“Τραπεζική ένωση” στην Ε.Ε.
Πως να μην ελέγξετε την κρίση
Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, οι ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών κατέληξαν σ’ έναν συμβιβασμό για την «τραπεζική ένωση», δίνοντας στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) νέες εξουσίες εποπτείας τραπεζών της Ευρωζώνης.
H «ένωση» επιχειρείται να παρουσιαστεί ως κομβική για τον έλεγχο της «κρίσης χρέους» στην Ευρώπη, αφού η εποπτεία θα σπάσει υποτίθεται τον λεγόμενο «φαύλο κύκλο» τραπεζών–κρατών. [1]
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια ακόμα μεσοβέζικη απόφαση, απ’ αυτές όπου έχει καταλήξει να ειδικεύεται η Ε.Ε. Αφορά μόνο 100–150 τράπεζες, με περιουσιακά στοιχεία πάνω από 30 δις Ευρώ, σε σύνολο σχεδόν 6.000 ευρωπαϊκών τραπεζών συνολικά.
Η διάκριση ανάμεσα σε μικρές και μεγάλες τράπεζες δεν έχει ουσιαστικό νόημα όσον αφορά στην «κρίση χρέους». Η λεγόμενη «διασπορά κινδύνου» (όπως με σοβαροφάνεια ονομάζουν τα «χρυσά παιδιά» του χρηματοπιστωτικού τομέα τη διαρκή πώληση, παραλλαγή και μεταπώληση κάθε είδους χρηματοπιστωτικών τίτλων–προϊόντων, σε μια πλήρως παρασιτική πρακτική να διασφαλιστούν αποδόσεις–κέρδη από το πέρα–δώθε χαρτιών, ομολόγων, CDS κ.λπ.), έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, δένοντας σφιχτά μικρές και μεγάλες τράπεζες στον κίνδυνο χρεοκοπιών και καταρρεύσεων. Μια υποτροπή της μόλυνσης του τραπεζικού τομέα από «τοξικά» δάνεια (φούσκες που περιμένουν να σκάσουν) μπορεί κάλλιστα να εκδηλωθεί αρχικά σε μικρές τράπεζες, συμπαρασύροντας αργότερα τις μεγαλύτερες. Από τέτοιες «μικρές τράπεζες» ξεκίνησε π.χ. το σκάσιμο της φούσκας των ενυπόθηκων δανείων το 2007 στις ΗΠΑ, γκρεμίζοντας λίγο αργότερα τον κολοσσό της Λίμαν Μπρόδερς. Τέτοιες τράπεζες είναι στην Ευρώπη π.χ. οι ισπανικές Cajas και οι γερμανικές Landerbanken.
Επιπλέον, είναι σίγουρο ότι και οι μεγαλύτερες τράπεζες, που υπάγονται στα κριτήρια της εποπτείας, έχουν πολλούς τρόπους να την παρακάμψουν, μεταφέροντας περιουσιακά στοιχεία εκτός των ισολογισμών τους ή χωριζόμενες σε μικρότερες, τυπικά ανεξάρτητες μεταξύ τους.
Η αντιπαράθεση γύρω από την «ένωση» δείχνει ανάγλυφα την αυξανόμενη δυσκολία των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών να συμφωνήσουν σ’ ένα πλαίσιο που θα μπορούσε ν’ αποκαταστήσει μια σχετική ισορροπία στο εσωτερικό της Ε.Ε. – πράγμα απαραίτητο για τον έλεγχο της κρίσης, όσο αυτός είναι δυνατός. Και μάλιστα στον τραπεζικό τομέα, που βρίσκεται στο επίκεντρο της κρίσης αλλά και της καπιταλιστικής οικονομίας συνολικά. Το πρόβλημα της «ένωσης» και της συνακόλουθης εποπτείας συνοψίζεται στο ίδιο ερώτημα που αφορά και την κρίση στο σύνολο της: σε ποιον θα έρθει ο λογαριασμός; Γιατί μαζί με την εποπτεία πάει και το κόστος εξυγίανσης όσων τραπεζών αποδειχτούν προβληματικές, δηλαδή της σωτηρίας τους (και πάλι…) με κρατικό χρήμα.
Η Γερμανία έχει κάνει σαφές ότι δεν θα συναινέσει σ’ έναν τέτοιο μηχανισμό εξυγίανσης και έχει μεταθέσει κάθε εφαρμογή της «ένωσης» τουλάχιστον για μετά τις γερμανικές εκλογές το φθινόπωρο του 2013 και μάλλον για μέσα στο 2014 (το αρχικό χρονοδιάγραμμα μιλούσε για αρχή του 2013). Ταυτόχρονα, η εποπτεία δεν αφορά τις «μικρές» γερμανικές Landerbanken, που κατεξοχήν ασκούν κερδοσκοπικές πρακτικές. Ενώ οι χώρες εκτός Ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας και της Σουηδίας, εξασφάλισαν εγγυήσεις ότι η ΕΚΤ δεν θα μπορεί να επιβάλει κανόνες ερήμην τους.
