Απαγόρευση των Απολύσεων – Δουλειά για όλους

«Κάτω από την απειλή της ίδιας του της αποσύνθεσης, το προλεταριάτο δεν μπορεί να επιτρέψει τη μετατροπή ενός ολοένα αυξανόμενου τμήματος των εργατών σε χρόνια άνεργους παρίες, που ζουν από τα αποφάγια μιας κοινωνίας που διαλύεται. Το δικαίωμα στη δουλειά είναι το μοναδικό σοβαρό δικαίωμα που έχει απομείνει στους εργάτες μέσα σε μια κοινωνία που στηρίζεται στην εκμετάλλευση. Το δικαίωμα αυτό του το αφαιρούν σήμερα σε κάθε βήμα.», Λέον Τρότσκι, ‘Η Θανάσιμη Αγωνία του Καπιταλισμού και τα Καθήκοντα της 4ης Διεθνούς (Το Μεταβατικό Πρόγραμμα)’, 1938

Η βαθύτατη κρίση του καπιταλισμού έχει κάνει ξανά το πρόβλημα της ανεργίας το πιο επείγον και αγωνιώδες για την εργατική τάξη. Σε όλο τον κόσμο, οι ουρές των ανέργων μεγαλώνουν καθημερινά και μαζί τους η φτώχεια, η εξαθλίωση, η απόγνωση. Η έκρηξη της ανεργίας είναι μεγάλη στις ανεπτυγμένες χώρες, πράγμα που αποδεικνύει και το βάθος της κρίσης:

– Στις ΗΠΑ, αγγίζει το 10% και κάθε μήνα οι θέσεις εργασίας χάνονται κατά δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες. Κι ενώ περισπούδαστοι ειδικοί μιλούν για ανάκαμψη, οι άνεργοι ζουν την «απελπισία των 99 εβδομάδων»: τόσο είναι το διάστημα που δικαιούνται επίδομα ανεργίας [1].

– Στην ΕΕ, τον Απρίλιο του 2010 οι άνεργοι είχαν ξεπεράσει τα 23 εκατομμύρια, οδηγώντας μέσα σ’ έναν χρόνο την ανεργία από το 8,7% στο 9,7% [2]. Στην Ισπανία ξεπέρασε το εφιαλτικό 20%.

Η πραγματικότητα είναι ακόμα χειρότερη από τα επίσημα νούμερα, που σκόπιμα αποκρύπτουν:

– Τη μαζική υποαπασχόληση, την αδήλωτη εργασία και τη μη καταγραμμένη ανεργία.

– Το χτύπημα από την ανεργία ιδιαίτερα των πιο αδύναμων στρωμάτων, όπως οι γυναίκες, οι «προσωρινοί» (συμβασιούχοι κλπ.) και οι μετανάστες.

– Τη δημιουργία μιας «χαμένης γενιάς», αυτών που έχασαν κάθε ελπίδα να βρουν δουλειά [3] ή των νέων που δεν βρήκαν ποτέ. Στην ΕΕ, ένας στους πέντε νέους κάτω των 25 ετών είναι άνεργος!

Στην Ελλάδα, για πρώτη φορά από το 1968 μειώνεται η μόνιμη (αορίστου χρόνου) απασχόληση, ενώ για πρώτη φορά από το 1991 μειώνεται και η απασχόληση συνολικά! Το 2009-2011 εκτιμάται ότι η ανεργία θα εκτιναχτεί πάνω από το 20%, που σημαίνει 1 εκατομμύριο άνθρωποι άνεργοι. Είναι τα υψηλότερα ποσοστά των τελευταίων 50 χρόνων, ενώ ούτε το… 2015 η ανεργία δε θα έχει πέσει στα επίπεδα του 2008. [4]

