76 χρόνια από την εκτέλεση του Παντελή Πουλιόπουλου

Στις 6 Ιουνίου συμπληρώνονται 76 χρόνια από την εκτέλεση του επαναστάτη Παντελή Πουλιόπουλου, που αγωνίστηκε για τα συμφέροντα των εργαζομένων και όλων των καταπιεσμένων της χώρας μας. Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους έλληνες θεωρητικούς του επαναστατικού μαρξισμού και κορυφαία ηγετική φυσιογνωμία που γέννησε το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα. Διακρίθηκε για τις επαναστατικές του ιδέες και την πάλη του ενάντια στον σταλινισμό του ΚΚΕ.

Ο Π. Πουλιόπουλος γεννήθηκε στη Θήβα στις 10 Μαρτίου 1900. Το 1919 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και τον ίδιο χρόνο έγινε μέλος του νεοϊδρυθέντος Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδος (ΣΕΚΕ). Τον επόμενο χρόνο στρατεύτηκε και στάλθηκε στο μικρασιατικό μέτωπο. Εκεί στρατολογήθηκε σε πυρήνα του ΣΕΚΕ και ανέπτυξε αντιπολεμική δράση. Τον Ιούνιο του 1922 συνελήφθη από τη στρατονομία και αντιμετώπισε την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Όταν έγινε η Μικρασιατική Καταστροφή δραπέτευσε από τις φυλακές της Σμύρνης, γλιτώνοντας το εκτελεστικό απόσπασμα.

Με την επιστροφή του στην Αθήνα συγκρότησε την αντιπολεμική κίνηση των «Παλαιών Πολεμιστών» και το 1924 εκλέχθηκε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας τους, η οποία εξέδιδε την εφημερίδα Παλαιός Πολεμιστής. Το 3ο έκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ τον εξέλεξε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του, η οποία τον εξέλεξε Γενικό Γραμματέα. Το Συνέδριο αποδέχτηκε πλήρως τους «21 όρους» της Κομμουνιστικής Διεθνούς, προκειμένου να γίνει μέλος της και μετονομάστηκε σε ΚΚΕ.

Ο Πουλιόπουλος εκπροσώπησε το κόμμα στο 5ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, όπου υιοθετήθηκε η γραμμή της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας, αλλά και το σύνθημα περί «ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης». Στις 25 Αυγούστου 1925, ο Πουλιόπουλος δικάστηκε με την κατηγορία ότι προωθούσε την αυτονομία της Μακεδονίας και της Θράκης. Ο ίδιος πίστευε ότι η απόφαση της Κομιντέρν και της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας εξυπηρετούσε τον βουλγαρικό εθνικισμό, αλλά δεν ήθελε να εκφράσει τη διαφωνία του μπροστά στους διώκτες του. Υπερασπίστηκε τις διεθνιστικές του θέσεις, για την αυτοδιάθεση των λαών, σε μια πεντάωρη απολογία που προκάλεσε αίσθηση και η δίκη αναβλήθηκε. Στις 22 Φεβρουαρίου 1926, όταν συνεχίστηκε η δίκη, οι κατηγορίες κατέπεσαν, αλλά οι κατηγορούμενοι εξορίστηκαν. Ο Πουλιόπουλος φυλακίστηκε στη Φολέγανδρο. Τον Αύγουστο του 1926 απελευθερώθηκε μετά την κατάρρευση της δικτατορίας του στρατηγού Πάγκαλου.

Τον Σεπτέμβριο του 1926 ο Πουλιόπουλος παραιτήθηκε από την ηγεσία του ΚΚΕ, καθώς κατά την απουσία του η σταλινική γραφειοκρατία είχε επικρατήσει. Τον Μάρτιο του 1927 τέθηκε εκτός της Κεντρικής Επιτροπής και αργότερα τον ίδιο χρόνο διαγράφτηκε από το κόμμα.

Ίδρυσε την Αριστερή Αντιπολίτευση στο ΚΚΕ, η οποία αργότερα σχημάτισε την Ενωμένη Αντιπολίτευση, η οποία διαγράφηκε από το ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1928. Ο Πουλιόπουλος ήταν από τους πρώτους μέσα στο ΚΚΕ που υιοθέτησαν τις θέσεις της Αριστερής Αντιπολίτευσης στο ΚΚ Σοβιετικής Ένωσης και στην Τρίτη Διεθνή, που είχαν δημιουργηθεί από τον Λέον Τρότσκι. Το Νοέμβριο του 1927 συγκρότησε μια αντιπολιτευτική ομάδα με το όνομα «Σπάρτακος», εκδίδοντας από τον Ιανουάριο του 1928 το ομώνυμο περιοδικό. Το Μάρτιο του 1928, η ομάδα Σπάρτακος τάχθηκε αλληλέγγυα με τη ρώσικη Αριστερή Αντιπολίτευση και αργότερα με τη Διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση (ΔΑΑ). Το 1934 ίδρυσε την Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΟΚΔΕ), η οποία το 1937 μετονομάστηκε σε Ενιαία ΟΚΔΕ (ΕΟΚΔΕ) και αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος της 4ης Διεθνούς το 1938.

Παράλληλα με την πολιτική του δράση μετέφρασε στα ελληνικά πολλά σημαντικά έργα, με κυριότερα, το 1927, Tο Κεφάλαιο (μερική έκδοση του πρώτου τόμου) και την Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας (και οι δύο μεταφράσεις σε συνεργασία με τον Γιώργο Δούμα). Συνέγραψε το εξαιρετικής σημασίας θεωρητικό-πολιτικό έργο «Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα;», αναλύοντας το καπιταλιστικό στάδιο της εποχής και προβάλλοντας την αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης την οποία εγκατέλειπε το ΚΚΕ (αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής το 1934 περί αστικοδημοκρατικής επανάστασης).

Τον Αύγουστο του 1938, επί δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά, συνελήφθη και ύστερα από αρκετούς μήνες φυλακής στην Αίγινα, στάλθηκε στο στρατόπεδο της Ακροναυπλίας. Το 1942, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, μεταφέρθηκε άρρωστος στο Δημοτικό Νοσοκομείο της Αθήνας, έπειτα στις φυλακές Αβέρωφ και τέλος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας. Η δικτατορία Μεταξά, την περίοδο της κατοχής, παρέδωσε τους πολιτικούς κρατούμενους στους κατακτητές.

Στις 6 Ιουνίου του 1943 ο Πουλιόπουλος, μαζί με άλλους 105 φυλακισμένους, εκτελέστηκε από τις ιταλικές κατοχικές δυνάμεις στο χωριό Νεζερό, σε αντίποινα για την ανατίναξη αμαξοστοιχίας στο Κούρνοβο από τον ΕΛΑΣ. Απευθύνθηκε στα ιταλικά στους στρατιώτες του εκτελεστικού αποσπάσματος, καλώντας τους να μην τους εκτελέσουν στο όνομα του αντιφασισμού και της διεθνιστικής αλληλεγγύης. Οι φαντάροι αρνήθηκαν να τους εκτελέσουν και την εκτέλεση έκαναν οι αξιωματικοί.