Όλα αυτά με την κρίση στην Ευρωζώνη να εξαπλώνεται. Τον Οκτώβριο, η καταγραμμένη ανεργία έφτασε το 11,7%, το μεγαλύτερο ποσοστό από το 1995, όταν άρχισε επίσημα να καταγράφεται. Η Ευρωζώνη μπαίνει πλέον και τυπικά σε ύφεση, ενώ και στις πιο κεντρικές οικονομίες οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι οριακά πάνω από το μηδέν. Χαρακτηριστική η καθίζηση της βιομηχανικής παραγωγής: τον Σεπτέμβριο μειώθηκε 2,5% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, η μεγαλύτερη μηνιαία μείωση από το αποκορύφωμα της κρίσης τον Ιανουάριο του 2009. Μείωση της βιομηχανικής παραγωγής είχαμε και στη Γερμανία, ενώ απειλητικές φούσκες (ιδιωτικά δάνεια, αγορά ακινήτων) υπάρχουν σε πολλές χώρες (π.χ. Γερμανία, Ολλανδία).
Τα σύννεφα μαζεύονται απειλητικά, λοιπόν, και μάλιστα στην καρδιά της Ευρωζώνης. Ο γνωστός δρόμος των αναμεταξύ τους ντελικάτων ισορροπιών και συμβιβασμών κάνει τα πράγματα ακόμα πιο εύθραυστα για τους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές. Η ίδια η «τραπεζική ένωση» δείχνει ν’ αφορά περισσότερο μια παραχώρηση στη Γαλλία, ότι οι τράπεζές της –που κυρίως αυτές θα ενταχθούν στην εποπτεία και που είναι ίσως οι πιο εκτεθειμένες σε όλη την Ευρώπη– θα τύχουν κάποιας ευρωπαϊκής προστασίας. Ανέξοδες υποσχέσεις, αφού για την ώρα τουλάχιστον κανείς δεν βάζει το χέρι στην τσέπη. Ούτε για τραπεζική ένωση ούτε για πραγματική εποπτεία πρόκειται. Κανείς δεν τολμά ν’ ακουμπήσει την κόπρο του Αυγείου που έχει συσσωρευτεί στους ισολογισμούς των τραπεζών, ακόμα και των πιο μεγάλων και κατά τ’ άλλα ευυπόληπτων. [2] Ενώ οι ανεκτέλεστες αποφάσεις (βλ. πρόγραμμα Ντράγκι για την αγορά κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ), οι μη–λύσεις με τα περισπούδαστα χρονοδιαγράμματα, που ανακαλύπτονται και ξεφουρνίζονται το ένα μετά το άλλο στο ανατολίτικο παζάρι της Ε.Ε., δείχνουν μόνο την αυξανόμενη παράλυση των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών μπροστά στην κρίση.
ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΑΛΗ – Ιανουάριος 2013
[1] Τα κράτη δανείζονται από τις τράπεζες (συνήθως με κερδοσκοπικά επιτόκια, πράγμα που βέβαια δεν ομολογείται ανοιχτά). Οι τράπεζες με τη σειρά τους αναζητούν διασφάλιση για την έκθεσή τους σ’ αυτό το δανεισμό: είτε μέσα από «ύποπτα» χρηματοπιστωτικά προϊόντα (π.χ. ασφάλιστρα κινδύνου), οπότε φουντώνει η κερδοσκοπία – είτε μέσα από μνημονιακά μέτρα, όταν φαίνεται η αδυναμία ενός κράτους να αποπληρώσει. Αυτό σπρώχνει ακόμα πιο βαθιά την οικονομία στην κρίση και τα κράτη στην ανάγκη νέων δανείων, που σπεύδουν να εκμεταλλευτούν οι τράπεζες με ακόμα πιο ληστρικά επιτόκια κ.ο.κ.
[2] Πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι η Ντόιτσε Μπανκ, η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα, είχε στήσει ολόκληρη «μηχανή» για να κρύψει ζημιές δισεκατομμυρίων δολαρίων σε αμερικάνικες τράπεζες. Ενώ παραμένει άγνωστο το ύψος της μυστικής βοήθειας που παίρνει από δισεκατομμυριούχο επενδυτή του γνωστού κερδοσκοπικού ομίλου Buffett. Το επόμενο μεγάλο «κανόνι» δεν αποκλείεται να εκπλήξει πολλούς…