50 χρόνια από τη διάσπαση του ΚΚΕ

50 χρόνια από τη διάσπαση του ΚΚΕ

Από την Εργατική Πάλη Φεβρουαρίου

 –

Τον Φλεβάρη του 1968 το ΚΚΕ διασπάστηκε, μετά τη 12η «Ευρεία» Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του (πραγματοποιήθηκε στο Βουκουρέστι, όπου βρισκόταν εξόριστη η ηγεσία του κόμματος, μετά την ήττα στον εμφύλιο πόλεμο) και από τη διάσπαση προέκυψε το ΚΚΕ Εσωτερικού. Ήταν μία από τις πολλές διασπάσεις που έχει υποστεί το ΚΚΕ, αποτέλεσε ωστόσο τη μεγαλύτερη σε έκταση μέχρι τότε. Είχαν προηγηθεί άλλες δύο μεγάλες διασπάσεις: το 1927-28, όταν η σταλινική ηγεσία απομάκρυνε πραξικοπηματικά από το κόμμα τον Παντελή Πουλιόπουλο και τους υποστηρικτές του Τρότσκι και της Αριστερής Αντιπολίτευσης, και το 1955-56, όταν οι υποστηρικτές του Χρουστσόφ (είχε ανέλθει στην εξουσία στη Σοβιετική Ένωση μετά τον θάνατο του Στάλιν) χρησιμοποίησαν τις ίδιες σταλινικές μεθόδους σε βάρος του Νίκου Ζαχαριάδη και των οπαδών της «ορθόδοξης» σταλινικής γραμμής.

Το 1968 η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική, καθώς ο σταλινισμός βρισκόταν σε περίοδο μεγάλης κρίσης, τόσο στην ίδια τη Σοβιετική Ένωση (ΕΣΣΔ), όσο και στις χώρες του λεγόμενου ανατολικού μπλοκ αλλά και στα φιλοσοβιετικά ΚΚ των δυτικών χωρών, κυρίως των ευρωπαϊκών. Οι τεράστιες πιέσεις από τις νικηφόρες σοσιαλιστικές επαναστάσεις σε Κίνα, Γιουγκοσλαβία, Κούβα και Βιετνάμ και το παγκόσμιο επαναστατικό κύμα της λεγόμενης εποχής του «Μάη του ’68» δημιουργούσαν όλο και πιο έντονες φυγόκεντρες τάσεις, με αποτέλεσμα την ενίσχυση αντικαπιταλιστικών ρευμάτων (4η Διεθνής-τροτσκιστές, μαοϊσμός, γκεβαρισμός κ.ά.) αλλά και την εμφάνιση του λεγόμενου «ευρωκομμουνισμού», με επίκεντρο τα ΚΚ Ιταλίας και Ισπανίας. Ο «ευρωκομμουνισμός», ξεκινώντας από μια απόλυτα δικαιολογημένη κριτική των σταλινικών καθεστώτων, κατέληγε σε θέσεις καθαρά ρεφορμιστικές («ειρηνικός», «δημοκρατικός», κοινοβουλευτικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό), που τον έφερναν πολύ κοντά στη σοσιαλδημοκρατία. Παράλληλα, η σταλινική γραφειοκρατία της ΕΣΣΔ είχε να αντιμετωπίσει την ανεξάρτητη (Γιουγκοσλαβία, Κούβα), ακόμα και ανταγωνιστική ή εχθρική (Κίνα) πολιτική άλλων εργατικών κρατών, που ήταν βέβαια γραφειοκρατικά παραμορφωμένα, αλλά είχαν προκύψει από επαναστάσεις και δεν ελέγχονταν από την ΕΣΣΔ. Ακόμα και στα καθεστώτα της ανατολικής Ευρώπης, οι εθνικές σταλινικές γραφειοκρατίες πάσχιζαν σε πολλές περιπτώσεις να πετύχουν μικρότερη ή μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τις επιλογές της Μόσχας. Έτσι, το 1966 η Ρουμανία του Τσαουσέσκου αποχώρησε από το στρατιωτικό σκέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ενώ στην Τσεχοσλοβακία ξεκίνησε η διαδικασία που ονομάστηκε «Άνοιξη της Πράγας» και καταπνίγηκε με την αιματηρή εισβολή της ΕΣΣΔ τον Αύγουστο του 1968.

