Παγκόσμια οικονομία: «Κρίση πάνω στην κρίση»

Παγκόσμια οικονομία
«Κρίση πάνω στην κρίση»

Από την Εργατική Πάλη Μάη

Έτσι περιέγραψε την κατάσταση η επικεφαλής του ΔΝΤ παρουσιάζοντας την πρόσφατη έκθεσή του. Πράγματι, με τον πόλεμο στην Ουκρανία χωρίς να έχει τελειώσει η πανδημία, η κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος επιδεινώνεται ριζικά, απειλώντας με ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Πρώτο χαρακτηριστικό είναι η στασιμότητα στο όριο της ύφεσης. Για δεύτερη φορά από τον περασμένο Οκτώβριο, η πρόβλεψη για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας αναθεωρείται δραστικά προς τα κάτω, στο 3,6% σε σύγκριση με 6,1% το 2021.
Για τις μεγάλες οικονομίες οι προβλέψεις είναι (σε παρένθεση το ποσοστό του 2021): ΗΠΑ 3,7% (5,7), Ευρωζώνη 2,8% (5,3), Ιαπωνία 1,6% (2,4), Ηνωμένο Βασίλειο 3,7% (7,4). Για την Κίνα προβλέπεται επίσης μείωση στο 4,4% (8,1), αν και αυτό δεν σημαίνει ότι θα ανακοπεί η ενίσχυσή της σε βάρος των δυτικών ιμπεριαλιστών. Από τις «αναδυόμενες» χτυπιούνται σημαντικά οι Βραζιλία, Νότια Αφρική, Μεξικό, ενώ λιγότερο οι Ινδία, Νιγηρία.
Ταυτόχρονα έχουμε δραστικό περιορισμό του παγκόσμιου εμπορίου: η αύξησή του από 10% το 2021 θα πέσει στο 5% το 2022. Ιδιαίτερα με τον πόλεμο στην Ουκρανία και καθώς συνεχίζεται η μετατόπιση του κέντρου βάρους της παγκόσμιας οικονομίας στην Ασία, ο αυξανόμενος κατακερματισμός της παγιώνεται. Π.χ. με τις διάφορες κυρώσεις (στην πραγματικότητα συνιστούν ολοκληρωτικό οικονομικό πόλεμο) ή με τους μηχανισμούς αντιμετώπισής τους από Ρωσία και Κίνα.
Η επιμονή ενός σημαντικού και ανοδικού πληθωρισμού έχει ξετινάξει τα «μοντέλα» και τα καθησυχαστικά ανακοινωθέντα των καπιταλιστών «ειδικών» και των αστικών κυβερνήσεων ότι θα ήταν πρόσκαιρος. Ορισμένοι επιχειρούν να επαναφέρουν την αντεργατική θεωρία ότι ο πληθωρισμός δημιουργείται από υπερβολικές απαιτήσεις για αυξήσεις στους μισθούς – αλλά αυτό ακούγεται γελοίο μετά από δεκαετίες αφαίμαξης των εργαζομένων και διόγκωσης των ανισοτήτων. Π.χ. στις ΗΠΑ η αύξηση των μισθών τα προηγούμενα χρόνια ήταν 3-4%, ενώ οι τιμές σε ακίνητα, μετοχές κ.λπ. έχουν αυξηθεί πολύ περισσότερο, ενώ τα κέρδη έχουν αυξηθεί τόσο πολύ που συνεισφέρουν περίπου το 50% του πληθωρισμού!
Ο πληθωρισμός είναι το αποτέλεσμα, η άλλη όψη της κρίσης της καπιταλιστικής παραγωγής: χωρίς επενδύσεις και ανοδική κίνηση των παραγωγικών τομέων, παρά τα κέρδη η παραγωγή νέας αξίας συμπιέζεται (όσο κι αν η εκμετάλλευση των εργαζομένων χτυπάει κόκκινο), χωρίς να «ακολουθεί» την χρηματική κυκλοφορία. Παράγοντες όπως προβλήματα στον εφοδιασμό (π.χ. κυρώσεις, εργοστάσια ή λιμάνια που κλείνουν στην Κίνα λόγω πανδημίας) επιδεινώνουν αυτό το «σοκ προσφοράς», όπως το ονομάζουν οι επίσημοι οικονομολόγοι.
Πίσω όμως από τα ποσοστά υπάρχει το δράμα εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, που απειλούνται από την πείνα λόγω της έκρηξης των τιμών στα τρόφιμα, που απειλεί να φτάσει το 40%, εξαιτίας των παραπάνω προβλημάτων ή της ωμής κερδοσκοπίας.

