8 Μάρτη: Μέρα της Γυναίκας

8 Μάρτη: Μέρα της Γυναίκας

“…οι μεγάλες κοινωνικές μεταβολές είναι αδύνατες χωρίς το γυναικείο προζύμι” Καρλ Μαρξ

Από την Εργατική Πάλη Μαρτίου

Η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας έχει τις ρίζες της στις απεργίες και τις διαδηλώσεις εργατριών στις κλωστοϋφαντουργίες των ΗΠΑ τον 19ο αιώνα, οι οποίες διεκδικούσαν 10 ώρες δουλειάς, εξίσωση μισθών ανδρών και γυναικών, ασφάλιση, καλύτερες συνθήκες εργασίας και δικαίωμα ψήφου. Η εργοδοσία έστειλε μπράβους να χτυπήσουν τις εργάτριες, ενώ η αστυνομία επιτέθηκε βίαια πραγματοποιώντας εκατοντάδες συλλήψεις. Από το κίνημα αυτό οργανώθηκε αργότερα το πρώτο  σωματείο εργατριών στην υφαντουργία, το ILGWU (International Ladies Garment Workers Union).

Το 1910, στο 2ο Διεθνές Συνέδριο Σοσιαλιστριών στην Κοπεγχάγη, καθιερώνεται η 8η Μάρτη ως ημέρα γυναικείων αγώνων και διεκδικήσεων, ύστερα από πρόταση του βορειοαμερικανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Γερμανίδας σοσιαλίστριας Κλάρα Τσέτκιν.

Τιμώντας αυτή τη μέρα, στις 23 Φλεβάρη (8 Μάρτη με το Γρηγοριανό ημερολόγιο) του 1917, οι εργάτριες στα υφαντουργεία της Πετρούπολης παράτησαν τη δουλειά και κατέβηκαν σε απεργία, προβάλλοντας τις διεκδικήσεις τους για ψωμί, ειρήνη και πτώση της απολυταρχίας. Ξεσηκώνοντας πρώτα τους μεταλλουργούς κι ύστερα και τους άλλους εργάτες, ξεκίνησαν έναν αγώνα, που κανείς εκείνη την ημέρα δεν ήξερε ότι θα ήταν η αρχή της Φεβρουαριανής Επανάστασης στη Ρωσία! Μιας επανάστασης που έριξε την απολυταρχία του τσάρου κι έστρωσε τον δρόμο για την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Στη Σοβιετική Ένωση η 8η Μάρτη έγινε επίσημη αργία. Πόσο όμως άλλαξε η ζωή των γυναικών και τι δικαιώματα απέκτησαν;

Με μια σειρά νόμους από το 1917 ως το 1927 η σοβιετική κυβέρνηση έδωσε για πρώτη φορά στις γυναίκες νομική ισότητα με τους άντρες. Ο γάμος βασιζόταν στην αμοιβαία συναίνεση και έγινε μια απλή ληξιαρχική διαδικασία, ενώ για το διαζύγιο αρκούσε η αίτηση ενός από τους δύο συζύγους. Καταργήθηκε η έννοια του “νόθου” και η έκτρωση έγινε δικαίωμα κάθε γυναίκας. Οι νόμοι κατά της ομοφυλοφιλίας καταργήθηκαν. Θεσπίστηκε η δωρεάν, υποχρεωτική εκπαίδευση μέχρι τα 16 για αγόρια και κορίτσια. Οι εργάτριες έπαιρναν ειδικά επιδόματα. Στο πρόγραμμα του Κομμουνιστικού Κόμματος του 1919 διαβάζουμε: “Χωρίς να περιορίζεται στην τυπική ισότητα των γυναικών, το κόμμα αγωνίζεται να τις απελευθερώσει από τα υλικά βάρη της απαρχαιωμένης δουλειάς του νοικοκυριού, αντικαθιστώντας το με κοινόβια, δημόσια εστιατόρια, δημόσια πλυντήρια, βρεφικούς σταθμούς κ.λπ.”. Η εκτεταμένη εφαρμογή αυτού του προγράμματος βέβαια ήταν πολύ πίσω από τις ανάγκες, λόγω της οικονομικής καθυστέρησης, της φτώχειας και της ερήμωσης που προκάλεσαν επτά χρόνια παγκόσμιου και εμφυλίου πολέμου, αλλά και των αντιδραστικών συμπεριφορών μέσα στην κοινωνία.

