Σύνοδος Κορυφής ΕΕ: η οικονομική θύελλα πλησιάζει

Η συμφωνία της «τραπεζικής ενοποίησης» κυριάρχησε στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. στις 19/12. Περιλαμβάνει τις 128 μεγαλύτερες τράπεζες (ανάμεσά τους τις τέσσερις μεγάλες ελληνικές), για τις οποίες θα δημιουργηθεί ένας ενιαίος μηχανισμός εποπτείας, εκκαθάρισης και εγγύησης καταθέσεων. Αυτή την περίοδο, οι τράπεζες ελέγχονται για την επάρκεια των κεφαλαίων τους να καλύψουν τα δάνεια που έχουν χορηγήσει. Αν δεν επαρκούν, θα πρέπει να τ’ αντισταθμίσουν είτε από τους μετόχους και τους δανειστές τους, είτε με κούρεμα καταθέσεων («εσωτερική διάσωση», bail–in). Θα ενισχύονται μόνο αν αυτά δεν αρκούν, αλλιώς θα κλείνουν. Υποτίθεται αυτό συμφέρει τους «ευρωπαίους φορολογούμενους»: δεν επιβαρύνεται το κρατικό χρέος και σπάει ο «φαύλος κύκλος» τραπεζών και κρίσης χρέους, σταθεροποιώντας την οικονομία…

Εκτός όμως από τις γενικές αρχές της συμφωνίας, στις διαπραγματεύσεις για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εκκαθάρισης (SRM) –με εξουσία να κλείνει χρεοκοπημένες τράπεζες– και τον «εποπτικό μηχανισμό» (υπό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), υπάρχουν τεράστιοι ανταγωνισμοί με επίκεντρο το ποιος αποφασίζει για το κλείσιμο μιας τράπεζας και αναλαμβάνει το κόστος του. Η συμφωνία ανακοινώθηκε χωρίς κάποιο νομικό κείμενο για την εφαρμογή της και μόλις πριν αρχίσει η Σύνοδος (είχαν προηγηθεί μαραθώνιες διαβουλεύσεις), ενώ ο γάλλος επίτροπος Μπαρνιέ «ανησυχεί» για την «πολυπλοκότητα» της. Σημειωτέον, η Βρετανία εξασφάλισε πως δεν θα συμμετέχει στο κόστος κλεισίματος οποιασδήποτε τράπεζας στην Ευρωζώνη.

Αρκετοί υπουργοί Οικονομικών είχαν ζητήσει μια κοινή «γραμμή πίστωσης» στο ταμείο εκκαθάρισης, με τα κράτη–μέλη της Ευρωζώνης ν’ αναλαμβάνουν από κοινού (ανάλογα με τις δυνατότητές τους) το κόστος. Όμως η Γερμανία αρνείται κατηγορηματικά κάθε τέτοια «αμοιβαιοποίηση» των ζημιών και συμφώνησε για ένα τέτοιο ταμείο το… 2025! Έτσι όμως η συμφωνία είναι στον αέρα.

Μέχρι στιγμής, η «ενοποίηση» προχωράει όπως θέλει η Γερμανία. Όμως, η απόλυτη ηγεμονία της πάνω στις άλλες ισχυρές χώρες είναι αδύνατη και η προσπάθεια να επιβληθεί αυξάνει τις φυγόκεντρες τάσεις, με κομμάτια των αστικών ελίτ σε Γαλλία και Ιταλία να εκδηλώνονται ανοιχτά υπέρ μιας «ελεγχόμενης διάλυσης» του Ευρώ. Αυτές οι αντιθέσεις εκφράστηκαν και με τη γερμανική πρόταση στη Σύνοδο για «μίνι Μνημόνια», όπου οι ασθενέστερες χώρες θα δεσμεύονται για «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» – μια κίνηση άμεσης πίεσης της Γαλλίας και της Ιταλίας να πάρουν μέτρα, στην οποία αντιτάχθηκαν και παραδοσιακοί σύμμαχοι της Γερμανίας (Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία).

