Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1917: ΜΕΡΟΣ 5

ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΤΟΥ ΚΟΡΝΙΛΟΦ

Το τέλος των Ιουλιανών βρήκε την επανάσταση να έχει δεχτεί το πιο σοβαρό χτύπημα από τον Φλεβάρη και μετά. Οι Μπολσεβίκοι βρίσκονταν στη μισοπαρανομία, με τα σημαντικότερά τους στελέχη φυλακισμένα ή να κρύβονται.

Ο σοσιαλεπαναστάτης Κερένσκι αναλαμβάνει την πρωθυπουργία, όμως οι πραγματικοί κύριοι της κυβέρνησης φαίνεται να είναι οι Καντέτοι, το αστικό κόμμα που οι υπουργοί του είχαν παραιτηθεί πριν τα Ιουλιανά και που τώρα επανέρχεται στον κυβερνητικό συνασπισμό. Η αστική τάξη και η αντίδραση σήκωναν κεφάλι απαιτώντας τώρα όλο και πιο άμεσες λύσεις, και σχεδιάζοντας πλέον να στραφούν ενάντια στους χθεσινούς συμμάχους τους: τα συμφιλιωτικά κόμματα των Μενσεβίκων και των Σοσιαλεπαναστατών, αλλά και κυρίως ενάντια στα ίδια τα σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών που τα ρεφορμιστικά κόμματα ακόμη έλεγχαν ως ένα βαθμό. Έχοντας πετύχει μια σημαντική νίκη, πίστευαν ότι είχε έρθει η ώρα να προετοιμαστούν για ένα αποφασιστικό χτύπημα στο καθεστώς που βγήκε από τη Φεβρουαριανή Επανάσταση, βάζοντας τέλος στις όποιες κατακτήσεις είχαν κατοχυρώσει οι εργάτες και οι αγρότες, και κυρίως φράζοντας τον δρόμο για τις υπόλοιπες στις οποίες αποσκοπούσαν.

Ο δρόμος αυτός θα περνούσε μέσα από ένα πραξικόπημα που θα επέβαλλε ένα βοναπαρτιστικό καθεστώς και θα μετέφερε τις πλήρεις εξουσίες στα χέρια της αστικής τάξης. Σαν υποψήφιος δικτάτορας επιλέχθηκε ο παλιός μοναρχικός κοζάκος στρατηγός Κορνίλοφ, ο οποίος διορίστηκε Αρχιστράτηγος των Ενόπλων Δυνάμεων.

Ο Κερένσκι, ο οποίος ονειρευόταν για τον εαυτό του τη θέση του βοναπάρτη-σωτήρα της Ρωσίας και της επανάστασης, συγκαλεί μια Εθνοσυνέλευση στη Μόσχα. Αντί όμως για τον θρίαμβο που ετοίμαζε, η Συνδιάσκεψη αυτή καταλήγει σε πολιτικό φιάσκο. Ο Κορνίλοφ, παρουσιάζεται για πρώτη φορά επίσημα και απαιτεί να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα για την επαναφορά της πειθαρχίας στο στράτευμα και τη συνέχιση του πολέμου, συμπεριλαμβανόμενης και της θανατικής ποινής στα μετόπισθεν. Οι μπολσεβίκοι καταγγέλλουν τη Συνδιάσκεψη και δεν συμμετέχουν. Η απουσία τους όμως είναι πολύ ηχηρή: ολόκληρη η Μόσχα είναι παραλυμένη από μια σχεδόν καθολική γενική απεργία, οργανωμένη σε μεγάλο βαθμό από τα κάτω κι έχοντας τη στήριξη μόνο των Μπολσεβίκων. Είναι η πρώτη προειδοποίηση ότι το χτύπημα του Ιούλη στις μάζες και στο κόμμα δεν ήταν ολοκληρωτικό, όσο δηλαδή οι αντίπαλοί τους ήθελαν ή ήλπιζαν να είναι.

