Η παγκόσμια οικονομική κρίση συνεχίζεται
Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
–
Από την Εργατική Πάλη Μαΐου
–
Το ΑΕΠ παγκοσμίως μειώθηκε το 2020 κατά 4,4% ή από τα 87,5 στα 83,8 τρισ. δολάρια, και αυτή η μείωση είναι η μεγαλύτερη για ειρηνική περίοδο του καπιταλισμού. Η κρίση ήταν καθολική και γενικευμένη και μάλιστα για πρώτη φορά στην ιστορία του καπιταλισμού τόσο απόλυτα. Βέβαια, όπως συμβαίνει συνήθως, ήταν και ανισοβαρής: από τους παραδοσιακούς ιμπεριαλιστές επλήγησαν περισσότερο αυτοί που είναι και οι πιο αδύναμοι βιομηχανικά όπως η Γαλλία (-10,6%), η Ισπανία (-12,8%), η Ιταλία (-10,6%) και η Μεγάλη Βρετανία (-9,8%) ενώ πιο συγκρατημένη αλλά εξίσου πρωτόγνωρη ήταν και η κρίση στη Γερμανία (-6%), Ιαπωνία (-5,3%) και ΗΠΑ (-4,3%). Από τις BRICS, η Κίνα είναι η μόνη χώρα παγκοσμίως που παρ’ ότι ήταν το επίκεντρο της επιδημίας δεν γνώρισε μείωση του ΑΕΠ παρά μόνο μία συρρίκνωση της αύξησής του (για την Κίνα βέβαια αυτό ισοδυναμεί με κατάσταση κρίσης). Σε αντίθεση με την Κίνα, η Ινδία γνώρισε μια τεράστια πτώση (-10,3%) , ενώ η Ρωσία και η Βραζιλία γνώρισαν μία μικρότερη μείωση (κατά -4,1% και -5,8% αντίστοιχα) αλλά αυτές βρίσκονταν ήδη σε παρατεταμένη ύφεση. Τέλος, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής χτυπήθηκαν από την κρίση σε μεγαλύτερο βαθμό (Μεξικό, Αργεντινή, κ.α.) απ’ ότι της Νοτιανατολικής Ασίας (Ινδονησία, Ν. Κορέα, κ.α.), και σε ακόμη μικρότερο βαθμό επλήγησαν οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO), σε σχέση με το τελευταίο τρίμηνο του 2019 οι ώρες εργασίας που χάθηκαν στο πρώτο τρίμηνο του 2020 ισοδυναμούν με απώλεια 115 εκατ. θέσεων πλήρους απασχόλησης ενώ στο δεύτερο τρίμηνο χάθηκαν επιπλέον 400 εκατ., δηλαδή μόνο στο πρώτο κύμα της πανδημίας χάθηκαν συνολικά ώρες εργασίας που αντιστοιχούν σε 515 εκατ. θέσεις πλήρους απασχόλησης. Μέχρι το τέλος του 2020 έχουν χαθεί 114 εκατ. θέσεις εργασίας όπου τα 33 εκατ. αντιστοιχούν σε άνεργους και 81 εκατ. σε ανθρώπους που βγήκαν εκτός ενεργού πληθυσμού. Επίσης, μέχρι το τέλος του 2020 είχαν χαθεί 3,7 τρισ. από το εισόδημα του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού — αντιστοιχεί στο 4,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ ή σε μια μείωση της μέσης αμοιβής κατά 8,7%, με τις μεγαλύτερες απώλειες, 12,3%, στις φτωχότερες χώρες. Στην παραπάνω απώλεια εργασίας ή αμοιβών πρέπει να προσθέσουμε το μεγάλο πλήγμα που δέχθηκαν οι εργαζόμενοι με ευκαιριακές σχέσεις εργασίας, όσοι εμφανίζονται ως «αυτοαπασχολούμενοι» ή όσοι εργαζόμενοι επέστρεψαν στις δουλειές τους αλλά όχι με πλήρες ωράριο.