Η βαριά σκιά του Χρέους

Το παγκόσμιο ιδιωτικό χρέος αυξήθηκε θεαματικά κατά 13% το 2020, περισσότερο απ’ όσο την πρώτη χρονιά της κρίσης του 2008. Έτσι αναγκαστικά τα νοικοκυριά περιορίζουν τις καταναλωτικές δαπάνες και οι επιχειρήσεις τις επενδύσεις. Άλλωστε πολλές επιχειρήσεις είναι σήμερα «ζόμπι», δηλαδή δεν έχουν έσοδα αρκετά για τα έξοδα της τρέχουσας λειτουργίας και της αποπληρωμή των χρεών τους. Με παγωμένη την κατανάλωση και τις ιδιωτικές επενδύσεις, και καθώς οι δημόσιες επενδύσεις παραμένουν ισχνές, δεν υπάρχει ανάκαμψη – και το χρέος, από σανίδα σωτηρίας στην ύφεση του 2020, έχει σήμερα μετατραπεί σε θηλιά στο λαιμό της καπιταλιστικής οικονομίας.
Είναι αλήθεια ότι έχει ξεκινήσει μια ξέφρενη κούρσα εξοπλισμών (για πρώτη φορά ξεπέρασαν διεθνώς τα 2 τρισ. δολάρια συνολικά) και μένει να φανεί αν η εξοπλιστική βιομηχανία αποτελέσει μοχλό οικονομικής τόνωσης. Όπως όμως και στο παρελθόν, ποτέ δεν δίνει μόνιμη διέξοδο στην κρίση του συστήματος, εκτός από το ότι εντείνει την πορεία προς τον πόλεμο.
Από την άλλη, η εκτίναξη των δημόσιων χρεών απειλεί με τσουνάμι χρεοκοπιών. Γι’ αυτό τα επιτόκια έχουν αρχίσει ανεβαίνουν (π.χ. του 10ετούς ομολόγου των ΗΠΑ), αποτυπώνοντας τον κίνδυνο, αλλά και την προσπάθεια των ισχυρότερων οικονομιών να προσελκύσουν κεφάλαια – μια ακόμα κίνηση οικονομικού εθνικισμού.
Οι πιο φτωχές χώρες βρίσκονται στο χείλος της αβύσσου: το 60% είναι υπερχρεωμένο ή σ’ αυτό το όριο, ενώ δώδεκα απ’ αυτές απειλούνται με επίσημη χρεοκοπία το 2023. Ταυτόχρονα υποφέρουν πρώτες από τη φυγή των κεφαλαίων των «επενδυτών». Και ενώ οι φωνές για διαγραφή των χρεών τους πληθαίνουν, οι πιστωτές τους, οι «γύπες» των αγορών, θέλουν να πληρωθούν το «κουπόνι» τους (τα προβλεπόμενα στα συμβόλαια) βουτώντας το παντεσπάνι τους στο αίμα των λαών.

Προς την έκρηξη

Ειδικά οι ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές, με τον πόλεμο να μαίνεται στη γειτονιά τους, κινδυνεύουν με πλήρη ασφυξία. Εκτός από τη γενική πτώση των ρυθμών ανάπτυξης, αυτή είναι κάθετη για τη Γαλλία και την Ιταλία, δύο από τις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης. Η Γερμανία προβλέπει πρόσθετο δανεισμό 139 δισ. ευρώ το 2022, για να μην βουλιάξει, ενώ η βιομηχανία της αγωνιά τι θα γίνει με το πετρέλαιο και το αέριο της Ρωσίας. Την ίδια στιγμή οι λαοί καλούνται να πληρώσουν για την αντιρωσική «σταυροφορία» με την ενεργειακή φτωχοποίησή τους και τον επανεξοπλισμό όλης της ΕΕ.
Η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία γνώρισε τρεις όλο και πιο σοβαρές κρίσεις το 2001, 2008, 2020. Μετά την τελευταία, δεν ακολούθησε σχεδόν ούτε μια ανάπαυλα «ανάπτυξης», όπως τη δεκαετία 2010-2019, παρότι επιστρατεύτηκαν σε ακόμα πιο ασύλληπτο βαθμό όλα τα προηγούμενα μέσα («χαλάρωση», αύξηση χρεών, αντεργατικές-αντιλαϊκές επιθέσεις κ.λπ.) – και η υποβάθμιση των αμερικάνων και ευρωπαίων ιμπεριαλιστών επιταχύνθηκε. Όσο κι αν τα αστικά επιτελεία προσπαθούν να τα αποδώσουν όλα στον πόλεμο στην Ουκρανία, η αλήθεια είναι ότι η νέα κρίση έχει ουσιαστικά εκδηλωθεί ήδη από τα τέλη του 2019.
Αυτό το σάπισμα του καπιταλιστικού συστήματος έχει οδηγήσει στον παροξυσμό όλων των αντιφάσεών του και στην έκρηξη του πολέμου, απειλώντας με οικονομικό, κοινωνικό ή και πυρηνικό ολοκαύτωμα τους λαούς. Νέες εξεγέρσεις πεινασμένων έχουν αρχίσει να ξεσπάνε, δείχνοντας ότι μόνο ο αγώνας των εργαζομένων θα σώσει την ανθρωπότητα από τον όλεθρο – και δεν απομένει πολύς χρόνος ακόμα.