ΠΟΕ: η ασήμαντη «επιτυχία» ενός αποτυχημένου οργανισμού

Από την GATT στον ΠΟΕ

Η GATT (Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου) δημιουργήθηκε το 1947 από τις ιμπεριαλιστικές χώρες σε μια προσπάθεια διευκόλυνσης και ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπορίου, βασικού πυλώνα της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αργότερα προστέθηκαν και οι υπόλοιπες χώρες του πλανήτη. Το μακρύ κύμα κρίσης από το 1973 και οι μεταπολεμικές κατακτήσεις (ιδιαίτερα τη δεκαετία του ’70) των εξαρτημένων χωρών σε βάρος των ιμπεριαλιστικών, ανάγκασαν τις ιμπεριαλιστικές χώρες να προχωρήσουν σε μια επίθεση απέναντι στις εξαρτημένες χώρες. Το ένα σκέλος αυτής της επίθεσης (από τις αρχές της δεκαετίας του ’80) θα είναι η λεγόμενη «παγκοσμιοποίηση», που κύρια αιχμή της ήταν η απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου και της κίνησης των κεφαλαίων, με βασικά όργανα το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και τη GATT. Το σκεπτικό για τις ιμπεριαλιστικές χώρες (ειδικά τις ΗΠΑ) ήταν η χρησιμοποίηση της ανώτερης παραγωγικότητάς τους για την άλωση των αγορών των εξαρτημένων χωρών (μισοβιομηχανοποιημένων και υπανάπτυκτων) και την καταστροφή του βιομηχανικού τους δυναμικού, με άλλα λόγια το φόρτωμα της κρίσης στις πλάτες τους.

Το σχέδιο αυτό είχε μια επιτυχία στην αρχή —οδηγώντας βέβαια τις εξαρτημένες χώρες στην υποβάθμιση ή και την απόλυτη καταστροφή— γι’ αυτό και η GATT αναβαθμίστηκε το 1995 στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Ωστόσο, τότε άρχισαν και τα προβλήματα για τους ιμπεριαλιστές: α) Οι αντιστάσεις των εξαρτημένων χωρών στις καταστροφικές συνέπειες άρχισαν ν’ αυξάνουν. β) Οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί άρχισαν να εντείνονται ειδικά μετά την κρίση του 2001–03. γ) Οι μισοβιομηχανοποιημένες χώρες κατόρθωσαν να προσαρμοστούν στον ανταγωνισμό και άρχισαν ν’ αντεπιτίθενται από τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Η παγκόσμια παραγωγή μετατοπίστηκε ραγδαία προς αυτές, αλλάζοντας τον παγκόσμιο οικονομικό συσχετισμό δύναμης.

Έτσι, αν και η «παγκοσμιοποίηση» είχε αρχικά επιτυχίες, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 άρχισε ν’ απειλεί τους ιμπεριαλιστές εμπνευστές της.

Ο «Γύρος της Ντόχα» και η συνάντηση στο Μπαλί

Το 2001 ξεκίνησε ένας φιλόδοξος γύρος διαπραγματεύσεων μέσα στον ΠΟΕ, για την πλήρη απελευθέρωση των εμπορίου (κατ’ επέκταση των επενδύσεων και της κίνησης κεφαλαίων) και στους τρεις τομείς: βιομηχανία, γεωργία, υπηρεσίες, που ονομάστηκε «Γύρος της Ντόχα» (πόλη του Κατάρ). Στην ουσία επρόκειτο για μια ρύθμιση του παγκόσμιου εμπορίου προς όφελος των ιμπεριαλιστικών χωρών, ιδιαίτερα των ΗΠΑ. Παρόλα αυτά, με το καλημέρα και για 12 ολόκληρα χρόνια, αυτές οι διαπραγματεύσεις δεν προχώρησαν και οδηγούνταν συνεχώς σε αδιέξοδο. Όλοι θεωρούσαν τον ΠΟΕ «νεκρό».