Ζήτημα ζωής ή θανάτου

Ο Μαρξ είχε εξηγήσει ότι η ανεργία είναι σύμφυτη με τον καπιταλισμό και ότι επιτελεί μια απαραίτητη για το σύστημα λειτουργία, τη δημιουργία και περιοδική διόγκωση του «βιομηχανικού εφεδρικού στρατού». Κάτω από την γκιλοτίνα της ανεργίας, με τη φοβέρα της φτώχειας και της πείνας, οι εργαζόμενοι πιέζονται να σκύψουν το κεφάλι στις απαιτήσεις των αφεντικών, να δεχτούν μικρότερους μισθούς, μεγαλύτερα ωράρια και χειρότερες συνθήκες δουλειάς, οι συλλογικές συμβάσεις σπάνε, τα συνδικάτα αδυνατίζουν. [5]

Το πρόβλημα είναι ακόμα οξύτερο όταν δεν έχουμε μόνο μια περιοδική αλλά μια δομική κρίση του καπιταλισμού, όπως η σημερινή. Η ανεργία απειλεί το προλεταριάτο με πλήρη κατάπτωση και εξανδραποδισμό, δηλαδή με την απώλεια όλων των οικονομικών και κοινωνικών κατακτήσεών του, με τη μετατροπή του σε φτωχοδιάβολο (pauper) – και έτσι με το τσάκισμα της συλλογικότητας, του ηθικού, της ικανότητάς του για οργάνωση και αγώνα. Με άλλα λόγια: με μια ολοκληρωτική ήττα. Επομένως, στο ζήτημα της ανεργίας κρίνεται σήμερα η επιβίωση και αναπαραγωγή της εργατικής τάξης με σύγχρονους όρους και όχι με όρους δουλοπάροικου.

Αυτοοργάνωση των ανέργων

Χρησιμοποιώντας τους άνεργους ως δούρειο ίππο ενάντια στο εργατικό κίνημα, οι καπιταλιστές δεν διστάζουν να φτάσουν στα άκρα, όταν νιώσουν ότι απειλείται το ίδιο το σύστημά τους. Κάτω από συνθήκες μαζικής εξαθλίωσης, οι άνεργοι κινδυνεύουν να γίνουν αντικείμενο χειραγώγησης και εκμετάλλευσης από αντιδραστικά ρεύματα (ακόμα και φασιστικού τύπου) και να χρησιμοποιηθούν για το ανοιχτό χτύπημα του εργατικού κινήματος.

Αυτός ο κίνδυνος όμως μπορεί να αποτραπεί, αν το εργατικό κίνημα έχει μια σωστή, ενεργητική και θαρραλέα πολιτική.

Χωρίς να χάνουμε λεπτό, πρέπει να προωθήσουμε παντού την αυτοοργάνωση των ανέργων σε επιτροπές. Με κινητοποιήσεις, διαδηλώσεις και καταλήψεις, σε γειτονιές, ΟΑΕΔ και υπουργεία, πρέπει να απαιτήσουμε την άμεση ανακούφιση και προστασία των ανέργων, με μέτρα όπως:

– Επίδομα ανεργίας ίσο με το βασικό μισθό, για όλο το διάστημα που διαρκεί η ανεργία, πλήρη ασφάλιση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους.

– Δωρεάν χρήση των κοινωνικών υπηρεσιών και αγαθών (ρεύμα, συγκοινωνίες κλπ.)

– Πάγωμα κάθε οφειλής σε δάνεια, κάρτες κλπ. για όποιον μένει άνεργος.

– Δημόσια παραγωγικά και κοινοφελή έργα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας

Οι εργαζόμενοι και τα σωματεία τους πρέπει να παίξουν ενεργό ρόλο στην προστασία των ανέργων. Οι επιτροπές ανέργων πρέπει να δίνουν δυναμικό παρών σε όλους τους εργατικούς αγώνες. Χέρι-χέρι εργαζόμενοι και άνεργοι – μόνο έτσι θα σπάσουμε τον εκβιασμό της ανεργίας, το μαύρο μέτωπο καπιταλιστών και κυβερνήσεων, κάθε Μνημονίου και Τρόικάς τους!

