Παντελής Πουλιόπουλος (1900-1943)

Παντελής Πουλιόπουλος (1900-1943)

Από την Εργατική Πάλη Ιουνίου

Πριν από 74 χρόνια έφυγε από τη ζωή ο επαναστάτης και σημαντικότερος έλληνας θεωρητικός του μαρξισμού, Παντελής Πουλιόπουλος. Στις 6 Ιουνίου του 1943, εκτελέστηκε μαζί με άλλους 105 κομμουνιστές από ιταλούς φασίστες στο Νεζερό της Λάρισας, ως αντίποινα για το σαμποτάζ της ανατίναξης της γέφυρας του Κουρνόβου από τον ΕΛΑΣ. Παρά το γεγονός ότι πέθανε σε ηλικία μόλις 43 ετών, κατάφερε να αφήσει πίσω του σπουδαία πολιτική και θεωρητική κληρονομιά. Διετέλεσε πρώτος Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ (1924-1926) και στη συνέχεια έγινε θεμελιωτής του τροτσκιστικού ρεύματος και ιδρυτής της ΟΚΔΕ (1934).

Ο Πουλιόπουλος γεννήθηκε στη Θήβα στις 10 Μαρτίου 1900. Το 1919 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και τον ίδιο χρόνο έγινε μέλος του νεοϊδρυθέντος Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδος (ΣΕΚΕ). Τον επόμενο χρόνο στρατεύτηκε και στάλθηκε στο μικρασιατικό μέτωπο, όπου και ανέπτυξε αντιπολεμική δράση. Συνελήφθη από τη στρατονομία και αντιμετώπισε την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Δραπέτευσε από τις φυλακές όταν έγινε η Μικρασιατική Καταστροφή, ξεφεύγοντας έτσι από το εκτελεστικό απόσπασμα.  Επιστρέφοντας στην Αθήνα, μαζί με άλλους συντρόφους του συγκρότησε την αντιπολεμική κίνηση των Παλαιών Πολεμιστών και το 1924 εκλέχθηκε Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας τους.  Το 3ο έκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ τον εξέλεξε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του, η οποία τον εξέλεξε Γενικό Γραμματέα σε ηλικία μόλις 24 ετών. Το 3ο έκτακτο Συνέδριο αποδέχτηκε πλήρως τους «21 όρους» της  Κομμουνιστικής Διεθνούς (Τρίτης Διεθνούς) προκειμένου να γίνει μέλος της και μετονομάστηκε σε ΚΚΕ. Ο Πουλιόπουλος εκπροσώπησε το κόμμα στο 5ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, όπου υιοθετήθηκε η γραμμή της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας αλλά και το λανθασμένο σύνθημα περί «ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης», το οποίο σύντομα θα προκαλούσε μεγάλα προβλήματα στο ΚΚΕ.

Στις 25 Αυγούστου 1925, μαζί με άλλους 23 συντρόφους του, ο Πουλιόπουλος δικάστηκε με την κατηγορία ότι προωθούσε την αυτονομία της Μακεδονίας και της Θράκης. Υπεραμύνθηκε των διεθνιστικών θέσεων στα πλαίσια της υπεράσπισης των εθνικών μειονοτήτων και της αυτοδιάθεσης των λαών, σε μια πεντάωρη απολογία που προκάλεσε αίσθηση. Στις 22 Φεβρουαρίου 1926, όταν συνεχίστηκε η δίκη, οι κατηγορίες κατέπεσαν, αλλά οι κατηγορούμενοι εξορίστηκαν. Ο Πουλιόπουλος εξορίστηκε στη Φολέγανδρο και αφέθηκε ελεύθερος στα τέλη Αυγούστου.

Τον Σεπτέμβριο του 1926 ο Πουλιόπουλος παραιτήθηκε από την ηγεσία του ΚΚΕ, καθώς κατά την απουσία του η σταλινική φράξια των Χαϊτά – Ζαχαριάδη – Σιάντου είχε επικρατήσει στο ΚΚΕ. Τον Μάρτιο του 1927 τέθηκε εκτός  της Κεντρικής Επιτροπής και αργότερα τον ίδιο χρόνο εκτός κόμματος. Ίδρυση την Αριστερή Αντιπολίτευση στο ΚΚΕ, η οποία αργότερα  σχημάτισε την Ενωμένη Αντιπολίτευση, η οποία διαγράφηκε από το ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1928. Ο Πουλιόπουλος ήταν από τους πρώτους μέσα στο ΚΚΕ που υιοθέτησαν τις θέσεις της Αριστερής Αντιπολίτευσης στο ΚΚ Σοβιετικής Ένωσης και στην Τρίτη Διεθνή, που είχαν δημιουργηθεί από τον Λέον Τρότσκι.

