταλ­λι­κά κη­ρο­πή­για, εκ των οποί­ων σε κά­ποια η φλόγα των κε­ριών τρε­μο­παί­ζει, ενώ σε κά­ποια άλλα είναι σβη­στή. Προ­φα­νώς, πα­ρα­πέ­μπει στο ποί­η­μα του Κα­βά­φη, με τίτλο «Κεριά».

Όπως επι­ση­μαί­νει η Μαρία Γε­ωρ­γο­πού­λου, διευ­θύ­ντρια της Γεν­να­δεί­ου Βι­βλιο­θή­κης, στον Πρό­λο­γό της στο βι­βλίο που εκ­δό­θη­κε με αφορ­μή την ομώ­νυ­μη Έκ­θε­ση της Αλε­ξάν­δρας Αθα­να­σιά­δη, «είναι ένα ει­κα­στι­κό πεί­ρα­μα, που εξε­ρευ­νά τα όρια της απο­κά­λυ­ψης του εσω­τε­ρι­κού μας κό­σμου. Τα βι­βλία κα­τέ­χουν πε­ρί­ο­πτη θέση, μια και υπαι­νίσ­σο­νται, εύ­γλωτ­τα, δια­φο­ρε­τι­κές κα­τα­στά­σεις του εαυ­τού σε ανοι­χτή και κλει­στή μορφή». Και συ­νε­χί­ζο­ντας κα­τα­λή­γει στην προ­τρο­πή πως στην έκ­θε­ση «το βι­βλίο είναι ένα φυ­σι­κό αντι­κεί­με­νο και πα­ράλ­λη­λα μια συμ­βο­λι­κή φόρμα, πάνω στην οποία η καλ­λι­τέ­χνις επε­ξερ­γά­στη­κε σκέ­ψεις και συ­ναι­σθή­μα­τα που ανα­δύ­ο­νται από την ποί­η­ση. Τι πιο σπου­δαίο για να “δια­βά­σεις” τον Κα­βά­φη; Μια πα­ρό­τρυν­ση σε όλους να αφή­σου­με τη φα­ντα­σία και την προ­σω­πι­κή μας εμπει­ρία να μας οδη­γή­σουν στη γνώση».