Για να αντιμετωπίσει την κατάσταση, η νέα ηγεσία της ΕΣΣΔ, με επικεφαλής τον Μπρέζνιεφ, εξαπέλυσε μια βίαιη εκστρατεία «πειθάρχησης» των καθεστώτων της ανατολικής Ευρώπης αλλά και των ηγεσιών των ευρωπαϊκών ΚΚ. Σε αυτό το πλαίσιο εντασσόταν και η περίφημη «12η Ολομέλεια» του ΚΚΕ, καθώς αποσκοπούσε στην απομάκρυνση, τουλάχιστον από τα ηγετικά κλιμάκια, όσων εξέφραζαν διαφωνίες (αντιτάσσονταν στις επεμβάσεις της ΕΣΣΔ στις άλλες «σοσιαλιστικές» χώρες, αξίωναν εσωκομματική δημοκρατία και ανεξαρτησία από τη Μόσχα, υιοθετούσαν θέσεις του «ευρωκομμουνισμού» κ.ά.). Έτσι, καθαιρέθηκαν με πραξικοπηματικό τρόπο τρία μέλη του Πολιτικού Γραφείου (Παρτσαλίδης, Δημητρίου, Ζωγράφος) και ακολούθησαν εκτεταμένες «εκκαθαρίσεις». Στους διαφωνούντες προσχώρησε σχεδόν σύσσωμο το Γραφείο Εσωτερικού του ΚΚΕ (που ήταν υπεύθυνο για την παράνομη δράση του κόμματος στην Ελλάδα) και το νέο κόμμα, που δημιουργήθηκε μετά από λίγους μήνες, ονομάστηκε ΚΚΕ Εσωτερικού.

Το ΚΚΕ Εσωτερικού, παρότι απέρριπτε τις πιο αποκρουστικές πλευρές του σταλινισμού, ουδέποτε απομακρύνθηκε από μια καθαρά ρεφορμιστική πολιτική. Στα χρόνια της δικτατορίας, αν και (σε αντίθεση με το ΚΚΕ) συμμετείχε σε ομάδες με σημαντική αντιδικτατορική δράση (βομβιστικές επιθέσεις κ.λπ.), δέχτηκε (όπως και το ΚΚΕ) τη διαδικασία «ομαλής μετάβασης», που είχε σχεδιάσει ο Παπαδόπουλος το 1973, με την πρωθυπουργία Μαρκεζίνη και την εξαγγελία διεξαγωγής ελεύθερων εκλογών. Καθώς το βάρβαρο καθεστώς του Τσαουσέσκου είχε στηρίξει τους μετέπειτα ιδρυτές του ΚΚΕ Εσωτερικού ενάντια στη σταλινική ηγεσία του Κολιγιάννη κατά την περίοδο της διάσπασης (τα γεγονότα του 1968 είχαν λάβει χώρα στο Βουκουρέστι), το νέο κόμμα ανταπέδιδε τη στήριξη (ο Λεωνίδας Κύρκος, από τους κυριότερους ηγέτες του, αποκαλούσε τον Τσαουσέσκου «δημιουργικό μαρξιστή»!). Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, το ΚΚΕ Εσωτερικού διολίσθαινε σε όλο και πιο σοσιαλδημοκρατικές θέσεις, με αποτέλεσμα να γίνει ουσιαστικά ουρά του ΠΑΣΟΚ. Στήριζε την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), που μετεξελίχθηκε στη σημερινή ΕΕ, και την ένταξη της Ελλάδας σε αυτήν, αποκρύπτοντας από τους εργαζόμενους τον αντιδραστικό της ρόλο.

Ωστόσο, στη νεολαία του ΚΚΕ Εσωτερικού (ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος) αναπτύχθηκαν ριζοσπαστικές τάσεις, που εναντιώνονταν στην πολιτική της ηγεσίας. Το 1978, κατά την περίοδο της σύγκλισης της Β’ Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του «Ρήγα», η ηγεσία του ΚΚΕ Εσωτερικού διέγραψε το 65-70% των μελών της οργάνωσης. Η νέα οργάνωση νεολαίας που δημιουργήθηκε έμεινε γνωστή ως «Β’ Πανελλαδική». Έπαιξε σημαντικό ρόλο στο μεγάλο και νικηφόρο φοιτητικό κίνημα του 1979 και τροφοδότησε με ριζοσπαστικά και μαχητικά στελέχη το νεολαιίστικο αλλά και το εργατικό κίνημα, χωρίς όμως ανάλογη συνέχεια.

Τη δεκαετία του ’80 το ΚΚΕ Εσωτερικού διασπάστηκε και δημιουργήθηκε η Ελληνική Αριστερά (ΕΑΡ), με επικεφαλής τον Κύρκο. Η ΕΑΡ συμμετείχε, μαζί με το ΚΚΕ, στις συγκυβερνήσεις Τζανετάκη και Ζολώτα με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ το 1989. Το 1991 η ΕΑΡ, μαζί με τους λεγόμενους «ανανεωτικούς» (Δαμανάκη, Ανδρουλάκης, Λαφαζάνης κ.ά.) που αποχώρησαν από το ΚΚΕ, αποτέλεσε τη βάση του Συνασπισμού. Η ρεφορμιστική πολιτική αυτών των δυνάμεων (με όσα στελέχη τους δεν προσχώρησαν στο ΠΑΣΟΚ) ήταν η βάση της μετέπειτα εξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ και οδήγησε στη γνωστή κατάληξη, της προδοσίας και της μνημονιακής μετάλλαξής του.