Για το 2021 το ΔΝΤ προβλέπει μία σημαντική αύξηση του ΑΕΠ σε παγκόσμιο επίπεδο, με βάση πάντα την λογική του «συμπιεσμένου ελατηρίου» αλλά και των πρόσφατων στοιχείων για την πιο συγκρατημένη μείωση στην κρίση του 2020. Ωστόσο, αυτό είναι αρκετά αμφίβολο, τουλάχιστον όχι προτού αφενός ελεγχθεί η πανδημία και αφετέρου φανούν οι πληγές και τα κουφάρια της οικονομίας μόλις υποχωρήσει η πλημμυρίδα των αναβολών των φόρων, των κρατικών ενισχύσεων, των αναστολών εργασίας κ.α.). Αλλά ακόμη κι ‘ετσι, αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι μετά το 2021-22 θα γνωρίσουμε μια έστω και αναιμική ανάκαμψη. Έτσι, ακόμη κι αν έχουμε μια αύξηση του ΑΕΠ, κατά πάσα πιθανότητα θα ακολουθήσει ένα βάλτωμα της παγκόσμιας οικονομίας ενώ η κρίση μπορεί να επανεμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή πολύ πιο ανεξέλεγκτη, κι αυτό διότι το εργαλείο απάλυνσης της κρίσης, το χρέος, έχει αγγίξει τα όριά του. Ήδη για την χρηματοδότηση των μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης για το 2020 το συνολικό παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 24 τρισ. δολάρια, φθάνοντας στα τέλη του Φεβρουαρίου 2021 τα 281 τρισ. ή το 355% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος έχει φθάσει σήμερα στο 123,9% του ΑΕΠ, δηλαδή τα κράτη πρακτικά έχουν χρεοκοπήσει, ενώ τα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν φθάσει κατά μέσο όρο στο -11,8% του ΑΕΠ (από -3,8% το 2019). Ταυτόχρονα, υπάρχει και το ακόμη μεγαλύτερο χρέος των επιχειρήσεων πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει ένας σημαντικός όγκος είτε χρεοκοπημένων επιχειρήσεων που συντηρούνται σαν ζόμπι, είτε μισοχρεοκοπημένων.
Τα αστικά επιτελεία, ειδικά στους παραδοσιακούς ιμπεριαλισμούς, μπορεί να καθησυχάζουν για αυτήν την γιγάντωση του χρέους και την οριακή πλέον αποτελεσματικότητά του στην αντιμετώπιση της κρίσης αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα:
α) Ένα ξεβάλτωμα από την κρίση μπορεί να πραγματοποιηθεί αλλά η υποστήριξη μιας σχετικά μακροχρόνιας ανάκαμψης μέσω των χρεών (λύση που εφαρμόστηκε και στην περίοδο 2010-2019) όχι.
β) Μπορεί όντως αυτή τη στιγμή «το χρέος να μην ενδιαφέρει» γιατί πρέπει να αντιμετωπιστεί η σημερινή κρίση, αλλά σε έξι μήνες, ένα χρόνο ή δύο χρόνια, το πρόβλημα θα εμφανιστεί απειλητικό και σε όλες του τις διαστάσεις. Οι δανειστές-τοκογλύφοι θα αρχίσουν να επιτίθενται και να απαιτούν αυξήσεις επιτοκίων ειδικά στα πιο χρεοκοπημένα κράτη και επιχειρήσεις. Και σε μια τέτοια περίπτωση ή θα υπάρξει ένα τσουνάμι χρεοκοπιών με ανεξέλεγκτες διαστάσεις, ή θα αναβληθούν/παγώσουν τα διάφορα αναιμικά «προγράμματα ανάπτυξης» (όπως του Μπάιντεν ή το Ταμείο Ανάπτυξης της ΕΕ), ή τα κράτη θα στραφούν στον καλπάζοντα πληθωρισμό.
Γνωρίζοντας αυτά τα αδιέξοδα, τα αστικά επιτελεία, ειδικά των παραδοσιακών ιμπεριαλισμών, ετοιμάζονται για τις γνωστές λύσεις: αφενός επίθεση στην εργατική τάξη για αύξηση της εκμετάλλευσης αλλά και αναδιανομή πλούτου και αφετέρου εξόντωση των ανταγωνιστών, με άλλα λόγια όξυνση των περιφερειακών πολέμων ή ακόμη και των άμεσων ενδοϊμπεριαλιστικών συγκρούσεων.