Στις 21 Αυγούστου, οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τη Ρίγα. Από κει και πέρα το σχέδιο του Κορνίλοφ μπαίνει στην τελική ευθεία με στόχο να εξαπολύσει το πραξικόπημα στα τέλη Αυγούστου. Το σχέδιο είχε ως εξής: Μια δέσμη βαριών αντεργατικών μέτρων θα ψηφίζονταν από την Προσωρινή Κυβέρνηση εκείνες τις μέρες (αύξηση στην τιμή του ψωμιού, απαγόρευση κομμάτων στο μέτωπο, επαναφορά θανατικής ποινής κ.λπ.). Αν οι εργάτες και οι φαντάροι της Πετρούπολης δεν ξεσηκώνονταν με αυτό, μια προβοκάτσια είχε προετοιμαστεί ώστε να δώσει την ευκαιρία στον στρατηγό να μπει στην Πετρούπολη και να πατάξει «τον κίνδυνο της αναρχίας και του μπολσεβικισμού».

Παρόμοια σχέδια όμως κατάστρωνε τις ίδιες μέρες και ο Κερένσκι, για την μεταφορά απεριόριστων εξουσιών στο πρόσωπό του, χωρίς τον έλεγχο των Σοβιέτ. Ο ίδιος ζήτησε από τον Κορνίλοφ τη μεταφορά ενός σώματος ιππικού έξω από την Πετρούπολη, για να χρησιμοποιηθεί γι’ αυτόν το σκοπό.

Οι δύο επίδοξοι πραξικοπηματίες, έχοντας στην πραγματικότητα το ίδιο πρόγραμμα, έρχονταν αντιμέτωποι. Στις 27 Αυγούστου ο Κερένσκι διατάζει τον Κορνίλοφ να μεταβεί άμεσα στην Πετρούπολη. Ο αρχιστράτηγος αρνείται και ανακοινώνει το πραξικόπημά του. Σχεδόν όλοι οι στρατηγοί περνάν με το μέρος του. Οι καντέτοι παραιτούνται για άλλη μια φορά από την κυβέρνηση, ενώ οι πρεσβευτές της Αντάντ πιέζουν τον Κερένσκι να συμβιβαστεί. Ο πραξικοπηματίας στρατηγός φαίνεται ότι θα κάνει περίπατο, ενώ οι διαταγές του είναι ρητές: ολοκληρωτικό ξήλωμα του σοβιετικού καθεστώτος.

Το μόνο που «ξέχασαν» να υπολογίσουν αστοί, ιμπεριαλιστές και πραξικοπηματίες, ήταν η κατάσταση του κινήματος των εργατών και των στρατιωτών. Ενώ τα απομεινάρια της Προσωρινής Κυβέρνησης περιμένουν παραλυμένα την επέλαση του στρατού, οι Μπολσεβίκοι και οι εργάτες αναλαμβάνουν δράση.