Από το δικαίωμα στη δουλειά στην ανατροπή του καπιταλισμού

Μια άλλη διαχείριση και λειτουργία της οικονομίας δεν μπορεί να βασίζεται μόνο σε τεχνοκρατικά σχέδια και δείκτες, αλλά πρώτα απ’ όλα σε μια ριζικά διαφορετική αντιμετώπιση της πιο σημαντικής παραγωγικής δύναμης, της ανθρώπινης εργατικής δύναμης, που σήμερα καταστρέφεται από την καπιταλιστική κρίση με την ανεργία, την υποαπασχόληση, τις ελαστικές-δουλικές σχέσεις εργασίας, τη μείωση του βιοτικού επιπέδου και την φτώχεια, το άγχος της επιβίωσης. Μόνο έτσι μπορούν να αφυπνιστούν και να αξιοποιηθούν προς όφελος της τεράστιας κοινωνικής πλειοψηφίας οι θαυμάσιες παραγωγικές, τεχνικές και μορφωτικές δυνατότητες της εποχής μας, που σήμερα μπαίνουν από το καπιταλιστικό σύστημα στην κλίνη του Προκρούστη. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να ανεχόμαστε έστω και έναν άνθρωπο άνεργο. Όχι μόνο γιατί αυτό είναι φθορά και ταπείνωση για τον ίδιο, αλλά γιατί στην προσπάθεια να ανορθώσουμε την οικονομία σε άλλες βάσεις, δεν περισσεύει κανένας, δεν επιτρέπεται να σπαταλήσουμε ούτε «μισή» ανθρώπινη εργατική δύναμη. Η ανεργία είναι ασύμβατη με τον στόχο μιας οικονομίας που θα σχεδιάζεται δημοκρατικά από τους ίδιους τους εργαζόμενους και τα όργανά τους, με κριτήριο την ικανοποίηση των επείγουσων κοινωνικών αναγκών και με κατεύθυνση μια πλήρη σοσιαλιστική αναδιοργάνωση της παραγωγής, της τεχνικής, της ισορροπίας με το περιβάλλον κλπ.

Όχι μόνο λοιπόν δεν αναγνωρίζουμε στους καπιταλιστές κανένα «δικαίωμα» να απολύουν, αλλά πρέπει:

– Να μοιράσουμε τη δουλειά, όχι την ανεργία, την φτώχεια και την εξαθλίωση. Λιγότερη δουλειά, δουλειά για όλους. Να απαγορευτεί κάθε μορφή ελαστικής εργασίας και να εφαρμοστεί άμεσα το 35ωρο ή και ακόμα μεγαλύτερη μείωση του εργάσιμου χρόνου. Δεν ανεχόμαστε ανθρώπους στις χωματερές τις ανεργίας, όταν σήμερα όλες οι βασικές ανάγκες μπορούν να ικανοποιηθούν με μια εργάσιμη μέρα ελάχιστων ωρών στη βάση της σύγχρονης τεχνικής και επιστήμης!

– Να ορθώσουμε ένα τείχος αντίστασης ενάντια σε κάθε απόλυση και να φτάσουμε μέχρι την ουσιαστική κατοχύρωση του δικαιώματός μας στη δουλειά, επιβάλλοντας τη νομοθετική απαγόρευση των απολύσεων.

Σε αντίθεση με τις κατηγορίες των σταλινικών ρευμάτων, που δεν υιοθετούν το σύνθημα της Απαγόρευσης των Απολύσεων και διαστρεβλώνουν το περιεχόμενό του, αυτό το σύνθημα δεν το απευθύνουμε στους καπιταλιστές και τις αστικές κυβερνήσεις για να το υλοποιήσουν – κάτι που θα σήμαινε να τους απευθύνουμε το παράλογο κάλεσμα να αρνηθούν τον ίδιο τον εαυτό τους και τη φύση του συστήματός τους.

Το σύνθημα αυτό «απευθύνεται»-ζυμώνεται μέσα στους εργαζόμενους, στους αγώνες και το κίνημά τους, για να δείξουμε ότι δεν πρέπει να σταματήσουμε μπροστά σε τίποτα για να διασφαλίσουμε το δικαίωμα επιβίωσης της εργατικής τάξης, ότι δεν αναγνωρίζουμε κανένα κανένα ιερό και απαραβίαστο «δικαίωμα» της αστικής τάξης και της ιδιοκτησίας της.