Παράλληλα με την πολιτική του δράση, ο Πουλιόπουλος εξελίχθηκε σε λαμπρό επιστήμονα για την εποχή του, τελειώνοντας τη Νομική, μαθαίνοντας πολλές ξένες γλώσσες και όντας σε θέση να διαβάζει νομικά και μαρξιστικά κείμενα στο πρωτότυπο. Την περίοδο 1927-1929 εκπαιδεύει μια ομάδα νεαρών δικηγόρων, με σκοπό να τους κάνει ικανούς να υποστηρίζουν αγωνιστές της εργατικής τάξης όταν διώκονται. Ως δικηγόρος υπερασπίζεται εργάτες απέναντι στους εργοδότες τους, διαδηλωτές που συλλαμβάνονται, σωματεία που διαλύονται αυθαίρετα, διανοούμενους και φοιτητές που οδηγούνται στα αστυνομικά τμήματα και σέρνονται στα δικαστήρια με βαριές κατηγορίες.

Όντας πλέον διαγραμμένος από το ΚΚΕ, συγκροτεί μια ομάδα με το όνομα Σπάρτακος, που εξέδιδε από τον Ιανουάριο του 1928 το ομώνυμο περιοδικό. Το Μάρτιο του 1928, η ομάδα Σπάρτακος τάχθηκε αλληλέγγυα με τη ρώσικη Αριστερή Αντιπολίτευση και αργότερα με τη Διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση (Δ.Α.Α.). Ευθυγραμμίζεται οριστικά με τον Τρότσκι και τη Δ.Α.Α. για την ανάγκη νένω κομμάτων και νέας Διεθνούς (4η Διεθνής), η οποία θα ιδρυθεί τελικά το 1938. Το 1934 ο Παντελής Πουλιόπουλος και ο Μιχάλης Ράπτης (Πάμπλο) ίδρυσαν την Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΟΚΔΕ), η οποία το 1937, κατόπιν ενοποίησης με την ομάδα του «Νέου Δρόμου» μετονομάστηκε σε Ενιαία ΟΚΔΕ (ΕΟΚΔΕ).

Τον Αύγουστο του 1936, επί δικτατορίας Μεταξά, ο Πουλιόπουλος πέρασε στην παρανομία. Το 1938 συνελήφθη και ύστερα από αρκετούς μήνες φυλακής στην Αίγινα, στάλθηκε στο στρατόπεδο της Ακροναυπλίας όπου και απομονώθηκε στο θάλαμο των ιδιαίτερα επικίνδυνων. Στην φυλακή γράφτηκαν τα περίφημα «Τετράδια της Ακροναυπλίας», που περιλαμβάνουν τις συζητήσεις – διαφωνίες των δύο τεταρτοδιεθνιστικών οργανώσεων (ΕΟΚΔΕ – ΚΔΕΕ) πάνω σε διάφορα ζητήματα και ιδίως στη φύση της ΕΣΣΔ και στον χαρακτήρα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από την Ακροναυπλία μεταφέρεται το 1942, στο στρατόπεδο της Λάρισας, όπου και θα εκτελεστεί ένα χρόνο αργότερα.

Ο Π. Πουλιόπουλος έζησε και πέθανε αφοσιωμένος στον αγώνα υπέρ των αδικημένων και για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης. Μετέφρασε στα ελληνικά το Κεφάλαιο και την Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας του Καρλ Μαρξ, την Προδομένη Επανάσταση του Τρότσκι, τον Ιστορικό Υλισμό του Μπουχάριν και διάφορα άλλα έργα. Συνέγραψε το εξαιρετικής σημασίας θεωρητικό έργο «Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα;» στο οποίο εφάρμοσε το νόμο της συνδυασμένης και άνισης ανάπτυξης στη μελέτη της ιστορίας της χώρας μας, βγάζοντας τα σωστά πολιτικά συμπεράσματα για το καπιταλιστικό στάδιο της εποχής και την αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης. Για όλο του το έργο και τη συνολική του παρουσία στην πολιτική ζωή της χώρας μας, ο Παντελής Πουλιόπουλος κατέχει μια θέση μεταξύ των μεγάλων μαρξιστών επαναστατών της εποχής του, της τάξης του Λένιν, του Τρότσκι και της Ρόζα Λούξεμπουργκ.

Γρηγόρης Καρβούνης