Προεδρικές εκλογές στην Πορτογαλία: Μεγάλη ήττα των αριστερών κομμάτων – άνοδος της ακροδεξιάς

Προεδρικές εκλογές στην Πορτογαλία: Μεγάλη ήττα των αριστερών κομμάτων – άνοδος της ακροδεξιάς

 Από την Εργατική Πάλη Μαρτίου

Στις 24/1, πραγματοποιήθηκαν οι προεδρικές εκλογές στην Πορτογαλία, όπου αν και έχει προεδρευόμενο πολίτευμα, ο πρόεδρος εκλέγεται απευθείας από τους πολίτες κάθε 5 χρόνια. Σε μια χώρα που πλήττεται σφοδρά από την πανδημία έχοντας μέχρι στιγμής 16.300 νεκρούς, αλλά και από μια νέα χρεωκοπία που αφήνει συντρίμμια στην οικονομία (8,5% ύφεση), η αποχή έπιασε ρεκόρ φτάνοντας το 60,5% (6,5 εκατομμύρια), σημειώνοντας αύξηση σχεδόν κατά 10% σε σχέση με τις τελευταίες προεδρικές του 2016. Η ραγδαία αυτή μείωση της συμμετοχής δεν οφείλεται τόσο στην έξαρση της πανδημίας, όσο στην απογοήτευση αλλά και απαξίωση όλο και μεγαλύτερων κοινωνικών στρωμάτων προς το πολιτικό κατεστημένο.

Στο αποτέλεσμα δεν υπήρξε καμία έκπληξη για το ποιος θα βγει. Ο Μαρσέλο ντε Σόoυζα που στηρίζονταν από τα δεξιά (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα-PSD και Λαϊκό Κόμμα-CDS-PP) επανεξελέγη πρόεδρος από τον πρώτο γύρο, παίρνοντας το 60,8% των ψήφων και κερδίζοντας σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες. Ήταν ο εκλεκτός της άρχουσας τάξης και της ΕΕ, καθώς κατά την θητεία του κρίθηκε ικανός στην εξασφάλιση της συνέχισης των μνημονιακών πολιτικών. Αν σκεφτεί κανείς ότι στην Πορτογαλία ο πρόεδρος έχει ενισχυμένες αρμοδιότητες (όπως π.χ. να διορίζει πρωθυπουργό ή να διαλύει την βουλή όποτε το κρίνει σκόπιμο) ο ντε Σόουζα ήταν ο πυλώνας της αστικής εξουσίας που μπορούσε να απορροφήσει τους κραδασμούς της κυβερνητικής αστάθειας που υπάρχει τα τελευταία 6 χρόνια από την κυβέρνηση μειοψηφίας του Αντόνιο Κόστα. Στον αντίποδα, η «αντάρτισσα» υποψήφια που προέρχεται από το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS), Άνα Γκόμες καταποντίστηκε στο 13%, δείχνοντας την αποδοκιμασία του κόσμου προς την νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση του PS, αλλά και την έμμεση υποστήριξη που έδωσε ο πρωθυπουργός Κόστα προς τον νυν πρόεδρο.

Βεντούρα: ο «πορτογάλος Τραμπ»

Παρόλο που κέρδισε ένας «συστημικός» πρόεδρος, όλα τα κόμματα του πολιτικού φάσματος βρίσκονται σε κρίση, μετατοπιζόμενα προς τα δεξιά. Το PSD χάνει συνεχώς έδαφος και δεν μπορεί να πείσει, ενώ το CDS-PP (χρόνια σύμμαχος του PSD σε δεξιούς συνασπισμούς κυβερνήσεων) βρίσκεται υπό διάλυση. Αυτή την κρίση εκμεταλλεύτηκε ο Αντρέ Βεντούρα, πρώην μέλος του PSD που πριν 2 χρόνια ίδρυσε το ακροδεξιό Chega! (Αρκετά!). Παρουσιαζόμενος ως «αντισυστημικός», ο σύμμαχος της Λεπέν και του Σαλβίνι ακολουθεί την τάση που υπάρχει στην Ευρώπη και τον κόσμο για πιο αντιδραστικές/αντιδημοκρατικές «λύσεις» από τα αστικά επιτελεία, καταφέρνοντας να εκτιναχθεί από 1,2% και την 1 έδρα στις βουλευτικές εκλογές του 2019, στο 11,8%, λίγο πίσω από την δεύτερη Γκόμες. Μάλιστα, ακόμα πιο μεγάλα ποσοστά πήρε σε φτωχές επαρχιακές/αγροτικές περιοχές που έχουν πληγεί από την κρίση, είτε στον βορρά (19% στη εκλογική περιφέρεια της Μπραγκάνσα), είτε στο Αλεντέζο, προπύργιο του ΚΚ Πορτογαλίας (16% σε Έβορα και Μπέιζα). Είναι η πρώτη φορά που η ακροδεξιά βγαίνει από το περιθώριο και αποκτά τέτοια εκπροσώπηση στην Πορτογαλία, σε μία χώρα όπου οι κατακτήσεις της Επανάστασης των Γαρυφάλλων είχαν αναγκάσει τα αστικά κόμματα να καλύπτονται με έναν «αριστερό» μανδύα για δεκαετίες.