Το πέρασμα από τη ζύμωση στην ενεργητική προπαγάνδα και ακόμα στην έμπρακτη υλοποίηση αυτού του συνθήματος, σημαίνει μια τεράστια ανάταση της τάξης μέσα στους χώρους δουλειάς, των ανέργων και των λαϊκών στρωμάτων σε συμμαχία μαζί της, για να σταματήσει τις απολύσεις και τον καρκίνο της ανεργίας με ανυποχώρητες απεργίες, καταλήψεις και συγκρούσεις.

Μ’ αυτή την έννοια, το σύνθημα της Απαγόρευσης των Απολύσεων είναι αναπόσπαστο κομμάτι της προετοιμασίας -πολιτικής, οργανωτικής ακόμα και ψυχολογικής- της εργατικής τάξης για έναν πραγματικά αποτελεσματικό αγώνα ενάντια στις απολύσεις. Ενώ η προοπτική της νομοθετικής κατοχύρωσης της Απαγόρευσης των Απολύσεων παραπέμπει σε μια «άλλη», ριζικά διαφορετική κυβέρνηση, μια κυβέρνηση των εργαζομένων, ανοίγοντας τη συζήτηση για τη σοσιαλιστική εναλλακτική στην καπιταλιστική κρίση και προετοιμάζοντας τους εργαζόμενους γι’ αυτήν. Άλλωστε, η Απαγόρευση των Απολύσεων, ως τέτοια έμπρακτη κατοχύρωση του δικαιώματος στη δουλειά, δεν είναι μόνο αφηρημένο σύνθημα, αλλά μια φυσική τάση, μια πολιτική πράξη της εργατικής τάξης και του κινήματός της σε όλες τις μεγάλες αγωνιστικές και επαναστατικές στιγμές της, όπως δείχνει η ίδια η ιστορία. Έτσι, μέσω του συνθήματος της Απαγόρευσης των Απολύσεων, η υπεράσπιση του δικαιώματος στη δουλειά συνδέεται με τον στόχο μιας κυβέρνησης των εργαζομένων και της ανατροπής του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος.

Οκτώβριος 2010

Σημειώσεις

[1] Τον Ιούλιο, άνεργοι «99ρηδες», όπως αποκαλούνται, διαδήλωσαν στη Γουόλ Στριτ ζητώντας να παραταθεί η χρονική διάρκεια του επιδόματος και φωνάζοντας «Ντροπή!» στους τραπεζίτες και χρηματιστές που έμπαιναν στο χρηματιστήριο.

[2] Στοιχεία Eurostat, 1/6/2010

[3] Στις ΗΠΑ υπολογίζονται σε πάνω από 6 εκατομμύρια.

[4] Ετήσια έκθεση ΙΝΕ-ΓΣΕΕ 2010. Η επιδείνωση της ανεργίας από τότε είναι ραγδαία. Το δ’ τρίμηνο του 2010 άγγιξε το 14,2%. Επίσης, την ίδια περίοδο και για πρώτη φορά από το α’ τρίμηνο του 2004, ο αριθμός του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού ξεπέρασε (κατά 10.400) των αριθμό των απασχολούμενων στη χώρα. Με άλλα λόγια,οι εργαζόμενοι είναι λιγότεροι απ’ αυτούς που δεν δουλεύουν. Η κατάσταση θα γίνει ακόμα πιο ζοφερή μέσα στο 2011. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, ο άνεργοι στο τέλος του 2011 θα αγγίξουν το 1,2 εκ. άτομα (από λίγο πάνω από 700 χιλιάδες στο δ’ τρίμηνο του 2010), εκτινάσσοντας το ποσοστό της ανεργίας στο 22%.

[5] Ακόμα και στην αρχή ενός μακρού κύματος ανάπτυξης (όπως πχ. αυτό που γνώρισε μεταπολεμικά η παγκόσμια οικονομία), η μαζική ανεργία που έχει δημιουργηθεί από το προηγούμενο μακρύ κύμα κάμψης εμποδίζει το προλεταριάτο από το να εκμεταλλευτεί άμεσα τη μεγάλη ζήτηση εργατικής δύναμης από τους καπιταλιστές και να επιτύχει μια σημαντική αύξηση των μισθών.