Ιστορία: 80 χρόνια από τις Δίκες της Μόσχας

80 χρόνια από τις Δίκες της Μόσχας

 –

Από την Εργατική Πάλη Σεπτεμβρίου

–

«Η ιστορία δεν θα συγχωρέσει ούτε μία σταγόνα αίμα που προσφέρθηκε στον καινούργιο Μολώχ της αυθαιρεσίας και του προνομίου» – Λέον Τρότσκι

–

Οι «Δίκες της Μόσχας» ήταν μία πληθώρα από διώξεις, καταδίκες και εκτελέσεις, που διήρκησαν από τον Αυγουστο του 1936 έως το 1938. Ενορχηστρωμένες από την σταλινική γραφειοκρατία, είχαν στόχο την εκκαθάριση του μπολσεβίκικου κόμματος, του κρατικού μηχανισμού και της κοινωνίας από οποιαδήποτε αντιπολιτευτική δύναμη ή φωνή.

Οι Δίκες της Μόσχας ήταν εικονικές δίκες, παρωδία δικαιοσύνης, καθώς ήταν εξ ολοκλήρου στηριγμένες στη μεσαιωνική πρακτική της ομολογίας των κατηγορουμένων, κατόπιν βάρβαρων ψυχολογικών και σωματικών βασανιστηρίων. Οποιοδήποτε άλλο αποδεικτικό στοιχείο απουσίαζε. Η συνηθέστερη κατηγορία – ομολογία ήταν η συγκρότηση ενός «αντεπαναστατικού τροτσκιστικού» κέντρου, το οποίο σε συνεργασία με τον ιαπωνικό και γερμανικό φασισμό επιδίωκε υποτίθεται την παλινόρθωση του καπιταλισμού, μέσω της οργάνωσης σαμποτάζ στη σοβιετική οικονομία και το στρατό, δολοφονιών μελών της κυβέρνησης κ.α. Μόνιμη επωδός των ομολογιών ήταν ότι αρχι-οργανωτής ήταν ο εξόριστος Τρότσκι.

Οι δίκες της Μόσχας τραυμάτισαν σοβαρά τον Σοσιαλισμό, συνδέοντάς τον στη συνείδηση των εργαζομένων στις καπιταλιστικές χώρες με ένα καθεστώς τρόμου, ζόφου, ανελευθερίας και ταπείνωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας. Το σοκ ήταν τόσο ισχυρό, που προκάλεσε σύγχυση στο εργατικό κίνημα σχετικά με τη φύση και τον ταξικό χαρακτήρα της Σοβιετικής Ένωσης. Επίσης υπήρξαν μακροχρόνιες επιπτώσεις στη συνείδηση των εργαζομένων της ίδιας της Σοβιετικής Ένωσης. Συνεπώς, όταν ξεσπούσαν ελπιδοφόρες πολιτικές επαναστάσεις και κινήματα στα εκφυλισμένα/παραμορφωμένα εργατικά κράτη (Ανατολική Γερμανία 1953, Ουγγαρία 1956, Πράγα 1968, Πολωνία 1980), η σοβιετική/ρωσική εργατική τάξη, η ισχυρότερη του Ανατολικού Μπλόκ, δεν ήταν σε θέση να στοιχηθεί με αυτές. Τέλος, εξαφανίζοντας όλα τα έμπειρα και δοκιμασμένα στελέχη του Κόκκινου Στρατού, η Σοβιετική Ένωση υπέστη στρατιωτική κατάρρευση στις αρχές του Β΄ Π.Π., που παραλίγο να της κοστίσει την ύπαρξή της.

Τα γιγάντια αυτά εγκλήματα απαιτούν μια εξήγηση. Όσοι υποστηρίζουν ότι ο Λένιν δημιούργησε το κόμμα, το κόμμα δημιούργησε τον Στάλιν και συνεπώς τα δύο πρόσωπα και οι πολιτικές τους ταυτίζονται ή έχουν μία συνέχεια, σκέφτονται εντελώς τυπικά, α-ιστορικά και λανθασμένα. Το επιχείρημα αυτό το χρησιμοποιούν τόσο οι αστοί (και οι αναρχικοί), για να δυσφημίσουν, επικαλούμενοι τη φρίκη του σταλινισμού, τον Λένιν, τη σοσιαλιστική επανάσταση και τον μαρξισμό, όσο και οι σταλινικοί για να δικαιολογήσουν, στο όνομα του Λένιν, τα εγκλήματά τους. Ιδιαίτερα οι σταλινικοί απολογητές, πριν ψελλίσουν οτιδήποτε για την υποτιθέμενη «πολιτική πάλη» που κέρδισε ο Στάλιν και με την οποία τάχα κυριάρχησε στο κόμμα, θα πρέπει να αναλογιστούν τα ποτάμια αίματος που χωρίζουν το μπολσεβίκικο κόμμα από τον σταλινισμό. Το αποκορύφωμα του αιμάτινου μύλου, που άλεσε το κόμμα, ήταν οι Δίκες της Μόσχας.