Στο μεταξύ, δημιουργείται ένα προσωρινό ταμείο με μόλις 55 δις δολάρια – όταν εκτιμάται ότι οι τραπεζικοί έλεγχοι θ’ αποκαλύψουν κεφαλαιακή «τρύπα» πολλών εκατοντάδων δις Ευρώ και «κόκκινα» δάνεια που ίσως ξεπερνούν το ιλιγγιώδες 1,2 τρις Ευρώ. Οι περισσότερες τράπεζες είναι χρεοκοπημένες και είναι ασύλληπτη η έκθεσή τους σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα πέρα από κάθε όριο, ο γιγαντισμός της κερδοσκοπίας και του παρασιτισμού του χρηματιστικού κεφαλαίου. Στην Ε.Ε., το ενεργητικό τους (αξία ακινήτων, χορηγημένα δάνεια κ.λπ.) είναι 349% του ΑΕΠ της, ενώ στις σημαντικότερες χώρες έχει φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη: Γερμανία 300%, Γαλλία 423%, Ιταλία 269%, Ισπανία 326%, Βρετανία 495%, Ολλανδία 397%, Φινλανδία 278%. «Παράλογο» αλλά και τόσο λογικό για ένα καπιταλιστικό σύστημα που βυθίζεται στην κρίση και την παρακμή.

Τώρα λοιπόν επιχειρείται μια διαχείριση αυτής της τραπεζικής χρεοκοπίας που εκρήγνειται. Η «ενοποίηση» συνδέεται με τη λεγόμενη «απομόχλευση», μια κάποια «εξυγίανση» και «εξισορρόπηση» αυτής της κατάστασης, αφού το «τυπωμένο χρήμα» (ουσιαστικά απεριόριστη ρευστότητα στις τράπεζες) απέτυχε παταγωδώς. «Απομόχλευση» σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες: (α) Θα περιορίσουν δραστικά τη χορήγηση δανείων –δηλαδή, την ίδια την κυκλοφορία του χρήματος–, φέρνοντας «ασφυξία» στην αγορά και στις επενδύσεις. Η ύφεση θα βαθύνει και η ανεργία θα κάνει νέο άλμα. (β) Θ’ αρπάξουν αδίστακτα ό,τι μπορούν απ’ τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα, απαλλοτριώνοντας και την ακίνητη περιουσία τους (πλειστηριασμοί!).

Ταυτόχρονα, εντείνεται ο «αποπληθωρισμός» (μείωση ή πολύ αργή αύξηση των τιμών). To Σεπτέμβριο, ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και 3,5 χρόνια (1,1% έναντι στόχου 2% της ΕΚΤ). Αυτός ο μέσος όρος κρύβει την πτώση τιμών (–1% στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο) ή τη στασιμότητά τους (το Νοέμβριο: Ιρλανδία 0%, το Σεπτέμβριο: Ισπανία 0,48%, Πορτογαλία 0,3%, Ιταλία κάτω από 1%). Πράγμα φυσιολογικό μεν για μια οικονομία σε κρίση (μείωση της κατανάλωσης), αλλά που σημαίνει και ότι αυτή εξελίσσεται χωρίς καμία αντισταθμιστική παρεμβάση – κατάσταση που θα χειροτερεύσει με το πανευρωπαικό σφίξιμο της ρευστότητας. Π.χ. στην Ολλανδία είχαμε ετήσια μείωση της ζήτησης καταναλωτικών αγαθών κατά 6%, ενώ η Γαλλία είναι στο όριο της τυπικής ύφεσης και το ΑΕΠ της Ιταλίας θα μειωθεί φέτος 2%.

Ο «αποπληθωρισμός» δυσκολεύει και τη διαχείριση της «κρίσης χρέους», γιατί το ΑΕΠ μειώνεται (σε ονομαστικές τιμές) σε σχέση με το χρέος και αυξάνονται τα πραγματικά επιτόκια (διαφορά ονομαστικού επιτοκίου και πληθωρισμού), ακριβαίνοντας την αναχρηματοδότηση των κρατικών χρεών. Π.χ. εκτιμάται ότι ακόμα κι ένας «αδύναμος πληθωρισμός» επιπέδου 1% θα κάνει το ιταλικό δημόσιο χρέος «μη βιώσιμο».

Οι αποφάσεις των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών σημαίνουν συνειδητή απελευθέρωση μιας άγριας ύφεσης, για να ξεκαθαρίσει η κατάσταση με τον μόνο τρόπο που γνωρίζει το καπιταλιστικό σύστημα – πάνω στα κόκκαλα της εργατικής τάξης. Μπαίνουμε σε περίοδο οικονομικής θύελλας, Μνημονίων «νέου τύπου» και απίστευτης σκληρότητας πανευρωπαϊκά, σκληρής όξυνσης της ταξικής πάλης.