Η τεράστια πτώση των αριστερών κομμάτων

Ταυτόχρονα, τα αποτελέσματα του Αριστερού Μπλοκ και του ΚΚ Πορτογαλίας βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η Μαρίζα Ματίας του Μπλοκ έπεσε λίγο κάτω από το 4% (6 μονάδες κάτω από τις προηγούμενες προεδρικές εκλογές που ήταν η ίδια υποψήφια και -5% από τις βουλευτικές του 2019), ενώ ο Ζοάο Φερέιρα ο «εκλεκτός» του ΚΚΠ έφτασε το 4,3%, (αρκετά χαμηλότερα και από τις προσδοκίες που είχαν και από τις τελευταίες βουλευτικές). Κι οι δύο πλήρωσαν ακριβά την στήριξη/ανοχή στην κυβέρνηση Κόστα, παίρνοντας το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί για τα αποτελέσματα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών της εν μέσω πανδημίας. Αν και θεωρητικά η κυβέρνηση «ζερινγκόνσα» (geringonça- μηχανισμός, όπως ονομαζόταν ο κοινοβουλευτικός συνασπισμός των τριών κομμάτων) έχει σταματήσει από το 2019, δεν παύουν να δίνουν το απαραίτητο «οξυγόνο» στην κυβέρνηση μειοψηφίας του Κόστα σε κρίσιμα νομοσχέδια, ιδιαίτερα στην ψήφιση του προϋπολογισμού όπου χάρη στην απουσία των βουλευτών του ΚΚΠ πέρασε οριακά (το Μπλοκ εδώ καταψήφισε). Υποταγμένοι και οι δύο στις μνημονιακές πολιτικές, βιώνουν μια οξυμένη κρίση που από την μία το Αριστερό Μπλοκ ακολουθεί, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και το Podemos την «ρεαλιστική» υπόκλιση στο σύστημα, από την άλλη το ΚΚ Πορτογαλίας (που είναι το τελευταίο «ορθόδοξο» ΚΚ που είχε απομείνει στην Ευρώπη πέραν του ΚΚΕ), διανύει μία πολυετή διαλυτική πορεία με κατάληξη αντίστοιχη όλων των σταλινικών κομμάτων.

Είναι σχεδόν σίγουρο ότι μετά από αυτά τα εκλογικά αποτελέσματα θα προκληθούν πολιτικές ανακατατάξεις που δεν θα αφήσουν την ήδη αδύναμη κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος να μακροημερεύσει. Ήδη το PSD έχει καλέσει ανοιχτά το Chega! να είναι ο επόμενος του σύμμαχος για μια υπεραντιδραστική μελλοντική κυβέρνηση. Αυτή η αντιδημοκρατική αναδίπλωση δεν αντιμετωπίζεται με προσκολλήσεις σε δήθεν «προοδευτικά» μέτωπα όπως ισχυρίζονταν ΚΚΠ και Αριστερό Μπλοκ για την συμμαχία τους με τον Α.Κόστα. Αντίθετα, τέτοιες «λύσεις» διαστρεβλώνουν τις αξίες της αριστεράς και φέρνουν πιο κοντά στην εξουσία προσωπικότητες σαν τον ακροδεξιό Βεντούρα. Μόνο ένα εργατικό-ταξικό μέτωπο που θα οικοδομηθεί μέσα από τους αγώνες των εργαζομένων που θα διεκδικούν τα δικαιώματα τους, ακυρώνοντας τα μνημόνια στην πράξη, μπορεί να χαράξει τον δρόμο της νίκης για την πορτογαλική εργατική τάξη.