Ο θρίαμβος της σταλινικής αντεπανάστασης σήμανε οπισθοδρόμηση και στις κατακτήσεις των γυναικών. Όπως περιγράφει ο Τρότσκι: “ Η γνήσια χειραφέτηση των γυναικών είναι αδιανόητη χωρίς μια συνολική ανάπτυξη της οικονομίας και της κουλτούρας, χωρίς την καταστροφή της μικροαστικής οικονομικής οικογενειακής μονάδας, χωρίς την κοινωνικοποίηση της παρασκευής των μέσων διατροφής και της εκπαίδευσης. Στο μεταξύ, όμως, καθοδηγούμενη απ’ το συντηρητικό της ένστικτο, η γραφειοκρατία ανησύχησε από τη “διάλυση” της οικογένειας. Άρχισε να βγάζει πανηγυρικούς υπέρ του σπιτικού φαγητού και της σπιτικής μπουγάδας, δηλαδή υπέρ της σκλαβιάς των γυναικών στο νοικοκυριό. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η γραφειοκρατία επανέφερε τις ποινικές διώξεις για τις εκτρώσεις, ξαναρίχνοντας, και επίσημα πια, τις γυναίκες στην κατάσταση του υποζύγιου. Σε πλήρη αντίφαση με το αλφάβητο του κομμουνισμού, η άρχουσα κάστα αποκατάστησε τον πιο αντιδραστικό και σκοταδιστικό πυρήνα του ταξικού καθεστώτος, τη μικροαστική οικογένεια”. (Writings of Leon Trotsky, 1937 – 38, 2nd edition, 1976, σελ. 129)

Σήμερα, παρά τις σημαντικές κατακτήσεις του γυναικείου κινήματος, η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι ζητούμενο. Οι γυναίκες συνεχίζουν να αποτελούν ένα κομμάτι της καπιταλιστικής κοινωνίας που υφίσταται πολύ μεγάλη εκμετάλλευση. Παρότι σημειώνεται σχετική υποχώρηση του γυναικείου κινήματος, δεν λείπουν και σήμερα παραδείγματα γυναικών που πρωτοπορούν στους αγώνες για εργατικές και γυναικείες διεκδικήσεις.

Τα χρόνια της κρίσης άλλωστε η φτώχεια πλήττει περισσότερο τις γυναίκες, ενώ ο πόλεμος και η προσφυγιά είναι μεγαλύτερο φορτίο για τις γυναίκες, γιατί είναι περισσότερο εκτεθειμένες. 120 εκατομμύρια γυναίκες κάτω των 20 ετών έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, ενώ περισσότερο από το 1/3 των γυναικών στον κόσμο έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία. Στην ΕΕ του 2014 το χάσμα μισθών μεταξύ ανδρών και γυναικών ήταν 16,4% και των συντάξεων 40%.

Στην Ελλάδα, μετά από εφτά χρόνια μνημονίων, οι γυναίκες σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος από την απώλεια δικαιωμάτων και την πτώση του βιοτικού επιπέδου. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (16/6/2016), η ανεργία των γυναικών βρίσκεται στο 29,5%, ενώ για τους άντρες είναι 21,2%. Στις ηλικίες 15-24 ετών, η ανεργία για τους άντρες ανέρχεται σε 50,9%, ενώ για τις γυναίκες εκτινάσσεται στο εξωφρενικό ποσοστό του 55,1%!

Οι ευέλικτες σχέσεις εργασίας είναι επίσης σε μεγαλύτερο ποσοστό γένους θηλυκού. Η εξίσωση μισθών ανδρών και γυναικών παραμένει άπιαστο όνειρο. Η ανισότητα υπάρχει ακόμη και στις μειώσεις μισθών. Στο εργοστάσιο της Σκοτ ΑΕ, ελληνικής εταιρίας παραγωγής προϊόντων οικιακής κατανάλωσης στη Μάνδρα Αττικής, οι γυναίκες εργάτριες έχασαν το 22%, ενώ οι άντρες το 10% του μισθού τους!

Συνεχίζοντας λοιπόν τη σκέψη του Μαρξ με την οποία αρχίσαμε: “Η κοινωνική πρόοδος μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια σύμφωνα με την κοινωνική θέση του ωραίου φύλου (μαζί και των άσχημων γυναικών)…”.