Οι δίκες στόχευαν αφενός στην εξολόθρευση ηγετικών στελεχών του μπολσεβίκικου κόμματος, κυρίως της προεπαναστατικής και εμφυλιακής γενιάς. Από τις δίκες ξεχωρίζουν αυτές του Αυγούστου του 1936, του Ιανουαρίου του 1937, του Ιουνίου του 1937 και του Μαρτίου του 1938, οι οποίες κατέληξαν στην εκτέλεση πολλών σημαντικών προσωπικοτήτων του κόμματος και του στρατού, συμπεριλαμβανομένων των Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ, Ράντεκ, Πιατακόβ, Τουχατσέφσκι, Ρίκοβ, Ρακόφσκι, Κρεστίνσκι, Σοκόλνικοβ, Αντόνοφ-Οβσέγενκο κ.α. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα 26 τακτικά μέλη της Κεντρικής Επιτροπής (Κ.Ε.) του 10ου συνεδρίου (δηλαδή της τελευταίας Κ.Ε. όπου συμμετείχε ο Λένιν) τα δεκαεπτά εκτελέστηκαν ή δολοφονήθηκαν. Από τα δέκα τακτικά μέλη του Πολιτικού Γραφείου των μπολσεβίκων το 1922, εκτελέστηκαν τα έξι. Ακόμα, τα μέλη της ανώτατης και ανώτερης ηγεσία του Κόκκινου Στρατού, που είχαν αναδειχθεί κερδίζοντας τον εμφύλιο πόλεμο, εκτελέστηκαν ως συνωμότες. Τρεις από τους πέντε στρατάρχες, τρεις από τους τέσσερεις διοικητές στρατιών και οι δώδεκα υποδιοικητές τους, 60 από τους 97 διοικητές σωμάτων στρατού, και οι 136 από τους 199 διοικητές μεραρχιών τουφεκίστηκαν.

Αφετέρου, οι δίκες των στελεχών συνοδεύτηκαν από ένα μαζικότατο πογκρόμ εναντίον της εργατικής τάξης και ιδιαίτερα των μελών του κομμουνιστικού κόμματος. Σύμφωνα με πηγές που δημοσιεύτηκαν το 1990, τη δεκαετία του 1930 καταδικάστηκαν για «αντεπαναστατικές δραστηριότητες» 3.777.234 άτομα, εκ των οποίων εκτελέστηκαν οι 789.098. Ακόμη και εάν δεχτούμε ότι τα τελευταία στοιχεία είναι διογκωμένα, δεν αναιρείται ο αιμοσταγής χαρακτήρας και η έκταση των εκκαθαρίσεων.

Από το αιματηρό κοσκίνισμα στο οποίο υπέβαλλε η γραφειοκρατία την εργατική τάξη, το κόμμα και τον κρατικό μηχανισμό, δεν γλίτωσαν ούτε όσοι συντάσσοταν μαζί της, ούτε όσοι είχαν επιλεγεί απ’ αυτήν. Η σφαγή είχε στόχο όχι μόνο τη γενιά της επανάστασης και του εμφυλίου, αλλά και όσους έστω και αμυδρά ή αχνά είχαν σχέση μαζί της. Χαρακτηριστικά, το 70% των μελών της Κεντρικής Επιτροπής, που είχε εκλεγεί στο 17ο Συνέδριο, τον Ιανουάριο του 1934, εξοντώθηκε, όπως και 1.108 από τους 2.066 αντιπροσώπους του εν λόγω συνεδρίου.

Τα εγκλήματα του Στάλιν και των συνεργατών του εξηγούνται μόνο από τη φύση και την κοινωνική θέση του γραφειοκρατικού στρώματος. Η γραφειοκρατία, αρχικά επανδρωμένη από παλαιά στελέχη του τσαρικού μηχανισμού και μικροαστικά στρώματα που προέκυψαν από τη Νέα Οικονομική Πολιτική, εξελίχτηκε σε ένα στρώμα διευθυνόντων στην οικονομία, στη διοίκηση και στο μηχανισμό του εργατικού κράτους, το οποίο απολάμβανε σημαντικά υλικά προνόμια. Την προνομιακή της θέση τη διαφύλαξε με την απαλλοτρίωση της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη, μέσω της απονέκρωσης των σοβιέτ, της εσωκομματικής δημοκρατίας των μπολσεβίκων και συνολικότερα της δημοκρατίας στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Παρά την επικράτησή της στα τέλη της δεκαετίας του ’20, όσο η συλλογική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής παρέμενε, η γραφειοκρατία κινδύνευε από μια ενδεχόμενη πολιτική επανάσταση των μαζών. Η εύθραυστη εξουσία της την οδηγούσε στην επιβολή ενός βάρβαρου αστυνομικού καθεστώτος.

Ο Τρότσκι, η Αριστερή Αντιπολίτευση και η Τέταρτη Διεθνής διώχθηκαν εξαιρετικά άγρια από τη γραφειοκρατία επειδή ήταν η συνέχεια του μπολσεβικισμού, του επαναστατικού μαρξισμού και το πολιτικό εκείνο ρεύμα που εξηγούσε τα εγκλήματα και τη φύση της εξουσίας της γραφειοκρατίας στους εργάτες όλου του κόσμου, παλεύοντας για τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία.

Σηφάκης Κωνσταντίνος