Το Σοβιέτ δημιουργεί ένα νέο όργανο, την Επιτροπή Άμυνας ή Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή, επιφορτισμένη με το καθήκον της πάταξης της αντεπανάστασης. Η επιτροπή αυτή αποτέλεσε μια υποδειγματική εφαρμογή της τακτικής του Ενιαίου Μετώπου, αλλά τον σημαντικότερο ρόλο σε αυτήν έπαιξαν οι Μπολσεβίκοι, στους οποίους αναγκάστηκαν να προστρέξουν τα συμφιλιωτικά κόμματα, αφού χωρίς αυτούς κάθε προσπάθεια απεύθυνσης στους εργάτες ή στους φαντάρους θα ήταν μάταιη. Η Επιτροπή δίνει εντολές για τον εξοπλισμό των εργατών και την ταχεία εκπαίδευσή τους στα όπλα από έμπειρους φαντάρους. Πολιτοφυλακές συλλαμβάνουν ύποπτους αντιδραστικούς. Τα σοβιέτ των συνοικιών αναλαμβάνουν πλούσια δράση, με τους εργάτες να δουλεύουν εθελοντικά έως και 16 ώρες τη μέρα για την κατασκευή οχυρωματικών έργων. Παράλληλα, τα συνδικάτα των σιδηροδρομικών σε όλη τη χώρα σαμποτάρουν τις γραμμές ενώ οι ταχυδρομικοί φροντίζουν να μην φτάνουν στον προορισμό τους οι εντολές των στρατηγών. Ταυτόχρονα με την προετοιμασία για τη μάχη, οι μάζες με επικεφαλής τους Μπολσεβίκους διεξάγουν και μια τεράστια εκστρατεία προπαγάνδας μέσα στις γραμμές του εχθρού. Φαντάροι κι εργάτες αγκιτάτορες αποκαλύπτουν συνεχώς στους στρατιώτες του Κορνίλοφ τον πραγματικό λόγο για τον οποίον εκστρατεύουν και τις συνέπειες που θα έχει η κίνηση αυτή. Τα αποτελέσματα είναι θεαματικά. Σε 4 ημέρες στο στρατόπεδο των στασιαστών επικρατεί πλήρες χάος. Ο στρατός που θα ισοπέδωνε την επαναστατική Πετρούπολη καταρρέει πριν προλάβει να ρίξει ούτε μια τουφεκιά.

Το πραξικόπημα όχι μόνο δεν πέτυχε τους στόχους του, δηλαδή τη συντριβή των Σοβιέτ και των εργατικών οργανώσεων, αλλά αντίθετα «κέντρισε» τα αντανακλαστικά των εργατών, ωθώντας τους να ξεπεράσουν ταχύτατα το χτύπημα που είχαν δεχτεί τον Ιούλη και να μπουν με νέα ορμή και αποφασιστικότητα στον πολιτικό στίβο, βλέποντας τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της δράσης τους. Με το τέλος του πραξικοπήματος, μπορεί οι σημαντικότεροι μπολσεβίκοι ηγέτες να βρίσκονται ακόμα στη φυλακή ή στην παρανομία, αλλά το κόμμα δέθηκε πια οριστικά και αμετάκλητα με τις μάζες. Αποδείχτηκε όχι μόνο το κόμμα που επαληθεύτηκε πλήρως στις προβλέψεις του, αλλά και το κόμμα της άμεσης, αποτελεσματικής και νικηφόρας δράσης.

Αυτό που υπερασπίστηκαν οι εργάτες δεν ήταν ούτε το ερμαφρόδιτο καθεστώς της διαρχίας, ούτε πολύ περισσότερο την Προσωρινή Κυβέρνηση και τον Κερένσκι, αλλά τις κατακτήσεις που είχαν κερδίσει με την πρώτη επανάσταση. Στην δικαιολογημένη ανυπομονησία τους να ξεμπερδεύουν και με την κυβέρνηση, ο φυλακισμένος Τρότσκι είχε απαντήσει: «Όχι ακόμα. Στηρίξτε το όπλο στον ώμο του Κερένσκι και ρίξτε στον Κορνίλοφ. Μετά θα ξεκαθαρίσουμε τους λογαριασμούς μας με τον Κερένσκι».

Το καθεστώς που είχε προκύψει από τη Φεβρουαριανή Επανάσταση είχε εξαντλήσει τη δυναμική του και αδυνατούσε να λύσει τα προβλήματα προς όφελος κάποιας από τις δύο βασικές τάξεις. Η περίοδος της ισορροπίας είχε τελειώσει. Το πραξικόπημα των αστών το έδειξε αυτό ξεκάθαρα. Η αποτυχία του έριχνε τώρα την ευθύνη στο προλεταριάτο να δοκιμάσει τη δικιά του λύση, τη μετατροπή της επανάστασης σε σοσιαλιστική.