Καζαντζάκης: ο μεγάλος αιρετικός (του Δημήτρη Κατσορίδα)

ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ: Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ

 –

του Δημήτρη Κατσορίδα

 –

Τι να πει κάποιος/-α για τον Καζαντζάκη. Τι να πρωτοπεί ο σκηνοθέτης, Γιάννης Σμαραγδής, μέσα στον περιορισμένο χρόνο της μιάμισης ώρας της ταινίας, για αυτή την πολυσχιδή προσωπικότητα και αυτό το ανήσυχο πνεύμα.

Ξεκινά με το εξαιρετικό απόφθεγμα του Καζαντζάκη: 

«Δοξάρι είμαι στα χέρια σου Κύριε˙ τέντωσε με αλλιώς θα σαπίσω

Μη με παρατεντώσεις Κύριε˙ θα σπάσω

Παρατέντωσέ με Κύριε, κι ας σπάσω!».

 

Η ταινία βασίζεται στο βιβλίο-αυτοβιογραφία του Καζαντζάκη, «Αναφορά στον Γκρέκο». Ξεκινά δείχνοντας να διαβάζει στη σύζυγό του, Ελένη, αποσπάσματα, αναπολώντας την πολυκύμαντη ζωή του: Μικρός στην Κρήτη, κάτω από την βαριά σκιά του αυστηρού πατέρα του, που τον ακολουθεί ακόμη και μεγάλο. Μετά στην Αθήνα. Το πρώτο του βιβλίο, «Όφις και κρίνο». Συνάντηση με τον Σικελιανό και σύναψη μιας φιλίας που διήρκεσε σε όλη τη ζωή τους. Ταξίδι μαζί στο Άγιο Όρος και μετά μόνος στο Σινά, ψάχνοντας τον άνθρωπο-Θεό. Κατόπιν Βιέννη και Γαλλία. Τον συνεπήρε το δίδαγμα του Βούδα. Τον συναρπάζει η Ρώσικη Επανάσταση του 1917 και ο Λένιν, «ο νέος σωτήρας του κόσμου, που έφερε την πράξη». Το 1927 είναι καλεσμένος στην ΕΣΣΔ. Ανησυχεί για την γραφειοκρατική διαχείριση της επανάστασης χωρίς τον εμπνευσμένο αρχηγό της. Επιστροφή στην Αθήνα. Γνωριμία με την Ελένη Σαμίου, τη μετέπειτα δεύτερη γυναίκα του, την «ασπίδα της ζωής του», όπως την αποκαλεί. Ξεκίνημα συγγραφής της «Οδύσσειας». Μιλά για τον Ζορμπά, αυτό τον μποέμ χαρακτήρα, που τον εγκαλούσε να ζει τη ζωή κάθε στιγμή. Κατοχή, απελευθέρωση, υπουργοποίηση, εμφύλιος, αποχώρηση από την Ελλάδα. Ο «Καπετάν Μιχάλης», το βιβλίο που κλείνει τους λογαριασμούς με τον πατέρα του. «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και η ταινία από τον Ζυλ Ντασσέν. Το κυνήγι από την ορθόδοξη και καθολική εκκλησία. Ο πόλεμος εναντίον του, από το μετεμφυλιακό κατεστημένο, με αποτέλεσμα να αποτραπεί δύο φορές η πρόταση για Νόμπελ λογοτεχνίας.

Όπως αναφέρεται στο ενημερωτικό φυλλάδιο, «Πρόκειται για μια ιστορία αγάπης, πίστης και δύναμης ενός συγγραφέα που μπόρεσε να ξεπεράσει τις αντιξοότητες και τη βαρβαρότητα της εποχής του και να μείνει το έργο του αιώνιο».

«Μια αστραπή είναι η ζωή μας, μα προλαβαίνουμε», λέει ο Καζαντζάκης.

Ο Χρηστός, ο Βούδας, ο Λένιν, ο Ζορμπάς και ο Οδυσσέας ήταν οι προσωπικότητες που συνδέθηκε βιωματικά μαζί τους και τον επηρέασαν. Η επιγραφή στον τάφο του, όπως ο ίδιος θέλησε, επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».

Δημοσιεύτηκε στο χρονολόγιό μου, στο fb, στις 3-12-2017.