Στην διυπουργική συνάντηση στο Μπαλί της Ινδονησίας (3–7 Δεκεμβρίου), για πρώτη φορά υπήρξε μια συμφωνία. Η επίτευξή της συμφωνίας δεν ήταν τυχαία. Όπως ομολόγησε ο πρόεδρος του ΠΟΕ, εκπρόσωποι μιας ομάδας χωρών τον επισκέφτηκαν λίγες μέρες προτού ξεκινήσει η συνάντηση και του επεσήμαναν τη μεγάλη ανάγκη να υπάρξει μια συμφωνία, όποια κι αν ήταν αυτή. Πράγματι, θα ήταν μεγάλη καταστροφή αν αυτή τη στιγμή, μεσούσης της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, ανακοινωνόταν ο οριστικός θάνατος του ΠΟΕ. Γι’ αυτό και ο προγραμματισμός του προέδρου άλλαξε, με στόχο να επιτευχθεί μια οποιαδήποτε συμφωνία. Γι’ αυτό και απ’ όλο τον τεράστιο όγκο των θεμάτων του «Γύρου της Ντόχα», επιλέχθηκε το πιο ανώδυνο και ασήμαντο, αυτό της μείωσης της γραφειοκρατίας και της απλοποίησης των διαδικασιών στα τελωνεία. Έτσι, λίγο πολύ ήταν αναμενόμενη η «επιτυχία», και ο πρόεδρος του ΠΟΕ μπορούσε να καυχηθεί ότι «ο ΠΟΕ αναζωογονήθηκε»!

Είναι ενδεικτικό ότι σ’ ένα άλλο θέμα, την επιδότηση της αγροτικής παραγωγής σε βασικά διατροφικά προϊόντα, όπου κυρίως συγκρούονταν οι ΗΠΑ και η Ινδία (με τις πρώτες να θέλουν την κατάργηση των κρατικών επιδοτήσεων της Ινδίας, ώστε να προωθήσουν τα προϊόντα των δικών τους πολυεθνικών), η κατάληξη ήταν οι επιδοτήσεις να καταργηθούν για όποια χώρα το… επιθυμεί(!) — με άλλα λόγια μια τρύπα στο νερό.

Τι σημαίνει η αποτυχία

Η συνεχιζόμενη παράλυση του ΠΟΕ αποδεικνύει την παγκόσμια κρίση της αστικής εξουσίας, την όξυνση των κάθε είδους αντιθέσεων (μεταξύ ιμπεριαλιστών, μεταξύ ιμπεριαλιστικών και υπανάπτυκτων χωρών, και ιδιαίτερα μεταξύ ιμπεριαλιστικών και «αναδυόμενων», κυρίως των BRICS), την αλλαγή του συσχετισμού δύναμης σε παγκόσμιο επίπεδο σε βάρος των ιμπεριαλιστών, το αδυνάτισμα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, και συνολικά την κρίση της «παγκοσμιοποίησης».

Ωστόσο η αποτυχία του ΠΟΕ δεν σηματοδοτεί απλώς την έλλειψη μιας εναλλακτικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης, ένα κενό στρατηγικής, αλλά εγκυμονεί και τεράστιους κινδύνους για το εργατικό κίνημα και την ίδια την ανθρωπότητα. Σε μια εποχή όπου εντείνονται οι εμπορικοί ανταγωνισμοί, αυξάνονται οι προστατευτικές πολιτικές και οξύνεται ο «νομισματικός πόλεμος», ιδιαίτερα τώρα που οι διάφοροι ιμπεριαλιστές αρχίζουν να μεταβάλλουν τη μέχρι τώρα πολιτική τους για την αντιμετώπιση της κρίσης, και επιπλέον, σε μια εποχή που αυξάνονται οι διακρατικές, οι ενδοπεριφερειακές και οι διαπεριφερειακές εμπορικές συμφωνίες, δηλαδή ο κατακερματισμός της παγκόσμιας αγοράς, η παράλυση του ΠΟΕ, το κενό στρατηγικής κινδυνεύει όχι απλώς να οξύνει υπέρμετρα την κρίση (που σε τελευταία ανάλυση αποτελεί την αιτία όλων αυτών) με τον θρυμματισμό της παγκόσμιας αγοράς, αλλά να μετατρέψει την παγκόσμια κρίση σε πολεμικές αναμετρήσεις που δεν θα είναι απλώς περιφερειακές ή έμμεσες.